ترمز زیان دهی خودروسازان کشیده شد؟
کاهش زیاندهی خودروسازان در شرایطی رخ داده که هیچ قیمت‌گذاری جدیدی برای محصولات خودرویی انجام نشده و فریز قیمتی فشار زیادی به نقدینگی این شرکت‌ها وارد کرده است.
طبق گزارش سه شرکت بزرگ خودروساز در سامانه کدال، مجموع زیان انباشته ایرانخودرو، سایپا و پارسخودرو (غیرتلفیقی) تا انتهای مهرماه سال‌جاری به بیش از ۲۰۸همت رسیده است. طبق این گزارش، همچنین زیاندهی خودروسازان بزرگ کشور در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش قابل‌توجه ۶۵درصدی مواجه بوده است. بر این اساس، خودروسازان نیمهدولتی از ابتدای امسال تا انتهای مهرماه ۱۱همت زیان داشته‌‌‌اند. این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۳۱ همت بوده است که نشان از کاهش ۶۵درصدی زیان آنها دارد.
البته زیان‌انباشته خودروسازان در آمار سه‌ماه ابتدایی امسال (که گزارش آن در «دنیای‌اقتصاد» منتشر شد) ۲۴۵هزار و ۵۰۰میلیارد تومان اعلام شده بود. آماری که در انتهای بهار امسال منتشر شد، آمار تلفیقی بود، به این معنا که سود و زیان شرکت‌های زیرمجموعه و تجاری که از قضا زیاندهی زیادی هم دارند، در آن منظور شده بود، اما در اطلاعات ۶ماهه، خودروسازان آمار تلفیقی ارائه ندادند و زیان انباشته ۲۰۸هزار و ۳۴۰میلیارد و ۵۵۸میلیون تومانی ذکرشده تنها مربوط به شرکت‌های مادر است. بنابراین تغییر رقم زیان انباشته در مهرماه نسبت به بهار به دلیل حذف شرکت‌های زیرمجموعه از محاسبات است. اما اگر تنها شرکت‌های مادر را در نظر بگیریم، تا انتهای سال ۱۴۰۲ مجموع زیان انباشته آنها ۱۸۶هزار و ۴۱۴میلیارد و ۲۳۹میلیون تومان بوده که در انتهای مهرماه این رقم به ۲۰۸هزار و ۳۴۰میلیارد و ۵۵۸میلیون تومان رسیده و رشد حدود ۲۲همتی و ۱۱.۸درصدی را ثبت کرده است.
با وجود این، سرعت افزایش زیان انباشته و زیاندهی ماهانه این شرکت‌ها کاهشی شده است. البته کاهش روند زیان خودروسازان بزرگ کشور تاحدی قابل پیش‌بینی بود، چراکه مدیران این شرکت‌ها در مجمع عمومی سالانه خود که مردادماه سال‌جاری برگزار شد، روی افت زیاندهی تاکید داشته و وعده دادند که زیاندهی را پشت سر خواهند گذاشت.
چند عامل را می‌‌‌توان در افت آهنگ زیاندهی خودروسازان موثر دانست. یکی از این عوامل عرضه خودروهای جدید است. سه شرکت بزرگ خودروساز در نیمه نخست امسال تولید محصولات زیانده را کاهش داده و محصولات جدید را که عموما سودده هستند جایگزین و افزایش تولید دادهاند. همین موضوع به کاهش زیان خودروسازان کمک شایانی کرده است. از طرف دیگر آن‌طور که مدیرعامل ایرانخودرو در مجمع مردادماه عنوان کرده، دست‌‌‌کم ۳۰درصد از زیان انباشته این شرکت، از محل بهای تمامشده تولید محصولات بوده است. بااین‌‌‌حال دو شرکت ظاهرا اقداماتی برای کاهش بهای تمامشده تولید انجام دادهاند، به‌‌‌طوری‌‌‌که مدیرعامل سایپا در این زمینه تاکید کرده است در حوزه کاهش هزینه‌‌‌ها، بعضی قطعات تا ۵۰درصد قیمت تامینشان کاهش یافته و بر این اساس پیش‌بینی کرده که امسال بیش از ۱۰همت کاهش هزینه در تامین قطعات صورت خواهد گرفت. بنابراین گویا شرکت‌های بزرگ خودروساز به سمت کاهش هزینه‌‌‌ها از جمله هزینههای حاصل از تامین قطعه پیش رفته‌‌‌اند.
علاوه بر این دو استراتژی متفاوت در ایران خودرو و سایپا برای کاهش زیان در پیش گرفته شده است. تاکید ایرانخودرو در این زمینه خروج خودروهای زیانده بوده است. خروج این محصولات تاثیر زیادی بر کاهش زیاندهی آبی‌‌‌پوشان جاده مخصوص داشته است؛ روشن‌‌‌ترین مثال در این مورد توقف تولید پژوپارس است. طبق آماری که خردادماه امسال منتشر شد، قیمت تمامشده تولید هر دستگاه خودروی پژو پارس رقمی معادل ۳۵۴میلیون تومان بوده، در حالی که نرخ فروش کارخانه‌‌‌ای این خودروی پرطرفدار فقط ۲۹۴میلیون تومان بوده و این امر موجب ضرر ۶۰میلیون تومانی کارخانه ایرانخودرو از تولید این خودرو شده بود. همچنین از بیش از ۱۱۰همتی که ایرانخودرو سال گذشته زیان کرد، ۵۱همت تنها برای تولید پژو پارس بوده است. بنابراین خروج این خودروی ابرزیان‌‌‌ده از خط تولید کمک زیادی به ایرانخودرو برای کاهش زیان در سال‌جاری کرده است. همچنین طی دوماه گذشته ایرانخودرو در واردات خودرو نیز ورود بیشتری داشته است.
از طرف دیگر تمرکز سایپا و پارسخودرو برای کاهش زیان خود بر کسب سود از واردات خودرو بوده تا از این طریق بتوانند زیان عملیاتی خود را کاهش دهند که حالا آمار و اطلاعات منتشرشده از سامانه کدال نشان می‌دهد توانستند در این هدف خود موفق نیز شوند. طبق آماری که محمد رضوانی‌‌‌فر، رئیس کل گمرک ایران، در مهرماه امسال منتشر کرد، سایپا در رتبه دوم واردات خودرو به کشور قرار دارد. این شرکت در نیمه نخست امسال 5هزار و 445دستگاه خودرو وارد کرده که این امر توانسته است به افت زیان عملیاتی کل شرکت کمک کند.
اما احتمال می‌رود سرعت افت زیان سه خودروساز بزرگ کشور در نیمه دوم سال بیشتر شود، چراکه طبق شنیده‌‌‌ها وزارت صمت با رشد 30درصدی (به طور میانگین) محصولات داخلی موافقت کرده است. اگر این امر به‌زودی محقق شود و فریز قیمتی 18ماهه خودرو به پایان برسد، زیاندهی خودروسازان باز هم رو به کاهش خواهد رفت.
جزئیات زیان خودروسازان
طبق آمار و اطلاعاتی که سه غول خودروسازی کشور در سامانه کدال ثبت کرده‌‌‌اند، بیشترین افت زیان در 6ماه امسال مربوط به سایپاست. دومین خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست سال 1402 به میزان 6هزار و 605میلیارد و 779میلیون تومان زیان داشته، اما در مدت مشابه سال‌جاری این رقم را به هزار و 140میلیارد و 791میلیون تومان رسانده است. بنابراین در مدت مذکور زیان سایپا 5هزار و 464میلیارد و 988میلیون تومان معادل 82درصد کمتر زیان کرده است.
زیان انباشته این شرکت نیز در این مدت زمان 7هزار و 327میلیارد و 105میلیون تومان معادل 14.3درصد بیشتر شده و به 58هزار و 611میلیارد و 416میلیون تومان رسیده است. این در شرایطی است که سرمایه ثبتشده سایپایی‌‌‌ها در بورس، کمی بیش از 19هزار و 550میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از دوبرابر این سرمایه هم بیشتر است. بنابراین نارنجی‌‌‌پوشان جاده مخصوص همچنان مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند. این ماده قانونی تاکید می‌کند: «اگر بر اثر زیان‌های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از بین برود، هیات‌مدیره مکلف است بلافاصله مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام را دعوت کند تا موضوع انحلال یا بقای شرکت مورد شور و رای قرار گیرد.» البته خودروسازان تاکنون توانسته‌‌‌اند با تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌های خود از این اتفاق جلوگیری کنند.
سری هم به ایرانخودرو بزنیم، بزرگ‌ترین خودروساز کشور در نیمه نخست امسال 7هزار و 279میلیارد و 378میلیون تومان زیان کرده است. این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال گذشته 19هزار و 824میلیارد و 739میلیون تومان بود. بنابراین ایرانخودروییها در این مدت زمان زیان خود را در مقایسه 6ماهه، 12هزار و 545میلیارد و 361میلیون تومان معادل 63درصد کاهش دادهاند.
اما زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور در نیمه اول سال 10.7درصد بیشتر شده است. بنا بر اطلاعات و آمار ثبتشده در سازمان بورس زیان انباشته این شرکت تا انتهای سال 1402 به میزان 110هزار و 361میلیارد و 263میلیون تومان بود، اما حالا این رقم به 122هزار و 160میلیارد و 175میلیون تومان رسیده است. سرمایه ثبتشده ایرانخودروییها در بورس، کمی بیش از 30هزار میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از دوبرابر این سرمایه هم عبور کرده و بزرگ‌ترین خودروساز ایران کماکان مشمول ماده قانون تجارت است.
در نهایت پارسخودرو دارای کمترین زیان انباشته در بین سه‌خودروساز بزرگ کشور است که این موضوع با تیراژ پایین‌‌‌تر آن نسبت به ایرانخودرو و سایپا ارتباط دارد. این زیرمجموعه سایپا، در 6ماه امسال 2هزار و 162میلیارد و 508میلیون تومان زیان کرده است. این رقم برای پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در مدت مشابه سال قبل 4هزار و 202میلیارد و 206میلیون تومان بوده است. بنابراین زیان 6ماه سومین خودروساز بزرگ کشور 2هزار و 39میلیارد و 698میلیون تومان معادل 48درصد کمتر شده است.
طبق آمار ارائه‌‌‌‌‌‌شده به بورس، پارسخودرو 27هزار و 568میلیارد و 967میلیون تومان زیان انباشته را در پایان مهرماه به ثبت رسانده است. در مقایسه با انتهای سال 1402، پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها با رشد حدودا 2هزار و 800میلیارد تومانی زیان انباشته مواجه شدهاند. به عبارت بهتر، در مقایسه با انتهای سال 1402، زیان انباشته پارسخودرو حدودا 11.3درصد رشد نشان می‌دهد. سرمایه ثبتشده پارس‌‌‌خودرویی‌‌‌ها در بورس، کمی بیش از 11هزار و 300میلیارد تومان است؛ بنابراین زیان انباشته آنها از نصف سرمایه بالاتر است. از همین رو پارسخودرو هم مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت است.
به طور کلی می‌‌‌توان گفت که سال 1403، تا به امروز سال خوبی از نظر روند کاهشی زیان برای خودروسازان بزرگ کشور بوده است و حتی با رشد قریب‌‌‌الوقوع قیمت رسمی خودرو احتمالا افت زیان این شرکت‌ها با آهنگ تندتری پیش برود. با این حال هنوز هم زیان انباشته خودروسازان بسیار نگران‌‌‌کننده بوده و لازم است که سیاستگذار هرچه سریع‌‌‌تر در مورد نگاه خود به این صنعت تجدیدنظر کند تا با عبور کامل از زیاندهی، صنعت خودروی کشور بتواند بحران‌های کنونی خود را پشت سر بگذارد.
