بورس تاوان چه شوکی را پس می دهد؟

اکنون آنچه در حال رخ دادن اســــت آسیب جدی به بورس زده است. بررسی‌های آماری نشان‌دهنده این است که بازدهی بازار سهام از ابتدای سال کاهشی بوده و شاخص کل سهام بیش از ۶درصد از ارتفاع خود را از دست داده است. اما اوضاع بدتر از چیزی است که تصور می‌شد؛ دماسنج اصلی بورس نسبت به قله فروردین، ۱۱.۲۶ درصد افت را به سهامداران خود تحمیل کرده است. به اعتقاد کارشناسان بورسی، تغییر برخی از سیاستگذاری‌های اقتصادی می‌تواند به بهبود شرایط بورس کمک کند؛ در غیر این صورت ممکن است به‌زودی نماگر اصلی بازار به زیر ۲میلیون واحد نیز سقوط کند. وجود برخی قوانین و مصوبات نصفه‌نیمه از اردیبهشت ۱۴۰۲چالش‌برانگیز بوده و بورس‌هراسی را در میان سرمایه‌گذاران ترویج کرده است.

سرمایه‌گذاران همچنان نمی‌دانند تاریخ انقضای اجرای برخی قوانین چه زمانی به سر خواهد آمد. به عنوان مثال در ابتدای سال جدید بورس در رویارویی با برخی ابهامات مالیاتی و موضوعات مرتبط با قیمت‌گذاری دستوری از روند صعودی که در پیش گرفته بود بازماند. امروز نیز دامنه نوسان و محدودیت‌های اعمالی بر نحوه معاملات به بی‌اعتمادی بورس‌بازان افزوده شود. این در حالی است که سایر بورس‌های موفق در سطح جهان هیچ‌کدام به این شکل درگیر مشکلات گوناگون نیستند. در روزهای گذشته بسیاری از فعالان حرفه‌ای و قدیمی بازار تداوم کاهش دامنه نوسان را تصمیمی منفی در راستای ریزش بیشتر قیمت‌ها مطرح کرده‌اند. آنها معتقدند متولیان بورسی اگر نسبت به بازار شناخت کافی داشتند هرگز نمی‌گذاشتند محدودیت دامنه نوسان بیش از یک روز ادامه داشته باشد.

این آزمون‌وخطاهای بی‌نتیجه و بدون در نظر گرفتن نظرات حرفه‌ای‌تر باعث شده بورس برای روزهای متوالی در سراشیبی سقوط حرکت کند؛ امری که موجب عدم‌تعادل در روند معاملات شده و خروج پی‌درپی سهامداران حقیقی و افت چشمگیر ارزش معاملات خرد را به دنبال داشته است. در عین حال به‌رغم اتفاقاتی که طی هفته‌های اخیر در بازار رخ داده است، سیاستگذار بورسی هیچ واکنشی نشان نداده و مشخص نیست مسوولان سازمان بورس تا چه زمانی نظاره‌گر ریزش‌های بورس خواهند بود؟

از ابتدای سال تاکنون مبلغی درحدود ۸همت از بازار سهام خارج شده، اما تاکنون سازمان بورس در این زمینه واکنش نشان نداده است. البته «کم‌واکنشی» نسبت به وضعیت بد بورس یکی از خصوصیات بارز مجید عشقی، رئیس سازمان بورس، محسوب می‌شود و در دوره قبل نیز او بارها نسبت به «کم‌عملی» خود در مقابل رخدادهای منفی بورس از سوی اهالی بازار سهام با انتقاد مواجه شده بود. برخی از کارشناسان بازار سرمایه همین موضوع را باعث خروج سهامداران کوچک می‌دانند. با تداوم این رویه، خروج پول دائما در حال تکرار است.

 دستکاری بورس به بهانه دامنه نوسان

بازار سهام در شرایطی وارد سومین ماه سال شد که شواهد امر نشان می‌دهد احتمال بازگشت پول و رونق به صحنه معاملات بورس در وضعیت کنونی کاهش یافته است. بخش مهمی از فعالان بازار سهام تحت تاثیر ریسک‌های بیرونی و افزایش مداوم نرخ‌های بهره از سوی بانک مرکزی، امیدواری چندانی نسبت به مسیر آتی این بازار ندارند. بدبینی و تشدید آن با تداوم بلاتکلیفی‌های سیاسی و اقتصادی سبب شده است بازدهی منفی این بازار خوش‌بینی‌های ابتدای سال را نسبت به عملکرد بورس خنثی سازد. در همین رابطه فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه، ضمن اشاره به وضعیت نامساعد بورس، اظهار کرد: در موقعیت فعلی به ‌نظر می‌رسد عوامل محرک رونق بازار سهام دچار نوعی سردرگمی هستند. در این شرایط به‌رغم مناسب‌بودن سطوح ارزش‌گذاری اکثر سهام، اما اکثر سهامداران به این عامل اهمیت چندانی نمی‌دهند. واقعیت این است که بورس دچار نوعی رکود شده است و روزهای مایوس‌کننده‌ای را می‌گذراند.

تبعات و نتیجه سیاستگذاری‌های تیم اقتصادی دولت سیزدهم به‌وضوح خود را در عملکرد بازار سهام نشان داده است. حتی می‌توان گفت نتایج تصمیمات سیاستگذار آثار مخرب‌تری نسبت به جنگ داشته است. هدایت پول به سمت خرید اوراق، عایدی جز ریزش بورس به دنبال نداشته است. علاوه بر این موضوع، تداوم محدودیت دامنه نوسان یک پیام مشخص دارد و آن خروج پول است. در چنین شرایطی سهامدار فکر می‌کند اگر با ۲درصد ریزش مواجه شود بهتر از درصدهای بالاتر است.

دستکاری بازار به واسطه محدودیت دامنه نوسان شرایط را بدتر خواهد کرد. کما اینکه بورس قبل از سقوط بالگرد نیز به دلیل انتشار عملکرد منفی پالایشی‌ها ریخته بود. بنابراین انتظار می‌رفت دامنه نوسان تنها برای یک روز قابلیت اجرایی داشته باشد. اما همان‌طور که ملاحظه کردیم در روزهای گذشته، محدودیت دامنه نوسان به مشکلات بازار افزود. وقتی دامنه نوسان محدود می‌شود یعنی حال بازار خوب نیست. پس ممکن است ریزش‌های مستمر ادامه یابد. در این شرایط سهامدار اولویت را به فروش می‌گذارد. می‌توان این‌طور بیان کرد که سیاستگذار بورسی با اعمال محدودیت ۴روزه دامنه نوسان، سرعت خروج پول از بازار را تسهیل کرد.

در روزهای گذشته نیز برخی جلسات برای وضعیت بازار سرمایه در سازمان بورس برگزار شده، اما تا جایی که مطلع شدیم کارشناسان و افراد حرفه‌ای بازار در این جلسات حضور نداشتند. این موضوع حاکی از این است که استراتژی مثبتی برای حفظ شاخص بورس وجود ندارد. در روزهای گذشته صاحب‌نظران بازار سرمایه بارها درخواست کردند که محدودیت دامنه نوسان برداشته شود، اما سیاستگذار بورسی از کنار درخواست فعالان بازار به‌راحتی عبور کرد.

 بورس دور از انتظارات تورمی

این کارشناس افزود: کمتر کسی فکرش را می‌کرد با ورود به خرداد‌ماه در آستانه از دست دادن کانال ۲میلیون واحد باشیم؛ این در حالی است که در سه سال گذشته حداقل ۳ دوره تورم بالای ۴۰درصد را پشت‌سر گذاشتیم. اما شاخص کل در سطوح نازلی قرار دارد و تورم سه سال گذشته را بورس به صورت خنثی نشان داده است. فضای کنونی بازار، آینه تمام‌نمای سیاستگذاری‌های اقتصادی است. حتی رفت‌و‌آمدهای بی‌سرانجام برای احیای برجام در سال‌های قبل نیز تبعات منفی کمتری بر بورس داشت تا سیاستگذاری‌های اخیر اقتصادی. علاوه بر این مسائل، تخلفات صورت‌گرفته در راستای عدول دولت از اصل ۴۴ قانون اساسی و خارج شدن از برنامه‌های توسعه اقتصادی بارها صدای فعالان بورسی را درآورده است. براساس برنامه پنجم توسعه تا پایان سال ۱۴۰۰ درآمد دولت و هزینه دولت به صورت برابر تخمین زده شده است. اما به‌مرور سیاستگذاری‌های اقتصادی دولت سیزدهم به سمتی حرکت کرده است که برخی دستورالعمل‌ها از جمله قیمت‌گذاری دستوری به نفع دولت و به ضرر بورس و سهامداران تمام شده است. مباحث پیرامون نرخ خوراک و عقبگرد معنادار شاخص کل و عرضه‌های وسیع در اردیبهشت سال قبل به‌وضوح بر این نکته تاکید می‌کند. فروش اوراق اخزا با سود بالای ۳۶درصد نیز گویای این است که هدایت پول به سمت بازارهایی به غیر از بورس در دستور کار مقام ناظر است.

به گفته آقابزرگی، بر اساس آمارها حدود ۶۰۰ همت از ۸۶۵همت وارد صندوق‌های با درآمد ثابت شده است. در سال ۹۹ بازار سهام ورود پول ۲۵همت را به ثبت رسانده است. اما طی سال‌های ۱۴۰۰تا ۱۴۰۲ به‌ترتیب ۶۰، ۴۰ و بیش از ۸۵همت پول حقیقی از بازار سهام خارج شده است. این کارنامه تیم اقتصادی در بازار سرمایه است. وضعیت شاخص نسبت به تورم نیز نشان می‌دهد شاخص بورس جاماندگی عجیبی نسبت به بازارهای موازی دارد. عملکرد ضعیف سازمان بورس و ارکان مختلف بورسی در این میان قابل تامل است.

به نظر می‌رسد دولت نقش تاثیرگذاری در روند منفی بازار سهام ایفا کرده است. فروش اوراق اخزا با نرخ‌های کنونی، این مهم را تایید می‌کند. به نظر می‌رسد منشا این سیاستگذاری‌ها، بورس را مورد هدف قرار داده است. بودجه دولت ظرف سه سال افزایش یافته است. افزایش ۸۰درصدی بودجه دولت نسبت به سه سال گذشته، بورس را در تیررس جبران کسری دولت قرار داده است. تامین مالی سیاستگذار از بورس وضعیت بازار مذکور را به جایی رسانده که عملا روزهای منفی را پیش روی سهامداران قرار داده است.