اشکالات اساسی طرح تغییر سهمیه بنزین

اکوبورس: یک تحلیلگر حوزه انرژی گفت: برای اجرای طرح تغییر سهمیه بنزین در ابتدا می‌بایست تمامی ابعاد این طرح مورد ارزیابی قرار گیرد و پس از لحاظ تمامی موارد در مورد آن تصمیم گیری شود.
به گزارش اکوبورس،   در طرحی که مجلس طراحی کرده است، پیشنهاد شده که سهمیه بنزین به جای خودروها به افراد خانواده‌ها تخصیص داده شود. در این طرح پیش‌بینی شده به هر فرد از جامعه ماهیانه ۲۰ لیتر بنزین تعلق گیرد. همچنین پیش‌بینی شده که سامانه‌ای برای فروش بنزین افرادی که خودرو ندارند، تهیه شود. از سوی دیگر در این طرح دیده شده که دولت سهمیه بنزین افرادی را که خودرو ندارند، در آخر ماه بردارد و به جای آن کارت بانکی افراد را شارژ کند تا آنها بتوانند کالا خریداری کنند. در همین رابطه امیر محمد اسلامی، تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه این طرح از نظر مبانی تئوری و تحلیلی دارای مشکل است، اظهار کرد: این طرح در واقع در ادامه قانون هدفمند شدن یارانه‌ها بوده که بر دو پایه استوار شده است و به دنبال آزادسازی نرخ بنزین و همزمان توزیع پول نقد برای کاهش تبعات آن و ایجاد رضایتمندی کوتاه و ابتدایی برای برخی از طبقات جامعه است.     اخبار روز اخبار بورس قیمت دلار امروز وی با تاکید بر اینکه مبانی این طرح مشابه مبانی قانون هدفمند شدن یارانه‌ها است، تصریح کرد: از نظر مبانی این طرح تغییری نکرده است؛ جز آنکه خواسته تا حدی رضایتمندی برخی طبقات را بیشتر و درواقع آثار تبعات آن را کاهش دهد، اما باید گفت از نظر زیربنایی این فرضیات اشکال دارد و هر آرایش دیگری نیز از این طرح معرفی شود همین اشکالات را خواهد داشت، مگر اینکه مبانی و نقشه راه تغییر یابد. این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به جزییات این طرح گفت: به نظر می‌رسد که در درجه اول ۳۰ لیتر بنزین برای هر نفر در ماه برای بسیاری از مصرف‌کنندگان کم باشد؛ به خصوص در مورد مصرف‌کنندگان شهرهای بزرگ و مصرف کنندگانی که خارج از ناوگان حمل‌ونقل و برای کسب درآمد بیشتر اقدام به مسافرکشی می‌کنند، این مسئله آنان را دچار مشکل خواهد کرد. اسلامی با اشاره به اشکالات دیگر این طرح، اظهار کرد: این طرح کسانی که ماشین ندارند را غیر مصرف‌کننده تشخیص داده و فرض را بر این گذاشته و گفته برای اینکه عدالت رعایت شود، بی‌ماشین‌ها نیز باید سوخت دریافت کنند. وی افزود: این تعریف درستی از رفتار مصرف‌کننده نیست. به هرحال کسی که خودرو ندارد به طور غیرمستقیم مصرف‌کننده بنزین محسوب می‌شود؛ چراکه برای رفت و آمد باید از وسایل حمل‌ونقل استفاده کند و باتوجه به اینکه در همه جا اتوبوس و مترو تا در منزل وجود ندارد و از طرف دیگر فراوانی وسایل نقلیه به حدی نیست که بتوان فقط روی آن حساب کرد، نمی‌توان این تعریف را درست دانست. این تحلیلگر مسائل اقتصادی با تاکید بر اینکه کسی که خودرو شخصی ندارد نیز مصرف‌کننده بنزین است و این فرضیه که جامعه را به دو قسمت بی‌ماشین و با ماشین تقسیم کنیم، کار درستی نیست، تصریح کرد: مسئله دیگری که در این طرح مطرح است، همه صاحبان خودروهای شخصی را پولدار و ثروتمند معرفی کرده، در حالی که چنین نیست. اسلامی با بیان اینکه بخش مهمی از ناوگان سواری کشور در اختیار افراد کم بضاعت و متوسط جامعه قرار دارد که به زحمت تعادل درآمد و هزینه خود را حفظ کرده‌اند و این مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد، گفت: افزایش نرخ بنزین در سبد هزینه خانوار به ویژه در طبقه متوسط و فقیر اهمیت دارد. وی افزود: نرخ بنزین یک نرخ پایه‌ای است و به طور مشخص بر شفاف‌ترین و منظم‌ترین اقتصادها که حساب و کتاب مالیاتی در آن روشن است، اثر می‌گذارد؛ چه برسد به ایران که در حوزه درآمد و مالیات افراد و نظارت بر خرده فروشی ساختار درستی وجود ندارد و این مسئله باید اصلاح شود. این کارشناس حوزه انرژی اظهار کرد: در ایران از دهه ۷۰ تاکنون افزایش نرخ بنزین بر تورم و سطح عمومی قیمتها تاثیر‌گذار بوده است و مستندات مرکز آمار و بانک مرکزی نیز حکایت از این موضوع دارد. اسلامی ادامه داد: زمانی که سهمیه محدود و اختیار فروش نیز گذاشته می‌شود، عملا در علم اقتصاد معمولا چنین بازاری به سمت نرخ فروش آخرین واحد فروخته شده یا عرضه شده میل می‌کند؛ بنابراین در بازار آزاد نرخ بنزین به سمت نرخ فوب خلیج‌فارس میل می‌کند و عملا یک آزادسازی مهیب انجام می‌شود. به گفته وی این افزایش نرخ روی هزینه‌ها تاثیر می‌گذارد و زمانی که نرخ تک تک کالاها در یک زنجیره ارزش هر دفعه یک مقدار مختصری افزایش یابد، شاهد افزایش عمومی نرخ تورم خواهیم بود؛ ضمن اینکه به این تورم با توجه به رفتار غیر قابل پیش‌بینی مصرف‌کننده افزوده می‌شود. او با تاکید بر اینکه معایب و مشکلات این طرح باید قبل از اجرا مورد بررسی قرار گیرد، تصریح کرد: آنطور که گفته شده اجرای این طرح چهار درصد ایجاد تورم می‌کند که در شرایط فعلی قابل پذیرش نیست و آثار خوبی نخواهد نداشت. اسلامی با اشاره به صحبت‌های مطرح شده درباره بهبود ضریب جینی در طبقات پایین با اجرای این طرح، اظهار کرد: اگر به فرمول ضریب جینی توجه شود، از نظر عددی شاید شاهد بهبود باشیم اما در عمل اینگونه نیست. وی با بیان اینکه ضریب جینی معرف میزان توزیع سرمایه بین طبقات مختلف جامعه است، گفت: اگر مقداری پول نقد را در طبقات پایین آزاد کنید، ممکن است از نظر عددی مناسب باشد و خوب به نظر برسد اما در عمل اثر خوبی ندارد؛ چراکه اثر تورمی و افزایش نرخ را در پی خواهد داشت. ضمن اینکه که اگرچه ممکن است این مسئله روی یک یا دو دهک زیر خط فقر تاثیر ناچیزی داشته باشد اما طبقات متوسط و متوسط رو به پایین و دهکهای بالاتر را دچار مشکل می‌کند و آنها را به سمت فقیرتر شدن پیش می‌برد. به گفته این تحلیلگر، یکی از اشکالات اساسی این طرح این است که رفتار مصرف‌کننده و تولید‌کننده را درست ارزیابی نکرده و تنها یک جمع و تفریق عددی مورد توجه قرار گرفته است. وی با بیان اینکه در همین محاسبات عددی نیز اشکالاتی وجود دارد، اظهار کرد: اگر نرخ بنزین به نرخ فوب نرسد و دولت بخواهد پولی پرداخت کند تعادل در بازار وجود نخواهد داشت اما اگر نرخ به فوب برسد افزایش نرخ شدیدی را شاهد خواهیم بود؛ هرچند که در بازار آزاد، آخرین واحد عرضه شده نرخ فروش آن بازار را تعیین می‌کند. این کارشناس افزود: این طرح همان طرح آزادسازی نرخ بنزین در چارچوب طرح‌های تعدیل اقتصادی و رفتن به سمت اقتصاد آزاد است، اما باید دانست که با افزایش نرخ نمی‌توان به این مهم دست یافت و در واقع این طرح بار افزایش نرخ را این بار بر دوش مردم می‌گذارد؛ یعنی تکلیف را از دوش دولت بر می‌دارد اما در نهایت آثار آن بر اقتصاد، تورم و افزایش سطح قیمتها قابل مشاهده خواهد بود. اسلامی تصریح کرد: با اجرای این طرح بدون اینکه بنزین تازه‌ای تولید کرده باشیم، حجم نقدینگی را افزایش می‌دهیم. به عبارت دیگر به ازای کالای جدید پول تولید نشده و در واقع نحوه توزیع کالا تغییر پیدا کرده و حجم پول به ازای این کالا افزایش یافته است؛ بنابراین در این بخش نیز دوباره با مسئله تورم در اثر ایجاد نقدینگی روبه‌رو هستیم. وی با بیان اینکه بحث فروش مازاد و بنزین مصرف نشده نیز قابل توجه است، گفت: علاوه بر اینکه این طرح فرهنگ دلالی و خرده فروشی را رواج می‌دهد، این بیم می‌رود که دست سرمایه داران و انحصارگران بزرگ نیز برای برهم زدن تعادل باز گذاشته شود؛ به نحوی که امکاناتی داشته باشند تا این سهمیه‌ها را بخرند و با نرخ بازی کنند و هر زمان که اراده کردند، آن را عرضه کنند. به گفته این کارشناس، همان مردم فقیری که قرار است با این طرح به آنها کمک شود، از این طریق تحت فشار قرار می‌گیرند و در عمل رفاهی را که مجلس می‌خواهد ایجاد کند، محقق نمی‌شود و این بازار در انحصار گروه‌های ذینفع قرار می‌گیرد. اسلامی با بیان اینکه در این طرح گفته شده که قرار نیست سی ان جی و گازوئیل افزایش نرخ داشته باشند، گفت: مفهوم این صحبت‌ها این است که انتظار می‌رود بنزین در بازار آزاد افزایش نرخ پیدا کند و به این نتیجه می‌رسیم که این یک روش برای آزادسازی نرخ بوده و ایراداتی به آن وارد است. وی افزود: در این میان سوالاتی مطرح می‌شود از جمله اینکه اگر بر فرض صرفه جویی ۱۵ میلیون لیتر بنزین در روز اتفاق بیفتد آیا ما قابلیت صادرات را داریم و آیا اگر بفروشیم، می‌توانیم پول و ارز آن را برگردانیم یا خیر؟ بهتر است در شرایط فعلی ثابت کنیم که مازاد عرضه فعلی را می‌توانیم به فروش برسانیم و پول آن را دریافت کنیم و اگر می‌توانیم چرا اثر آن را در بازار ارز شاهد نیستیم؟ این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه زمانی که ما نمی‌توانیم نرخ ارز را کنترل کنیم اجرای این طرح در اولویت نیست، گفت: نکته مهم دیگر این است که وقتی تکلیف نرخ فوب تعیین می‌شود و بازار را به آن سمت سوق می‌دهیم، نوسانات نرخ نفت در بازار‌های بین‌المللی روی آن تاثیر می‌گذارد و ممکن است زمانی کاهش درآمد و گاهی افزایش نرخ در بازارهای بین‌المللی به اقتصاد شوک وارد کند به گفته وی در کشورهایی که بازار خرید و فروش آنها آزاد بوده و نرخ بنزین با نرخ بین‌المللی تعیین و خدمات، حمل‌ونقل و مالیات‌ها لحاظ می‌شود، یک سپر شوک در مقابل تغییرات بین‌المللی و اثرگذاری ایجاد شده است، با این وجود باید این مسئله را نیز مورد توجه قرار داد که در کل سبد هزینه‌های آنها نسبت به ما متفاوت است؛ چراکه سقف درآمدی مصرف‌کننده ما محدود و نرخ سوخت در سبد مصرف درصد قابل توجهی دارد و ممکن است در آینده هر بار با یک شوک روبه رو شویم. این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه اگر هدف آزاد کردن نرخ بنزین است، این کار باید به صورت اصولی انجام شود؛ در غیر این صورت نه تولید‌کننده و نه عرضه کننده‌های بالقوه موجود در بازار و نه صاحبان فناوری و مردم محروم هیچ کدام از این طرح بهره‌مند نمی‌شوند و آثار مثبت آن را حس نخواهند کرد، بلکه برعکس آثار منفی بیشتر خود نمایی خواهد کرد.   منبع: عصر خودرو   بنزین ،