4 گام حمایت از بورس تهران در دوران جنگ

یکی از پرسش‌ها و دغدغه‌های مهم سرمایه‌گذاران در شرایط کنونی، حفظ ارزش دارایی‌ها در کنار حفظ نقدشوندگی است. در این وهله، ابزارهای بیمه سهام برای حفظ ارزش دارایی و صیانت از حقوق سهامداران، صندوق تثبیت برای نقدشوندگی بازار راهکارهایی است که به ذهن فعالان بازار سرمایه می‌رسد.

اما پرسشی که اکنون مطرح می‌شود این است که ابزارهای موجود چگونه مورد استفاده قرار گیرند تا مردم برای تامین نیازهای خود هم دسترسی به نقدینگی داشته باشند و هم از حقوق سهامداران حفاظت شود؟ رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران و مهدی زینعلی، کارشناس بازارهای جهانی به این سوالات پاسخ داده‌اند.

چهار گام حمایتی

رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران، به راهکارهایی برای مدیریت بازار سرمایه در شرایط بحرانی پرداخت و گفت: در شرایطی وارد هشتمین روز کاری (روز شنبه) جنگ تحمیلی دوم شده‌ایم که چشم‌انداز روشنی برای زمان پایان آن وجود ندارد.

ممکن است شرایط در کوتاه‌مدت به روال قبلی نزدیک شود؛ اما ایرانیان سرفراز باید خود را برای نبردی میان‌مدت یا حتی بلندمدت آماده کنند. این آمادگی افزون بر جنبه نظامی و دیپلماتیک، وجه اقتصادی نیز دارد. بنا به تصمیم مسوولان ارشد اقتصادی، بازار سهام از آغاز تهاجم بزدلانه دشمن متوقف شده، هرچند معاملات اوراق دولتی و صندوق‌های درآمدثابت شنبه ۳۱ خردادماه از ساعت ۹ تا ۱۱ صبح برقرار شده است.

در مورد بازار سهام با پیچیدگی‌های بیشتری مواجه هستیم. بازگشایی این بازار بدون تمهید شرایط ویژه ممکن است به صف‌های فروش و جو روانی منفی منتهی شود. در چنین شرایطی تکیه بر منابع صندوق‌ها و نهادهای حمایتی می‌تواند به کاهش منابع آنها و تداوم شرایط نزولی منتهی شود.

تضمینی برای تغییر روند بازار به صرف تکیه بر منابع صندوق توسعه و تثبیت وجود ندارد و در شرایط کنونی باید گام‌هایمان سنجیده و با تامل فراوان برداشته شوند. همچنان به نظر می‌رسد بازار سفارش پنهان Dark می‌تواند مبنایی برای وضعیت جنگی کنونی باشد. کاهش دامنه نوسان، افزایش حجم مبنا، تعیین سقف حجمی سفارش و تفکیک بازار نهادی و حقیقی می‌توانند در بازار سفارش پنهان، زمینه‌ساز بازگشایی بازار سهام باشند.

در چنین شرایطی تنها مقام بازار و احیانا نهادهای حمایتی قادر به مشاهده سفارش‌ها خواهند بود و می‌توانند بنا به تشخیص خود منابع در اختیارشان را به خرید سهام مختلف تخصیص دهند.

تفکیک بازار نهادی و حقیقی، این امکان را به نهادهای حمایتی خواهد داد که منابع خود را تنها صرف خرید سهام از سرمایه‌گذاران حقیقی کنند. می‌توان ورود سرمایه‌گذاران نهادی به سمت خرید بازار حقیقی را آزاد گذاشت اما برای فروش آنها را به بازار نهادی هدایت کرد.

سرمایه‌گذاران به‌طور روزانه از قیمت مبنا و دامنه نوسان مطلع شوند اما قادر به دیدن عمق بازار نباشند. این شرایط می‌تواند بازاری کنترل‌شده را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. هرچند این بازار از نظر کارآیی و نقدشوندگی مطلوب نخواهد بود اما دغدغه‌های مقام ناظر برای حفظ ثبات بازار را به‌خوبی برآورده خواهد کرد. به‌طور خلاصه پیشنهاد یادشده به این ترتیب است؛ در مرحله اول باید بازار سرمایه باید به صورت پنهان یا همان حالت Dark تبدیل شود.

تصمیم دوم باید افزایش حجم مبنا و کاهش دامنه نوسان (تاکید بیشتر بر افزایش حجم مبنا) باشد. مرحله بعدی تفکیک کردن بازار نهادی و حقیقی است. تصمیم چهارم تعیین سقف سفارش فروش در بازار حقیقی و وظیفه نهاد ناظر در آخرین مرحله ورود نهادهای حمایتی در بازار حقیقی به بازار است.

بازارهای جهانی در زمان بحران چه تصمیماتی اتخاذ می‌کنند؟

مهدی زینعلی، کارشناس بازارهای جهانی، نیز به راهکارهای سایر کشورها برای مدیریت بازارهای مالی در شرایط بحرانی پرداخت و گفت: در دنیا، زمان بحران به‌خصوص تنش‌های نظامی با وسعت بالا، برای حمایت از بازارهای مالی، از ابزار توقف معاملات استفاده می‌شود که این موضوع از فروش و جو نزولی هیجانی می‌تواند تا حدودی جلوگیری کند. همچنین در کنار آن، بازار آپشن نیز می‌تواند به عنوان یک بیمه دارایی برای سهام یا دارایی سرمایه‌گذاری‌شده در نظر گرفته شود. از همین رو استفاده از ابزارهای مدیریت بازار در شرایط بحرانی منطقی به نظر می‌رسد.

وی افزود: به‌طور طبیعی در زمان تنش‌های نظامی، عموم مردم از ترس تورم و حفظ ارزش دارایی، در طلا سرمایه‌گذاری کرده و در برخی از کشورها که ابزارهای مالی توسعه پیدا کرده‌اند، نفت جایگزین مناسبی برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.

در بازارهای دیگر مانند بازارهای ارز دیجیتال، واکنش اولیه یک واکنش منفی است اما در صورتی که جنگ گسترش پیدا کند، این بازارها روش‌های مناسبی برای انتقال دارایی ارائه می‌دهد.

در زمان جنگ میان روسیه و اوکراین هم در ابتدا این بازار واکنش منفی نشان داد اما به مرور زمان از آن استقبال خوبی شد، چرا که در نقل‌و‌انتقال‌های مالی و بانکی کمک شایسته‌ای به مردم کرد. اما مساله اصلی در بازار سهام، نقدشوندگی است که در شرایط بحرانی با دشواری بسیاری همراه است. اگر نهاد ناظر برای حفظ ارزش دارایی مردم از ابزار توقف معاملات برای شرایط کنونی استفاده می‌کند، باید این ابزار کوتاه‌مدت باشد؛ چرا که در صورت زمان‌بر شدن این تنش، بازار سیر خود را طی می‌کند. در چنین مسیری قطعا بازار آپشن به‌عنوان بیمه دارایی می‌تواند نقش خود را ایفا کند.