هشدارها و پیشنهادهایی برای سفر پزشکیان به نیویورک

مسافر ماه مهر

آغاز ماه مهر از یک طرف فصل حرکت محصلان به سمت مدارس است، از سوی دیگر سال‌هاست که رؤسای جمهور بار سفر می‌بندند و به نیویورک پرواز می‌کنند. این بار هم با شروع ماه مهر، با احتمال بسیار زیاد مسعود پزشکیان را در سفر نیویورک خواهیم دید. این اولین سفر او به نیویورک است که از درجه اهمیت زیادی برخوردار است. توجه بسیاری از رهبران جهان به رئیس‌جمهور جدید ایران است. لذا این سفر باید هم برای جهان پیامی داشته باشد، هم برای مردم ایران دستاوردی.

چه کسانی به نیویورک رفتند؟

در میان رؤسای جمهور ایران، سفر به نیویورک اولین‌بار با سفر محمدعلی رجایی به مقر سازمان ملل آغاز شد. هنوز عمر انقلاب اسلامی به دو سال نرسیده بود که رهبران انقلابی ایران تصمیم گرفتند در بزرگ‌ترین اجتماع رهبران جهان شرکت کنند. شهید رجایی از این فرصت برای بیان چرایی انقلاب و ظلم‌هایی که رژیم شاه در زندان‌هایش بر زندانیان روا می‌داشت، سخن گفت و برای اثبات آن کف پای خودش را که آثار شکنجه روی آن بود، از کفش درآورد و روی تریبون سازمان ملل گذاشت.

بعد از آن آیت‌الله خامنه‌ای در کسوت رئیس‌جمهور تنها یک بار در سازمان ملل سخنرانی کرد. از دوران ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی اطلاعاتی از حضور او در نیویورک در دست نیست یا اگر این سفر انجام شده باشد هم نتوانسته نقش مهمی در تاریخ ایفا کند. به جای او اما علی‌اکبر ولایتی به عنوان وزیر خارجه بارها به نیویورک سفر کرد. با این حال سفر به نیویورک از زمان سفر سیدمحمد خاتمی در دوران اصلاحات رنگ و بوی دیگری به خود گرفت.

خاتمی که دوران ریاست‌جمهوری‌اش را در حالی آغاز می‌کرد که علاوه بر آمریکا همه سفیران کشورهای اروپایی هم تهران را ترک کرده بودند، سیاست تنش‌زدایی را در پیش گرفت و جهان منتظر دیدار او با همتای آمریکایی خودش، بیل کلینتون بود، اما این اتفاق صورت نگرفت. خاتمی در دومین حضورش در سازمان ملل ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها را روی میز گذاشت که با استقبال جهان روبه‌رو شد و یک سال به این نام در جهان نام‌گذاری شد. بعدها احمدی‌نژاد و حسن روحانی رکوردداران حضور در نیویورک بودند، اما برای هر دو نفر اولین سفر نیویورک اهمیت ویژه‌ای داشت. اولین حضور احمدی‌نژاد با حاشیه‌هایی از جمله سخنرانی او در سازمان ملل و نشست دانشگاه کلمبیا همراه بود. اولین حضور حسن روحانی اما با گفت‌وگوی تلفنی دو رئیس‌جمهور در تاریخ ثبت شد.

احتمال دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا

در گذر تاریخ در دو مقطع احتمال و امکان دیدار رؤسای جمهوری ایران و آمریکا پدید آمده بود. اولین‌بار تمایل زیاد دولت آمریکا برای دیدار کلینتون با سیدمحمد خاتمی را شاهد بودیم که با امتناع خاتمی روبه‌رو شد. بار دوم اما کار دیدار حسن روحانی با نامتعادل‌ترین رئیس‌جمهور معاصر آمریکا، در حال نهایی‌شدن بود که روحانی به درستی تصمیم گرفت در دام ترامپ نیفتد. روحانی بعدها روایت تلاش رئیس‌جمهور آمریکا برای دیدار میان او و ترامپ را در سال 1398 بیان کرده بود. همه چیز برای دیدار آماده بود، اما ترامپ حاضر نبود قبل از گرفتن عکس یادگاری، خبر برداشته‌شدن تحریم‌ها و شروع مذاکرات را اعلام کند. از همین رو روحانی هم تصمیم گرفت دیداری را که تنها برای گرفتن عکس یادگاری تدارک دیده شده بود، انجام ندهد.

در مقابل این دو اتفاق که رؤسای جمهور ایران تصمیم گرفتند با رؤسای جمهوری آمریکا دیدار نکنند، محمود احمدی‌نژاد قرار داشت که در مقاطعی (از جمله سال 91 ) تمایل زیادی به دیدار با اوباما داشت، حتی آن را در جلسه‌ای علنی بیان کرده، اما طرف آمریکایی به این دیدار رضایت نداد.

ابراهیم رئیسی نیز در هنگامه ریاست‌جمهوری خود دو بار به نیویورک سفر کرد که هر دو بار حاشیه‌های زیادی داشت. او در سال 1400 به خاطر کرونا نتوانست به نیویورک سفر کند. از همین رو سفر اول او در سال 1401 صورت گرفت که هم‌زمان شد با حوادث سال 1401 در ایران. سفر دوم او هم حاشیه‌هایی مانند احمدی‌نژاد داشت که همراهانش برایش رقم زدند.

سفری تاریخی

اولین سال حضور هر رئیس‌جمهوری فرصتی تاریخی در اختیار او قرار می‌گیرد. کشورهای دوست (یا متخاصم) در چنین لحظه‌ای منتظر شنیدن پیام‌ها و سیاست‌های ایران به سر می‌برند. از همین رو بسیاری آماده شنیدن حرف‌ها و پیام پزشکیان هستند. ضمن اینکه به خاطر دارند که او از اردوگاهی متفاوت از ابراهیم رئیسی به قدرت رسیده است. در چنین وضعیتی سفر مسعود پزشکیان به نیویورک می‌تواند سفری تاریخی باشد.

سفری که مهم‌ترین اقدام آن می‌تواند دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا باشد. دیدار با بایدن به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، که البته رئیس‌جمهور موقت است. همین موقت بودن می‌تواند فضای مناسبی برای دیدار میان پزشکیان و بایدن ایجاد کند. در عین حال مخالفان این دیدار معتقدند «این دیدار ممکن است ترامپ را عصبانی کرده و ایران را در کمپین دموکرات‌ها تعریف کند». در این باره می‌توان گفت: «این دیدار از منظر کمپین ترامپ هیچ زیانی برای ایران نخواهد داشت. ترامپ بیشتر از این که هست نمی‌تواند دشمنی با ایران داشته باشد. لذا چنین گفت‌وگویی وضعیت روابط ایران و ترامپ را از وضعیت خصمانه‌ای که وجود دارد، بدتر نخواهد کرد».

هشدارها و پیشنهادهایی برای سفر پزشکیان به نیویورک

در عین حال برای فهم دستور کار این سفر با کارشناسان و فعالان زیادی گفت‌وگو کردیم. مهم‌ترین پیشنهادها و هشدارهایی را که درباره این سفر به دست آمد، در فهرست زیر می‌توان خلاصه کرد:

1- همراه‌نبردن خانواده و نزدیکان مانند ابراهیم رئیسی و محمود احمدی‌نژاد که همسرانشان را به نیویورک بردند.

2- اهمیت‎‌دادن به دعوت دبیر کل سازمان ملل برای نشست ناهار سران کشورها که می‌تواند زمینه دیدار با بایدن هم در آن نشست فراهم شود.

3 – دوری از اقدامات نمایشی در سازمان ملل

4- دیدار با رهبران کشورهای اروپایی برای برطرف‌کردن سوءتفاهم‌ها درباره نقش ایران در جنگ اوکراین

5 – دیدار با نمایندگان یا سناتورهای آمریکایی مخالف کشتار فلسطینی‌ها در غزه، نظیر ایلهان عمر

6- اهمیت‌دادن به گفت‌وگو با تینگ‌تنگ‌های آمریکایی که در زمینه مسائل مربوط به ایران و منطقه تأثیرگذار هستند.

7- تمرکز بر نطق رئیس‌جمهور در سازمان ملل. تمرین سخنرانی یا روخوانی تا جایی که حتی بتوان آن را بدون روخوانی و از حفظ بیان کرد. جدی‌گرفتن موقعیتی که در آن قرار دارد، چراکه اعتمادبه‌نفس او در هنگام سخنرانی می‌تواند به جهان این پیام را داشته باشد که چرا باید مسعود پزشکیان را جدی بگیرند.

8- پزشکیان می‌تواند برای ایرانیان خارج از کشور سوغاتی ببرد. به این معنا که تضمینی از داخل گرفته شود که در بازگشت به ایران دچار مشکلی نخواهند شد. نظیر همان عفوی که محسنی‌اژه‌ای توانست در سال 1401 دریافت کند و بیش از 90 هزار پرونده را مسدود کرد.

9- ارائه راهی عملی برای حل بحران غزه که بتواند حول محور آن ائتلاف‌های بین‌المللی را شکل دهد.

10- دوری از شعارهای تکراری در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها- تشکیل اتاق فکری برای تهیه سوژه‌ها و پاسخ‌های مناسب به منظور استفاده در گفت‌وگو با رسانه‌ها – دوری از موعظه‌گری برای جهان – بیان جملات کلیدی در سخنرانی به نحوی که قابلیت تیترشدن در رسانه‌ها را داشته باشد.

11- در مواجهه با مذاکرات هسته‌ای در دو ماه گذشته پزشکیان در نقطه انفعال قرار دارد. هیچ اقدامی از سوی دولت صورت نگرفته و نیویورک می‌تواند سرآغاز یک شروع خوب در این زمینه باشد.

12- برشمردن مشکلاتی که طی 21 سال تحریم‌های غرب بر ایران تحمیل کرده، آن‌هم در شرایطی که ایران بمب هسته‌ای نساخته است.

13- همراه‌نبردن خبرنگاران و اصحاب رسانه‌ای که به جای بازتاب‌دادن متن سفر، برای هیئت اعزامی حاشیه درست می‌کنند.

14- دیدار با سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی به صورت محدود. به نحوی که این دیدار در نهایت منجر به یک دستاورد روشن در زمینه سرمایه‌گذاری در داخل ایران باشد. در غیر این صورت دیدار تکراری که هیچ سودی برای هیچ طرفی نداشته باشد، اتلاف وقت رئیس‌جمهور در مدت زمان محدود حضور در نیویورک است

15 – گفت‌وگو با رهبران کشورهای منطقه در مورد مسائل زیست‌محیطی مانند، آب، ریزگردها و آلودگی دریا

16 – دیدار و گفت‌وگو با نهادی‌های مذهبی اسلامی آمریکا نظیر جامعه اسلامی آمریکای شمالی (isna)

و مهم‌تر از همه دیدار با رئیس‌جمهور آمریکا که می‌تواند دیداری بااهمیت باشد اما در عین حال تعهدی برای هیچ‌کدام از طرفین ایجاد نمی‌کند. رهبران بسیاری در جهان منتظر پیام ایران از زبان پزشکیان هستند، در صورتی که قرار باشد سفر به نیویورک دیداری تکراری و سنت هرساله‌ای بدون دستاورد باشد، شاید بهتر این است که اصلا از خیر این سفر و هزینه‌های مادی و معنوی آن بگذرند.