وضعیت، اما در ادامه چنان آشفته شد که شرکت توانیر در همین راستا بیانیه‌ای صادر و اعلام کرد که «با توجه به سرمای هوا، افزایش مصرف گاز خانگی و محدودیت‌های ایجاد شده در روند تامین و انتقال گاز به نیروگاه ها، به منظور حفظ پایداری شبکه، برق برخی مشترکان شهر تهران قطع شده است.»

هم چنین در ادامه این اطلاعیه آمده است: «تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها با کمک وزارت نفت در حال انجام است و حفظ روند کنونی برای تامین برق مورد نیاز کشور نیازمند همکاری همه هموطنان است.»

شرکت توانیر از شهروندان خواسته بود که خانه‌های خود را دو درجه کمتر گرم کنند تا مشکل در شبکه تامین برق برطرف شود.
این بیانیه و درخواست در شرایطی بود که حتی خبرگزاری ایرنا نیز روز سه شنبه گزارش داده بود که برق مناطقی در شرق و غرب تهران قطع شده و گزارش‌هایی از قطع برق در شمال شهر تهران نیز منتشر شد. در گزارش ایرنا آمده بود که قطع برق «سبب شده تا آنتن‌های مخابراتی نیز قطع شوند و ارتباطات و اینترنت شهروندان نیز دچار اختلال و قطعی شده است.»

این وضعیت، اما در حالی رخ داد که بر اساس اعلام ستاد ملی مدیریت بحران کشور، مدارس و ادارات در ۲۷ استان ایران و نیز کلیه بازار‌های بورس در سراسر کشور در روز شنبه ۲۰ بهمن تعطیل شده بود و نمونه همین روند برای روز چهارشنبه یعنی ۲۴ بهمن نیز تکرار شد. این بدان معناست که تنها در فاصله زمانی ۴ روز و آن هم در شرایطی که روز ۲۲ بهمن نیز در ایران تعطیل رسمی بود، برای بار دوم بانک‌ها و ادارات در بیش از ۲۵ استان کشور (یعنی حدود دو سوم کشور) تعطیل شدند و علت این تعطیلی برودت هوا و بارش برف و ناپایداری شبکه انرژی اعلام شد.

چنان چه در همین راستا اسکندر مومنی، وزیر کشور در روز جمعه، ۱۹ بهمن و در حاشیه جلسه ستاد ملی مدیریت بحران کشور از شهروندان خواست که در این زمینه همراهی لازم را به عمل بیاورند تا به گفته او، پایداری در گاز و برق وجود داشته باشد.

هم چنین طبق اطلاعیه ستاد ملی مدیریت بحران کشور در همین روز کلیه مدارس و ادارات در ۲۵ استان، تهران، البرز، کرمان، سمنان، همدان، زنجان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، مرکزی، قم، بوشهر، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، لرستان، اصفهان، مازندران، گیلان، چهارمحال و بختیاری، کردستان، ایلام، کرمانشاه، فارس، قزوین، گلستان، اردبیل، خوزستان و گیلان و نیز برخی از مدارس و ادارات در استان‌های ایلام و خوزستان در روز شنبه، غیرحضوری و تعطیل اعلام شدند.
تقریبا نام تمامی این استان‌ها برای تعطیلی روز ۲۴ بهمن ماه نیز بار دیگر اعلام شد.

در نهایت حتی گفته شد فشار گاز چنان کاهش یافت که منجر به خاموشی وسایل گرمایشی خانه‌هایی با پکیج شد و در ادامه نیز به دلیل کاهش محسوس فشار گاز این دستگاه‌های گرمایشی روشن نمی‌شدند.

اختلاف دو وزاتخانه بر سر دلایل خاموشی دیروز

اما حواشی خاموشی‌های روز سه شنبه به همین جا ختم نشد و در ادامه وزارت نیرو و وزارت نفت به نوعی یکدیگر را مقصر وضع موجود دانستند و خود وزارت نیرو نیز در درون خود به مشکل درباره توضیح وضعیت موجود برخورد.
این یعنی در حالی که مدیرعامل توانیر، «افزایش مصرف گاز در بخش خانگی به دلیل افت دمای ۷ الی ۸ درجه‌ای در اغلب مناطق ایران» را عامل محدودیت در تامین سوخت نیروگاهی عنوان کرده، مدیر روابط عمومی شرکت توزیع برق تهران بزرگ، اما گفت که «دلیل قطع برق در مناطق مختلف پایتخت افت فشار گاز بوده است» که با توجه به افت جدی فشار گاز در عصر روز سه شنبه می‌توان این دلیل را قابل قبول نیز دانست.
اما در ادامه یک مقام دیگر شرکت توزیع برق این اظهارات را که «قطع برق به دلیل افت فشار گاز» رخ داده مردود دانسته بود.

در این بین، اما پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نفت نیز به این توضیحات واکنش نشان داد و در بیانیه‌ای نوشت: «در حالی که آمار‌ها نشان می‌دهد مدیریت صحیح سبد سوخت می‌توانست از مشکلات اخیر جلوگیری کند، وزارت نیرو به جای تمرکز بر سیاست‌گذاری صحیح و اجرای مصوبات مرتبط با مصرف سوخت مایع، تلاش دارد با فرافکنی، کمبود گاز را عامل اصلی خاموشی‌ها جلوه دهد. این در حالی است که تأمین گاز و سوخت مایع، حتی فراتر از تعهدات انجام شده است.»

اشاره این بیانیه اما به این خبر بود که میزان قطعی‌ها حدود ۱۵ درصد از نیاز بخش خانگی در پایتخت را شامل می‌شود و علت قطعی ناتوانی در تامین گاز و گازوئیل مناسب با نیاز برای نیروگاه‌هاست.

چنانچه محسن ذبیحی، معاون هماهنگی توزیع شرکت توانیر در گفت‌وگویی تلویزیونی، با بیان اینکه با توجه به اینکه نیروگاه‌ها برای تولید برق از سوخت گاز و یا مایع استفاده می‌کنند، خبر داده بود که: افزایش مصرف در حوزه خانگی و سایر حوزه‌ها باعث شده که تامین سوخت در نیروگاه‌ها با اختلال مواجه شود.

به گزارش اقتصاد ۲۴، وی همچنین با بیان اینکه با کاهش تولید در این حوزه مواجه بودیم، به همین دلیل و برای حفظ و پایداری شبکه و امکان ایجاد برق پایدار برای مشترکان مجبور به کاهش تولید نیروگاه‌ها و ناچار به اعمال مدیریت در برخی حوزه‌ها بودیم تا بتوانیم شبکه سراسری را حفظ کنیم.

البته این ادعا فارغ از بیانیه وزارت نیرو با واکنش تند وزیر نفت مواجه شد و محسن پاک‌نژاد گفت: خاموشی‌هایی که در بخش‌هایی از تهران رخ داده، به دلیل کمبود سوخت در نیروگاه‌های تأمین‌کننده برق تهران نبوده است. به عنوان مثال، نیروگاه‌هایی مانند نیروگاه‌های پرند، دماوند و دیگر نیروگاه‌هایی که در حاشیه تهران قرار دارند و برق تهران را تأمین می‌کنند، از نظر سوخت در وضعیت کاملاً مناسبی قرار داشتند.

در واقع دو وزارتخانه اکنون در حالی بر سر دلیل قطعی برق و مقصر اصلی دچار اختلاف شده‌اند که فارغ از برخورد با مسببین رخ داده باید علت اصلی کشف شود تا دستکم از تکرار آن جلوگیری به عمل آید، اما فعلا و تا زمان تنظیم این گزارش هیچ نهادی مسئولیت قطعی‌های برق را نپذیرفته است.

اعتراف مسئولان کشور به بحران ناترازی انرژی در کشور

البته این شرایط اکنون در حالی رخ می‌دهد که بیشتر کارشناسان عدم مدیریت و سیاست‌های اشتباه در طول ۴ دهه اخیر را عامل اصلی افزایش ناترازی انرژی می‌دانند و همیشه این پرسش را مطرح می‌کنند که چگونه است که ایران با توجه به ذخایر گازی عظیم با ناترازی انرژی مواجه می‌شود؟
چنانچه در همین راستا نیز عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو روز یکشنبه ۱۶ دی ماه سال جاری در جلسه کمیسیون انرژی مجلس با حضور وزیر نفت و همچنین قالیباف، رئیس مجلس گفت: «ناترازی‌ها یک واقعیت است که وجود دارد و از مردم بابت مشکلات عذرخواهی می‌کنم.»

علی‌آبادی در ادامه، اما هشدار داده بود که «ناترازی بزرگ در راه است» چرا که در زمستان سرد، می‌توان کت یا لباس گرم می‌توان پوشید، اما عبور از تابستان به این سادگی ممکن نیست.
البته در این بین باید توجه داشت که عذرخواهی وزیر نیرو بابت مشکلات و همچنین پوشیدن کت با لباس گرم کمکی به حال مردم نکرده و شهروندان در سرمای سخت زمستان با قطعی گاز و برق دست و پنجه نرم می‌کنند.

از سوی دیگر در شرایطی که حتی شخص محمدباقر قالیباف نیز به مساله ناترازی انرژی اذعان داشته، اما مجلس تاکنون طرحی برای حل ناترازی‌ها ارائه نکرده و بیشتر نشست‌ها و جلسات مجلس با وزیر نیرو بی‌حاصل به پایان رسیده است.

چنانچه قالیباف در سمت رئیس مجلس شورای اسلامی، درباره بحران انرژی در ایران گفته بود که مسئولان «مدیریت انرژی یک اتاق و یک ساختمان و یک مجموعه» را هم نمی‌توانند انجام دهند.

قالیباف در همان جلسه ویژه کمیسیون انرژی مجلس درباره ناترازی برق و سوخت نیروگاه‌ها در روز یکشنبه ۱۶ دی‌ماه گفته بود که: «باید بپذیریم که ما ناترازی انرژی نداریم، بلکه ناترازی مدیریتی داریم و تا زمانی که ناترازی مدیریتی را حل نکنیم، نمی‌توانیم ناترازی انرژی را حل کنیم. یک اشکال نهادی در حوزه انرژی در کشور، چه در تولید و چه در مصرف آن وجود دارد که باعث شده ما در سیاست‌گذاری هم اشتباه کنیم؛ حکمرانی انرژی ما دچار اشکال است.»

چرا ایران دچار ناترازی انرژی شده است؟

با همه این اعترافات، اما بحران انرژی در ایران در اوج سرما هم چنان ادامه دارد. چنان چه در روز ۱۵ دی ماه سال جاری نیز مقامات گفته بودند که به علت افزایش مصرف گاز خانگی، گازرسانی به پتروشیمی‌ها محدود و گاز ۱۲ مجتمع قطع شده و دولت اکنون با کاهش گاز خانگی قصد دارد کمبود گاز پتروشیمی‌ها را جبران کند. آن هم در شرایطی که ایران سومین دارنده ذخایر نفتی جهان است و یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایری گازی جهان نیز محسوب می‌شود. در واقع گفته می‌شود ایران به صورت طبیعی دارای یک سوم ذخایر گاز طبیعی جهان در خشکی و دریا‌های خود است، اما امکان برداشت از این ذخایر به دلیل تحریم ها، دسترسی‌های محدود و هم چنین بحران محدودیت منابع برای آن ممکن نبوده است.

در مورد ذخایر نفتی نیز ایران بنابر آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا (US EIA)، پس از ونزوئلا و عربستان سعودی دارای بزرگترین ذخایر نفتی جهان است و گرچه ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز جهان است با این حال با کمبود گاز مصرفی مواجه است. چنان چه در دو دهه اخیر نیز تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران همواره مانع فروش و ترانزیت گاز کشور شده است.

از سوی دیگر زیرساخت‌های صنایع گازی نیز در ظرف چهار دهه گذشته فرسوده شده و کنسرن‌های بین‌المللی انرژی نیز با توجه به تحریم‌های حمل و نقل و بانکی و عدم امنیت مالی برای خود تمایلی به سرمایه‌گذاری در این صنایع راهبردی ایران ندارند.

ایران چقدر پول برای رفع ناترازی خود لازم دارد؟

محسن پاک‌نژاد وزیر نفت نیز در دی ماه سال جاری گفته بود که برای حل مشکل گازی کشور و دستیابی به اهداف برنامه هفتم توسعه، ایران به ۴۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در توسعه میادین گازی و زیرساخت‌های مرتبط نیاز دارد.

کما این که ناترازی گاز یکی از چالش‌های اساسی ایران در حوزه انرژی است که هر ساله در فصل‌های سرد مشکلاتی مانند قطعی گاز یا افزایش مصرف سوخت‌های جایگزین در نیروگاه‌ها را به همراه داشته و اکنون به نظر می‌رسد شاید بحران بزرگ‌تر را در تابستان نیز شاهد خواهیم بود. هم چنین ناپایداری شبکه برقی کشور و بحران ناترازی انرژی باعث شده است که در این وضعیت نیروگاه‌ها به سوخت مازوت رو بیاورند و به دلیل استفاده از سوخت‌های آلاینده، تأثیرات منفی بر محیط زیست و کیفیت هوا نیز به جا می‌گذارد.

چنانچه با اعلام خبر عدم استفاده از مازوت بود که عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در آذر ماه سال جاری به طور رسمی و در حاشیه نشست هیئت دولت اعلام کرد که چند نیروگاه از مدار خارج شده‌اند.

پس از آن نیز بود که رئیس جمهور اعتراف کرد عدم استفاده از سوخت مازوت یک تصمیم گیری عجولانه بود. پزشکیان، گفت که اظهارات پیشینش درباره اینکه با دو ساعت قطعی برق روزانه، از مازوت‌سوزی جلوگیری می‌شود، اشتباه محاسباتی وزیر نیرو بوده و دولت مجبور شده است برای گذر از خطر قطعی گاز و تامین برق مازوت بسوزاند.

در همین حال، اما روند تعطیل کردن ادارات و بانک‌ها همچنان در کشور ادامه دارد و اکنون ایران در حالی تعطیلی اجباری مدارس و ادارات را برای کاهش مصرف انرژی تجربه می‌کند که هنوز آمار رسمی از میزان اثرگذاری تعطیلی‌ها و خاموشی‌ها ارائه نشده است.

کما اینکه گزارش‌های غیررسمی از صرفه‌جویی ۵ تا ۱۰ درصدی در مصرف گاز و ۳ درصدی در مصرف برق بعد از تعطیلی‌های دی ماه سال جاری خبر داده بود، اما در همان زمان نیز حجت میرزایی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران گفته بود که: «این اقدامات نهایتاً باعث ۶۰ میلیون مترمکعب صرفه‌جویی باشد، در حالی که میزان کمبود ما ۳۰۰ مترمکعب است.»

در حقیقت تعطیلی‌های گسترده و فشار به شبکه بانکی و هم چنین تعطیلی شهرک‌های صنعتی و بخش خصوصی حدود تنها یک پنجم از کسری و ناترازی انرژی مورد نظر را تا حدودی رفع کرده بود آن هم در شرایطی که دستکم نیمی از دی ماه سال جاری شهرک‌های صعنتی بزرگ و اصلی، چون شمس آباد و عباس آباد به طور کامل تعطیل شده بودند.

حال باید دید با گذر از گردنه زمستانی، این ناترازی‌های انرژی به قیمت ویرانی بخش خصوصی کشور تمام و منجر به تلاش برای سرمایه گذاری بر شبکه پوسیده و فروریخته انرژی کشور خواهد شد؟