از چگونگی داوری تا تغییر داوران «شعر فجر»

اکوبورس: قربان ولیئی با اشاره به تغییراتی در ترکیب داوران جشنواره شعر فجر و شیوه اجرای این دوره از جشنواره تأکید دارد در جشنواره شعر فجر اثری از دایره داوری حذف نمی‌شود و معتقد است کم‌مخاطب بودن شعر قصه‌ای جهانی است.
به گزارش اکوبورس به نقل ازاین شاعر  که به عنوان دبیر علمی شانزدهمین دوره جشنواره «شعر فجر» انتخاب شده، درباره رویکردها و تغییراتی که در این دوره از جشنواره شاهد خواهیم بود، با اشاره به نشست هیئت علمی این دوره از جشنواره، گفت: در این نشست هیئت داوران در سه گروه کودک و نوجوان، شعر بزرگسال و درباره شعر (پژوهش‌هایی که درباره شعر وجود دارد) تعیین شدند. مسئله‌ای که مطرح شد این بود که افرادی که برای داوری انتخاب می‌شوند با سال‌های گذشته تفاوت داشته باشند و تا حد ممکن چهره‌های جدیدی برای داوری معرفی شوند، زیرا داوری آثار ادبی مقدار زیادی به ذوق وابسته است، این‌که افراد ثابتی با یک ذوق مشخص، در چندین دوره آثار را داوری کنند، نتیجه‌ها را یکسان خواهد کرد و بخشی از کار همین بود که ترکیب داوران متفاوت شود. ولیئی افزود: امسال در داوری شعر بزرگسال هم کار جدیدی صورت گرفت، ما در خود شعر بزرگسال، شعر آزاد، کلاسیک و شعر محاوره (ترانه و تصنیف به تعبیری) را داریم بنابراین در انتخاب داورهای شعر  بزرگسال، این ملاحظه وجود داشت که تخصص‌های مربوط به شعر کلاسیک و آزاد و محاوره لحاظ شود. جشنواره هر سال بخش ویژه‌ای هم دارد که هنوز تصمیم قطعی در این زمینه گرفته نشده، فعلا تصمیم اولیه که فی‌الجمله بر آن بودند، اهمیت دادن به فارسی‌زبانان بود؛ یعنی شاعران فارسی‌زبان که در کشورهای افغانستان، تاجیکستان، هند و پاکستان  و دیگر کشورها هستند.  به احتمال زیاد بخش جنبی جشنواره به این سمت خواهد رفت که بخش ویژه‌ای برای  فارسی‌زبانان داشته باشد. مانند سال‌های گذشته محفل‌هایی هم در چند شهر برگزار خواهد شد؛ البته ترجیح این شد شهرهایی باشد که تا کنون محفل و جشنواره در آن‌ها برگزار نشده است.  دبیر علمی شانزدهمین دوره جشنواره شعر فجر درباره داوری آثار که به‌نظر می‌رسد گاه به صورت تک‌صدایی است و به‌نظر می‌رسد همه آثار  دیده نمی‌شوند، درخصوص رویه ارزیابی آثار توضیح داد: من چندین دوره داور بودم، چندین دوره هم جزو هیئت علمی هم جشنواره بودم و هیچ‌گاه چنین رویه‌ای را مشاهده نکردم، من اعتقادی به این ندارم که کسی کنار گذاشته شود، مواردی داشتیم که شاعری انتخاب شده و خود شاعر انصراف داده است. در داوری‌ها تمام آثار داوری می‌شوند، آثار توسط داورها نمره‌گذاری شده و معدل گرفته می‌شود، نهایتا چند نفری که بالا آمده‌اند در جلسه‌ای بررسی می‌شوند، اگر داوری نمره پایینی داده دلایلش را می‌گوید و داوران به تعامل می‌رسند و در جلسه نهایی رأی‌گیری می‌شود، شخصا هیچ‌وقت ندیده‌ام اثری از دایره داوری کنار گذاشته شود.  این شاعر درباره این‌که چرا جشنواره شعر فجر به اندازه دیگر جشنواره‌های فجر پرمخاطب نبوده است، گفت: من به عنوان نظر شخصی و نه از منظر دبیر جشنواره  این سوال را پاسخ می‌دهم؛ واقعیت این است که نه فقط در ایران بلکه در جهان چرخشی به سمت رسانه‌های غیرمکتوب پیش آمده، به این معنا که  به هنرهای دیداری و تلفیقی به ویژه تصویر چه در فضای مجازی و چه دیگر مدیوم‌ها توجه بیشتری می‌شود، گویی در عصر ما چندان به شعر توجه نمی‌شود. البته شاید داستان و رمان جایگاه‌شان بهتر باشد. به تعبیری می‌توان گفت شعر عرصه اجمال است و داستان و فیلم عرصه تفصیل، انسان  معاصر اهل اجمال و گشودن گره‌های یک متن تأویل‌پذیر مانند شعر نیست و چنان‌که در حوزه غذا به فست‌فود روی آورده، می‌خواهد کاملا منفعل پای رسانه‌ای مانند سینما بنشیند و بدون کمترین  فعالیت فکری ببیند و لذت ببرد. در حالی که عرصه‌هایی مانند شعر نیازمند مشارکت خلاق هستند. شاعر اثر خود را عرضه می‌کند و التذاذ ادبی نهایتا منوط به مشارکت مخاطب در اثر است. او با بیان این‌که قصه کم‌مخاطب شدن شعر یک قصه جهانی است، گفت: در ایران  شاید به صورت مضاعف با این موضوع مواجه هستیم که علل جامعه‌شناختی زیادی می‌تواند داشته باشد که چرا مردم اصولا از مطالعه و به ویژه از مطالعه شعر گریزان هستند. طبیعی است که جشنواره فیلم نسبت به جشنواره شعر پرمخاطب‌تر باشد. اما معتقدم ایرانی‌ها چون سابقه طولانی‌ای در شعردوستی دارند، می‌شود با شگردهایی مانند تلفیق کردن شعر با انواع رسانه های تصویری، قدم‌های دیگری برداشت. این در حد پیشنهاد است. مقصودم این است حالا که مردم به تصویر و تلفیق تصویر و صدا علاقه‌مند هستند، چرا نشود کارهای تلفیقی تولید کرد، چه از طرف متولیان مانند وزارت ارشاد و چه از طرف ناشران، شعر اجرا  شود؛ مثلا عناصر موسیقایی و عناصر دیداری وارد شعر شوند. به نظر می‌رسد نوع جدیدی از ارائه شعر که عبارت است از ارائه چندرسانه‌ای و تلفیقی از انواع مدیوم‌ها، باید اتفاق بیفتد وگرنه ما مخاطبان ادبیات غنی کهن را از دست می‌دهیم،  همچنین شاعران معاصر  بی‌مخاطب و یا  کم‌مخاطب خواهند ماند. شاید هم دیر شده باشد. قربان ولیئی ادامه داد: البته این کار فنی و تخصصی است و من در حد پیشنهاد مطرح کردم. برخی از ناشران به کتاب‌های صوتی روی آورده‌اند که به نحو خام و ابتدایی است و فقط کتاب خوانده می‌شود درحالی که ما باید به این تجربه عمیق‌تر و ریزتر روی بیاوریم و کارهای بسیاری می‌شود کرد. در گذشته، شاید پیش از انقلاب، برخی از موسسات برای نابینایان متون شعری  را نمایشی می‌کردند اما الان امکانات بسیاری  داریم. به‌نظرم کم‌کاری‌هایی در کشف روش‌های جدید ارائه شعر شده و اگر  روش‌های جدید را به کار ببندیم مخاطب بیشتری جذب خواهد شد.