بازار ارز ایران پیروزی ترامپ را جدی گرفت!

طبق آخرین آمار منتشر‌شده در شهریورماه، ذخایر خارجی بانک مرکزی در وضعیت مناسبی قرار دارد. با‌این‌حال، در این مدت بانک مرکزی برای کنترل نرخ دلار اقدامی نکرده و به‌جای آن اجازه داده است‌ نرخ این ارز افزایش یابد. تا شهریورماه، دلار زیر ارزش واقعی خود بود و بانک مرکزی تلاش می‌کرد نرخ آن  را کنترل کند.

اما با افزایش احتمال پیروزی ترامپ و بازگشت او به کاخ سفید، بانک مرکزی اجازه داد نرخ دلار افزایش یابد تا هم به ارزش واقعی خود نزدیک‌تر شود و هم اینکه قبل از انتخابات از شوک ناگهانی قیمت‌ها کاسته شود. افزون بر این، مسائل خاورمیانه و تنش‌های موجود نیز بانک مرکزی را به فکر افزایش نرخ دلار انداخته است. از سوی دیگر، تخصیص ارز به واردکنندگان نیز با تأخیر انجام می‌شود و متقاضیان گاهی مجبور هستند برای دریافت دلار چند ماه در نوبت بمانند. علی‌رغم دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی، این بانک به دلیل چشم‌انداز نامشخص آینده ترجیح می‌دهد منابع خود را حفظ کند تا بتواند در آینده بازار کالا و ارز را به شکل مؤثرتری مدیریت کند.

تمامی این عوامل دلیلی برای نگرانی بانک مرکزی از ماه‌های پیش‌رو به شمار می‌روند. هم‌اکنون قیمت دلار حدود ۷0 هزار تومان است و اندکی بالاتر از ارزش واقعی خود قرار دارد. از مردادماه که قیمت دلار در کف خود قرار داشت، بانک مرکزی عرضه منابع ارزی را محدود کرده است. دلیل این تصمیم این بود که در نرخ‌های پایین‌تر و با توجه به ریسک‌های موجود، خریداران قوی در بازار حضور داشتند. اگر بانک مرکزی در این قیمت‌ها به عرضه گسترده اقدام می‌کرد، خریداران از این فرصت استفاده می‌کردند و در‌نهایت افزایش قیمت فقط با کمی تأخیر اتفاق می‌افتاد‌ که به معنای هدر‌رفتن منابع بانک مرکزی بود. با مشخص‌شدن نام رئیس‌جمهور‌ جدید آمریکا، بانک مرکزی در کوتاه‌مدت چه استراتژی‌‌ای برای کنترل بازار ارز اتخاذ خواهد کرد؟

اگر نتیجه انتخابات به ‌نفع ترامپ باشد، به احتمال زیاد در مقایسه با انتخاب کامالا هریس فشار بیشتری بر بازار وارد خواهد شد. در چنین حالتی، پیش‌بینی می‌شود بانک مرکزی ابتدا اجازه دهد نرخ ارز افزایش بیشتری یابد و پس از رسیدن به اوج حبابی، با عرضه گسترده ارز، قیمت‌ها را کنترل کند. این استراتژی سابقه اجرائی نیز دارد. برای نمونه، پس از خروج ترامپ از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، نرخ دلار به‌سرعت صعود کرد. بانک مرکزی در ابتدا از عرضه دلار خودداری کرد و منتظر ماند‌ قیمت در مهرماه به اوج خود و حدود ۱۹ هزار تومان برسد. سپس با عرضه گسترده، نرخ دلار را ابتدا به ۱۶ هزار تومان و بعد به‌تدریج به ۱۲ هزار تومان کاهش داد. همین رویکرد در زمستان ۱۴۰۱ نیز اجرا شد.

زمانی که تا اوایل اسفندماه، قیمت دلار به ۶۰ هزار تومان رسید و حدود ۴۰ درصد بالاتر از ارزش واقعی‌اش بود. بانک مرکزی تا زمانی که نرخ دلار به اوج حبابی نرسید، منتظر ماند و سپس با عرضه گسترده، قیمت را تا ۴۴ هزار تومان کاهش داد؛ به‌طوری‌که در پایان سال‌ دلار با نرخ ۴۷ هزار تومان بسته شد. با کمک سیاست‌های انقباضی که بانک مرکزی در دو سال گذشته اعمال کرده، احتمالا این بار نیز موفق خواهد شد برای مدتی نرخ دلار را کنترل کند. با‌این‌حال، اگر منابع ارزی یا دسترسی به ذخایر خارجی بانک مرکزی مختل شود، کنترل بازار ارز برای این نهاد دشوار خواهد شد. با توجه به مدل رفتاری بانک مرکزی، به نظر می‌رسد این نهاد خود را برای سناریوی پیروزی ترامپ و بازگشت او به کاخ سفید آماده می‌کند.