نقش و اهمیت مناطق آزاد تجاری در توسعه اقتصادی کشور
اکوبورس: رئیس هیات موسس دانشگاه علمی کاربردی واحد ۴۸ تهران در یادداشتی با تاکید بر نقش و اهمیت مناطق آزاد تجاری در توسعه اقتصادی کشور، گفت: نباید به بهانه‌هایی مانند بستر رانت، این مناطق را محدود کرد؛ بلکه باید دانست در شرایطی که کشور دچار تحریم است و با توجه به محدودیت‌های بانکی و سلطه دلار بر بازار جهانی، وجود مناطق آزاد می‌تواند راه‌گشا باشد.
در دهه‌های متمادی، اقتصاد، سرفصل موضوعات کشور بوده به طوریکه وقتی به تاریخ انقلاب اسلامی نگاه می‌کنیم به خوبی این موضوع را در بیان و سخنان مسئولان کشور به وفور می‌شنویم که همگی بر توسعه اقتصادی کشور اصرار و تاکید داشته و آن را یکی از راه‌های تقویت پایه‌های نظام و افزایش ضریب نفوذ کشور در منطقه دانسته و می‌دانند. با این حال، همچنان کشور از داشتن یک نقشه‌راه دقیق که بر پایه اصول تخصصی اقتصاد استوار باشد و بر مبنای پایش دقیق ظرفیت‌های کشور تدوین شده باشد، محروم است. این مهم را شاید بتوان یکی از مهمترین دلایل چالش‌های اقتصاد کشور دانست. در واقع، هر با تغییر دولت، سیاست‌ها به طور کلی تغییر می‌کرد و همه راه‌های آغاز شده، نیمه‌های مسیر به انتها می‌رسید که یکی از دلایل آن را می‌توان همگن نبودن برنامه‌ها با ظرفیت‌ها و مزیت‌های درونی دانست. از سویی برخی از اقدامات نیز اصطلاحاً روی کاغذ و در مرحله برنامه‌ریزی و تدوین بسیار خوب بودند ولی در عمل متاسفانه نتیجه‌بخش نبودند. یکی از این برنامه‌ها، ایده منطقه آزاد تجاری و اقتصادی بود که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور، می‌توانست اثرگذاری بالایی داشته باشد. ایران به عنوان کشوری برخوردار از پهنای جغرافیایی و همچنین قرارگیری بین دو دریا و اتصال به آبهای آزاد جهان، قابلیت بالایی در راه‌اندازی مناطق آزاد تجاری داشته و دارد و با توجه به شرایط و اقتضائات این مناطق، می‌تواند به خوبی برای رشد اقتصادی خود از این مزیت بهره ببرد اما متاسفانه به دلایل متعددی، مناطق آزاد هرگز نتوانستند کارکرد مطلوب خود را ارائه دهند و به دلیل عدم‌نظارت کارشناسانه، بیشتر به محلی برای رانت مالی تبدیل شدند. با این حال نباید به بهانه‌هایی مانند بستر رانت، این مناطق را محدود کرد؛ بلکه باید دانست در شرایطی که کشور دچار تحریم است و با توجه به محدودیت‌های بانکی و سلطه دلار بر بازار جهانی، وجود مناطق آزاد می‌تواند راه‌گشا باشد البته به شرطی که نظارت دقیق روی فعالیت‌های اقتصادی این مناطق وجود داشته باشد. نکته بعد، امکان استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان در این مناطق است. این موضوع می‌تواند از طرفی این شرکت‌ها را با فناوری روز جهان آشنا کند و از سوی دیگر میدانی برای رقابت آنها با نمونه‌های مشابه خارجی باشد. نکته دیگر اینکه، تولید محصولات دانش‌بنیان در مناطق آزاد تجاری، ذیل گسترش ارتباط این شرکت‌ها با برندهای بزرگ خارجی، می‌تواند در صادرات این محصولات نیز اثرگذار باشد که این امر با توجه به اینکه محصولات دانش‌بنیان عمدتاً با ارزش‌افزوده بالا تولید می‌شوند، نقش مهمی در درآمد غیرنفتی کشور دارد. یکی دیگر از نکات مهم درباره مناطق آزاد، امکان تجارت در شرایط بهتر با بازارهای همسایه است. در واقع می‌توان در قالب‌هایی مانند تفاهم‌نامه همکاری، شرایط تجارت آزاد با کشورهای همسایه را فراهم و مسیر صادرات و واردت را (بدون توجه به قوانین تجارت بین‌المللی) تسهیل کرد. یکی دیگر از مزیت‌های مناطق آزاد تجاری، زمینه‌سازی برای تولید محصولات و ارائه خدمات مشترک ات. در واقع در این مناطق بستر مناسب برای فعالیت‌های مشترک بین شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و نمایندگی‌های برندهای بزرگ خارجی و بین‌المللی فراهم است و این یعنی واردات فناوری با رعت بیشتر انجام می‌شود و شرکت‌های داخلی با سرعت بالاتری در تولید محصولات و ارائه خدمات به استانداردهای جهانی می‌رسند. رئیس هیات موسس دانشگاه علمی کاربردی واحد ۴۸ تهران سید حسین آقا سید مرتضی
