مذاکرات ایران و آمریکا به دور پنجم کشیده شد
در حالی دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در عمان انجام شد که این گفت و گوها توانست بر جو و فضای بدبینی غلبه کند و همچنان در مسیر درستی به پیش رود.
دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در شرایطی دیروز یکشنبه بعد از یک وقفه ۸روزه در مسقط پایتخت عمان برگزار شد که تناقض در مواضع آمریکا درخصوص مساله کلیدی غنی‌سازی، فضای گفتوگوها را تحت تاثیر و با چالش بیشتری همراه کرده بود. با‌این‌حال و پس از ۳ ساعت مذاکرات فشرده، سخنگوی وزارت خارجه ایران با سخت و مفید دانستن این دور از گفتوگوها تاکید کرد که عمان زمان و مکان دور پنجم مذاکرات را اعلام خواهد کرد. این موضوع نشان می‌دهد که طرفین توانسته‌اند بر فضای بدبینی غلبه کنند و مذاکرات را در بعد فنی ادامه دهند.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد وقفه ۲هفته‌ای در روند گفتوگوها به سود فضای کلی مذاکرات عمل کرده است. در همین خصوص سایت آکسیوس به نقل از یک مقام آمریکایی خبر داد که «توافق حاصل شد که مذاکرات با ایران برای ادامه بررسی جنبه‌های فنی پیش برود. ️ما از نتیجه امروز دلگرم شده‌ایم و مشتاقانه منتظر نشست بعدی‌مان هستیم که در آینده نزدیک برگزار خواهد شد.» خبرگزاری رویترز هم به نقل از یک منبع ارشد دولت آمریکا گزارش داد که توافق حاصل شد تا مذاکرات برای ادامه همکاری از طریق مسائل فنی ادامه پیدا کند. المیادین هم درباره دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا اظهار کرد آمریکا از موضع خود در مورد جلوگیری از «حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود» عقب‌نشینی کرده است.
وزیر امور خارجه پس از دور چهارم مذاکرات با بیان اینکه گفتوگوها را می‌توان رو به جلو توصیف کرد، افزود: ابعاد اختلافات بیشتر مورد بررسی قرار گرفت. مواضع دو طرف به یکدیگر نزدیک‌تر شده است. می‌توانم بگوییم نسبت به سه دور گذشته جدی‌تر و صریح‌تر بود. ما مقداری از فضاهای کلی فاصله گرفتیم و وارد موارد جزئی شدیم. در این شرایط مذاکرات دشوار می‌شود. او همچنین گفت زمان دور بعد مذاکرات توسط عمان انتخاب می‌شود اما به نظر می‌رسد ظرف یک هفته آینده برگزار خواهد شد.
بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، نیز پس از پایان گفتوگوها در توییتی نوشت: امروز دور دیگری از گفتوگوها میان ایران و ایالات متحده در مسقط به پایان رسید. این گفتوگوها حاوی ایده‌های مفید و ابتکاری بود که نشان‌دهنده تمایل مشترک برای دستیابی به توافقی شرافتمندانه است. دور پنجم مذاکرات پس از مشورت طرفین با مقامات عالی‌رتبه خود برگزار خواهد شد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، همزمان با برگزاری دور چهارم نوشت: ایران قاطعانه مصمم است که حقوق قانونی و غیرقابل انکار خود را برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای تحت NPT دنبال کند و در‌عین‌حال کاملا آماده است تا به تعامل دیپلماتیک خود برای اطمینان از «ماهیت صلح‌آمیز» برنامه هسته‌ای خود که قبلا نشان داده شده است، ادامه دهد. ما به همان اندازه مصمم هستیم که برای لغو تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی که مدت‌هاست بر مردم ما تحمیل شده است، تلاش کنیم.
این اظهارات نشان می‌دهد که با ورود مذاکرات به مباحث فنی، پیچیدگی موضوعات بیشتر شده و احتمال طرح موضوعات اختلافی وجود دارد که به تبع آن سرعت پیشرفت مذاکرات را کمتر و گفتوگوها را زمانبر خواهد کرد. ادعای اینکه «ایران به دنبال مذاکره برای خرید زمان است» ادعای منسوخ است. جمهوری اسلامی ایران به علت هزینه‌های تحمیلی تحریم به دنبال رسیدن به توافق در اسرع وقت است اما هیچگاه محتوای توافق را فدای سرعت نخواهد کرد.
انتقاد عراقچی از تناقضات واشنگتن
وزیر خارجه ایران که بامداد یکشنبه برای انجام مشورت‌های بیشتر در ارتباط با مذاکرات روز گذشته از دوحه به تهران آمده بود، ابراز امیدواری کرد که دو کشور در این مذاکرات به یک «نقطه تعیین‌کننده» برسند. عراقچی روز شنبه برای گفت‌وگوهایی به عربستان و سپس قطر رفت و مقامات این کشورها را در جریان مذاکرات غیرمستقیم تهران و واشنگتن قرار داد. وزیر خارجه کشورمان در سخنانی پیش از عزیمت به مسقط بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشورمان تاکید کرد و گفت که این حق قابل مذاکره و معامله نیست. عراقچی با اشاره به صحبت‌های ضدونقیض طرف آمریکایی گفت که مواضع آنها داخل مذاکره با بیرون مذاکره عوض می‌شود و این یکی از مشکلات مذاکره است.
او همزمان که بر مواضع شناخته‌شده و روشن ایران در مذاکرات تاکید کرد، افزود: «البته اگر سوالات، ابهامات و نگرانی‌هایی وجود داشته باشد، آماده هستیم که اعتمادسازی کنیم و اقداماتی را انجام دهیم که اعتماد بیشتری جلب شود.» رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد که مباحث مذاکراتی باید پشت میز مذاکره انجام شود و طرح رسانه‌ای آنان برخلاف منش مذاکرات است و جدیت و اراده طرف مقابل را زیر سوال می‌برد.
وزیر امور خارجه در عین حال تاکید کرد: «اگر غرض این است که اطمینان حاصل شود که ایران سلاح هسته‌ای نخواهد داشت این کاملا قابل‌حصول است و توافقی که بخواهد این مضمون را داشته باشد حتما قابل‌دسترس است. ولی بیشتر از آن اگر تقاضاهای غیرمعمول و غیرواقعی داشته باشند که قابل عملیاتی شدن نیست، طبیعی است که مذاکرات با مشکل مواجه خواهد شد.» عراقچی در این سخنان چندین بار از مواضع متناقض طرف آمریکایی در خارج از مذاکرات انتقاد کرد و گفت که چنین بحث‌هایی روند مذاکره را دچار ابهام می‌کند.
آمریکا چه می‌خواهد؟
دو روز قبل از شروع این دور از گفتوگوها، استیو ویتکاف پیشنهادی ارائه داد که بسیار جای بحث داشت؛ پیشنهاد او این بود که اگر ایران با برچیدن برنامه هسته‌ای خود موافقت و اورانیوم غنی‌شده را از آمریکا خریداری کند، ایالات متحده تحریم‌ها را لغو خواهد کرد و گزینه اقدام نظامی را کنار خواهد گذاشت. این در حالی است که تهران بارها بر موضع خود مبنی بر اینکه داشتن حق غنی‌سازی در زمره خطوط قرمزش در مذاکرات است، تاکید کرده است. ضمن اینکه مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها این مساله را تصریح کرده‌اند که تهران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز در اظهاراتی تاکید کرد که هیات نمایندگی جمهوری اسلامی ایران براساس دستورالعمل‌ها و چارچوب‌های ابلاغی توسط سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری نظام، از هیچ کوششی برای صیانت از منافع ملت ایران و حراست از دستاوردهای گران‌سنگ کشورمان در حوزه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و همزمان رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های ظالمانه اقتصادی دریغ نخواهد کرد. در این بین مشخص نیست که منظور آمریکا از برچیدن برنامه هسته‌ای ایران چیست؟ تاکنون نیز از سمت واشنگتن توضیحی در این رابطه داده نشده است.
راه‌حل‌هایی برای مساله غنی‌سازی
در این بین راه‌حل‌های متفاوتی از جمله «کمتر در برابر کمتر» یا همان توافق موقت، «بیشتر در برابر بیشتر» یا همان توافق جذاب و خرید اورانیوم و ساخت راکتور توسط آمریکایی‌ها مطرح بوده که می‌تواند روی میز گفتوگوها باشد. در همین ارتباط سیدحسین موسویان، دیپلمات پیشین ایران، به اظهارات ویتکاف واکنش نشان داد و گفت: «این موضع ویتکاف در حالی صورت می‌گیرد که آمریکا در حال مذاکره با عربستان برای پذیرش غنی‌سازی در عربستان است. لذا بعید است واشنگتن بتواند همزمان در مورد حق غنی‌سازی در ایران و عربستان دو موضع کاملا متناقض داشته باشد.»
عضو سابق تیم هسته‌ای ایران تصریح کرد: «اما راه‌حل همان چیزی است که من سال‌ها مکرر در نوشته‌ها و مصاحبه‌ها و سمینارهای بین‌المللی پیشنهاد کرده‌ام: «تشکیل کنسرسیوم مشترک هسته‌ای کشورهای حاشیه خلیج فارس». تشکیل این کنسرسیوم گره مشکل سردرگمی و مواضع متناقض آمریکا را حل می‌کند. در دهه‌های گذشته آمریکا از یک طرف از صدها بمب هسته‌ای اسرائیل حمایت کرده و از طرف دیگر با حق بهره‌مندی کشورهای اسلامی از تکنولوژی غنی‌سازی صلح‌آمیز اورانیوم طبق معاهده ان‌پی‌تی مخالفت کرده است.»
وی اضافه کرد: «علاوه بر ایده کنسرسیوم مشترک هسته‌ای منطقه خلیج فارس، توافق ایران و آمریکا در مورد یک‌تریلیون دلار همکاری‌های اقتصادی ازجمله سرمایه‌گذاری آمریکا در مبحث انرژی هسته‌ای، انرژی‌های فسیلی، انرژی‌های نو و تجدید‌پذیر، موجب گشوده شدن گره کور روابط آمریکا و ایران خواهد شد.»
توصیه و هشدار عراقچی به اروپا
همزمان با شروع دور چهارم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، یادداشتی از وزیر خارجه در نشریه لوپوئن فرانسه منتشر شد. عراقچی در این یادداشت به سه کشور اروپایی درباره «استراتژی تقابل» هشدار داد. عباس عراقچی از سه قدرت اروپایی خواست از «استراتژی تقابل» در برنامه هسته‌ای ایران پرهیز کنند. نشریه فرانسوی لوپوئن روز یکشنبه از قول وزیر امور خارجه ایران نوشت: «این استراتژی تقابل خطر ایجاد یک بحران جهانی گسترش سلاح‌های هسته‌ای را به همراه دارد که در وهله اول خود اروپایی‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.» آقای عراقچی در یادداشت خود در این هفته‌نامه فرانسوی نوشته: «سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) باید از خود بپرسند که چگونه به این بن‌بست رسیده‌اند.» وی افزود: «آنها به جای تعدیل استراتژی خود، موضعی تقابل‌آمیز اتخاذ کرده‌اند و حقوق بشر یا روابط مشروع ایران با روسیه را دستاویزی برای فاصله گرفتن دیپلماتیک قرار داده‌اند.»
آرایش دور چهارم مذاکرات
دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در حالی در مسقط برگزار شد که برخی منابع مدعی شده بودند که این دور از گفتوگوها ترکیبی از مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم بوده است. دو دور از سه دور گفت‌و‌گو‌های قبلی در عمان و یک دور نیز در رم ایتالیا برگزار شده بود. در دوره سوم مذاکرات، مسائل فنی مورد بحث کارشناسان در رم ایتالیا قرار گرفته بود. در‌حالی‌که سی‌ان‌ان در گزارشی مدعی شد که این دور از مذاکرات بدون حضور کارشناسان برگزار شد اما سخنگوی وزارت امور خارجه ایران از حضور هیات فنی دو کشور در این گفتوگوها خبر داد. قرار بود چهارمین دور مذاکرات ایران و آمریکا شنبه هفته گذشته انجام شود که به تعویق افتاد. تعویق مذاکرات در هفته گذشته، همان‌طور که وزیر خارجه عمان عنوان کرد، به علت موضوعات پشتیبانی و لجستیکی بود.
