آثار مخرب غول فناوری/ هوش مصنوعی تهدیدی برای منابع برقی و آبی جهان

 هوش مصنوعی در تاریخ علم ریشه‌ای طولانی دارد. سال‌هاست با پیشرفت کامپیوترها، این امکان به دست آمده که ماشین‌ها یاد بگیرند. یادگیری ماشین و توان استدلال آن را می‌توان انقلابی تلقی کرد. هوش مصنوعی از ابتدا با هیجانات بسیاری همراه بود. در فیلم‌ها و رمان‌ها راجع به جنگ حیاتی بین انسان‌ها و ربات‌ها نوشته و تخیل کرده‌اند و امروز ربات‌ها و هوش مصنوعی، تبدیل به دست مکانیکی و کمکی بشر شده‌اند.

باید دید این دست مکانیکی و کمکی در کنار مزایایی که از خود به ما معرفی می‌کند، چه معایبی به همراه دارد. کجا به مالکان خود پشت می‌کند. اخیراً پژوهشی در دانشگاه ییل انجام شده است. طبق این گزارش، یک پیامد انفجار هوش مصنوعی در دوران معاصر روشن است. ردپای محیط‌زیستی هوش مصنوعی، عظیم و روبه‌رشد است.

هوشی که سیراب نمی‌شود

مصرف بی‌رویه آب تا حدی این نیاز فوری را به‌ وجود آورده است که در این مورد اقدامی جدی صورت پذیرد. البته به صورت گسترده این تفکر حاکم است که استفاده از هوش مصنوعی باعث کاهش ردپای محیط‌زیستی انسان‌ها می‌شود و هوش مصنوعی رویکردی مثبت در این راه خواهد داشت. اما نتیجه‌گیری مطالعات انجام‌شده در دانشگاه ییل این تفکر گسترده را باطل می‌داند.

نیمه تاریک هوش مصنوعی

هوش مصنوعی به عنوان ابزاری کارا برای انسان‌ها و صنایع به جهان معرفی شده است. متحول‌کننده علوم، کارگری خستگی‌ناپذیر و حافظه‌ای انباشته از تاریخ بشری، همه و همه نشان از صورت روشن هوش مصنوعی است. مطالعات اما نشان می‌دهد این همه ماجرا نیست. صورت فلزی و تخیلی هوش مصنوعی، یک نیمه‌ تاریک و سوخته دارد. نیمه‌ای که به آن نور نمی‌رسد.

توسعه ابزار هوش مصنوعی بر مصرف انرژی در دوران مدرن تاثیر بسزا و منفی‌ای می‌گذارد. این تاثیر به شکل مستقیم بر محیط زیست اثر می‌گذارد. از مصرف عظیم آب و برق گرفته تا فقدان آن، نیمه تاریک هوش مصنوعی برای زیستگاه ما ترسناک و خطرناک است.

گفته می‌شود اگر ردپای کربنی هوش مصنوعی بدون کنترل رها شود، می‌تواند تاثیرات مخربی بر اهداف توسعه پایدار به جا بگذارد. پیش‌بینی می‌شود هوش مصنوعی در دهه آینده به طور فزاینده‌ای در سیستم اقتصادی و اجتماعی جهان ادغام شود. ابزار هوش مصنوعی علاوه بر توسعه باید تحت کنترل قرار گیرند. همان‌طور که هر ابزاری باید در این راستا تنظیم و سازگار شود.

هوش مصنوعی یک نگرانی آبی!

طبق مطالعه دانشگاه ییل، برای دریافت ۱۰ تا ۵۰ پاسخ از چت‌بات ChatGPT، حدود نیم لیتر آب مصرف می‌شود. سیستم‌های محاسبه‌گر هوش مصنوعی برای فعالیت نیاز به مقادیر زیادی آب برای خنک‌سازی دارند. طبیعتاً هرچه این سیستم‌ها بزرگ‌تر باشند، به آب بیشتری احتیاج دارند. مصرف بی‌رویه آب یکی از بارزترین نگرانی‌ها در مورد هوش مصنوعی است. البته چندین نگرانی محیط‌زیستی برای استفاده و توسعه از هوش مصنوعی وجود دارد.

مشکل آنجا عمق پیدا می‌کند که این کامپیوترهای پیشرفته از هر نوع آبی نمی‌توانند استفاده کنند. بلکه باید عاری از هرگونه باکتری باشند. غول‌های فناوری برای اجرای پلتفرم‌های هوش مصنوعی در مراکز و پایگاه‌های اطلاعاتی خود، مجبور به استفاده از میلیون‌ها لیتر آب شیرین هستند. این مقادیر برای حفظ سلامت قطعات ضروری هستند. اساساً آبی که انسان برای آشپزی، شست‌وشو و نوشیدن استفاده می‌کند نیز باید برای این اعمال از سوی شرکت‌های توسعه‌دهنده هوش مصنوعی مصرف شوند. یعنی آب شیرین با حد و اندازه‌ای بالا باید برای این مصارف کنار گذاشته شود. با توجه به بحران‌های کم‌آبی در سراسر جهان، باید دید این رویه چگونه تغییر خواهد کرد؟

مایکروسافت حدود 300 مرکز داده در سراسر جهان از جمله هند دارد، در حالی که گوگل 25 مرکز داده در سراسر جهان و اپل 10 مرکز داده را اداره می‌کند، ارقامی که رو به افزایش هستند. با افزایش این پایگاه‌ها با رشد مصرف آب نیز روبه‌رو می‌شویم. باید بدین نکته توجه کرد که هوش مصنوعی مانند دیگر صنایع باید در معرض بهینه‌سازی سیستم‌های خود قرار گیرد. گفته می‌شود حل این بحران یا نگرانی‌ها مستلزم توجه جهانی است.

هوش مصنوعی و انفجاری برقی

طبق آمار منتشرشده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی، مصرف مراکز پایگاه‌های داده ابری در جهان تا سال 2026، به هزار تراوات خواهد رسید. برای درک بهتر این مقدار کافی‌ است به این نکته اشاره کنیم که این با مصرف برق فعلی ژاپن برابری می‌کند. این غولِ تشنه یا همان هوش مصنوعی به نظر می‌رسد برای زنده ماندن در سال‌های آینده به اندازه یک کشور و یک جامعه‌ کثیر انسانی از منابع طبیعی و انرژی استفاده کند. این مساله نگران‌کننده است. البته این نگرانی عمومی مردم در مورد هوش مصنوعی بدین شکل است که زمانی برسد که جنگی میان ربات‌ها و انسان‌ها متصور می‌شود.

هوش مصنوعی پایدار

اصطلاح توسعه پایدار بر همین محور تاکید می‌کند. یعنی مدیریت کردن و بهینه‌سازی در حین گسترش و پیشرفت با هدف کاهش تاثیر منفی بر محیط‌زیست. هوش مصنوعی پایدار نیز از همین قاعده کلی پیروی می‌کند. البته برای جلوگیری از وقوع یک بحران به برنامه‌های بیشتر و گسترده‌تری نیاز است. باید گفت حتی بیشتر از یک نیاز، زیرا ضربات جربان‌ناپذیر به محیط‌زیست ممکن است تمدن و بقای انسانی را در معرض خطر قرار دهد.

هوش مصنوعی / ابزاری سازنده؟

هوش مصنوعی پتانسیل بسیاری برای بهبود زندگی ما دارد. با این حال، همان‌طور که ذکر کردیم، ما باید مراقب باشیم این پیشرفت‌ها به قیمت تخریب سیاره ما تمام نشود. برای اطمینان از اینکه هوش مصنوعی به طور پایدار توسعه و استفاده می‌شود، ما باید به طور فعال برای کاهش ردپای محیط‌زیستی آن تلاش کنیم.

این امر مستلزم همکاری بین بخش‌های دولتی، خصوصی و غیردولتی است. ما باید در مورد تاثیرات محیط‌زیستی هوش مصنوعی شفاف باشیم، استانداردهای پایداری را توسعه دهیم و در فناوری‌هایی سرمایه‌گذاری کنیم که به کاهش این تاثیرات کمک می‌کنند. با انجام این کار، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که هوش مصنوعی نیرویی برای سازندگی در جهان باشد نه عاملی برای تخریب.