آبرو و اعتبار دولت ها در گرو میزان مشارکت مردم در انتخابات

 سال ۲۰۲۴ سال مهمی برای انتخابات در سراسر جهان است. تخمین زده می شود که کشورهایی که تقریبا نیمی از جمعیت جهان را در خود دارند، امسال انتخابات محلی، منطقه ای، عمومی و ریاست جمهوری برگزار خواهند کرد. اکونومیست امسال را “بزرگترین سال انتخابات در تاریخ” خواند و خاطرنشان کرد که هشت کشور از ۱۰ کشور پرجمعیت جهان قرار است در سال ۲۰۲۴ انتخابات برگزار کنند.

ده ها انتخابات برنامه ریزی شده در سال جاری، وضعیت دموکراسی را در چندین کشور در سراسر جهان از جمله ایالات متحده، هند، تایوان و ایران مورد توجه قرار داده است. به تازگی انتخابات در ترکیه مشارکت ۸۸٫۴۸ درصدی مردم در این انتخابات بالاترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات ترکیه و همین‌طور بالاترین میزان مشارکت در انتخابات‌های برگزار شده در منطقه خاورمیانه را به دنبال داشت. اما به فاصله ای اندک، انتخابات در ایران با سردی قابل توجهی برگزار شد و مشارکت ۴۰٫۶٪ را ثبت کرد که این میزان، پایین‌ترین درصد مشارکت در انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی در ایران بود. و زنگ خطر کاهش بی سابقه پرستیژ بین المللی ایران را در مقایسه با سایر کشورها به صدا درآورد.

این موضوع از آنجا اهمیت دارد که میزان مشارکت مردم در انتخابات ایران، انعکاس قابل توجهی در جهان دارد و نظام ایران را در مقایسه با سایر نظام های سیاسی قرار داده و میزان مشروعیت و مقبولیت مردم از آن را زیر ذره بین قرار می دهد. چه آنکه این انعکاس جهانی برای مقامات عالی کشورمان نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است تا آنجا که رهبرانقلاب در مراسم رحلت امام خمینی(ره) گفتند «این انتخابات که در پیش روی ما است اگر ان‌شاءالله با خوبی و شُکوه و عظمت برگزار بشود، یک دستاورد بزرگ برای ملّت ایران است. [اینکه] بعد از این حادثه‌ی تلخ، مردم جمع بشوند با آراء بالا مسئول بعدی را انتخاب بکنند، انعکاس این در دنیا انعکاس فوق‌العاده‌ای است؛ لذا این انتخابات بسیار مهم است»

از این رو هر انتخاباتی به تناسب موقعیت زمانی و چگونگی تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره، حائز اهمیت است. بنابراین اگر بپذیریم که هر انتخاباتی بر مشروعیت و ثبات نظام سیاسی، تمامیت ارضی و مصالح عمومی آن کشور اثرگذار است، آنگاه به این نتیجه خواهیم رسید که برآیند برگزاری یک انتخابات پرشور و آزاد در عرصه‌ی خارجی نیز افزایش قدرت ملی، افزایش مشروعیت و اعتبار بین‌المللی، افزایش قدرت چانه‌زنی و افزایش توان برآورده‌ساختن منافع ملی و ارتقاء پرستیژ بین‌المللی را به دنبال خواهد داشت.

تحلیلگران روابط بین الملل معتقدند در انتخابات با مشارکت بالا، به دو طریق به ارتقاء جایگاه بین‌المللی ایران کمک می کند: نخست، به بازیگران منطقه‌ای و جهانی نشان می‌دهد که برای ایجاد ثبات در منطقه و حل معضل تروریسم ‌باید بر پتانسیل‌های ایران بیشتر تمرکز نمایند و دوم، موجب می‌شود کشورهای دیگر همکاری‌های همه‌جانبه به‌خصوص در حوزه اقتصادی را با ایران افزایش دهند.

در معنای معکوس، عدم مشارکت در انتخابات یا تحریم آن برابر با مخالفت با سیاست های کلی نظام در سیاست خارجی خواهد بود و جبهه دوستان ایران را در برابر دشمنان تضعیف خواهد کرد. موضوعی که به نظر می رسد اولین تاثیر غیرمستقیم آن را بر جنگ غزه و سپس افزایش تحریم های امریکا علیه ایران خواهد داشت. در تحلیلی دیگر ناظران سیاسی معتقدند مشارکت پایین مردم در انتخابات ایران فرصت مغتنمی برای ترامپ خواهد بود تا در صورت پیروزی در انتخابات امریکا، با شدت دادن به تحریم ها و امنیتی سازی پرونده هسته ای ایران، راهبرد فروپاشی ایران را دنبال کند. راهبردی که دست کم از بهمن ۱۳۹۷ روی میز مشاوران ترامپ بود و با تحریم های هوشمند و خروج از برجام، آن را دنبال کردند.

در چنین شرایطی نتیجه‌ی مهم دیگر مشارکت در انتخابات، افزایش مشروعیت و اعتبار بین‌المللی ایران است. به طور کلی نظام‌های سیاسی در دو دسته‌ی کلی نظام‌های دموکراتیک و یا غیردموکراتیک قرار می‌گیرند. در جهانی که در آن دموکراسی یک ارزش سیاسی است، مشارکت مردم در انتخابات ایران به مثابه یک نظام مردم‌سالار به خودی خود افزایش مشروعیت و اعتبار بین‌المللی را به ارمغان می‌آورد.

از این رو برآیند همه‌ی این دستاوردها نهایتا باید به اینجا منتهی می شود که مشارکت حداکثری مردم در انتخابات موجب همبستگی ملی، قدرت و استحکام ایران به‌ ویژه در عرصه سیاست خارجی شده و اتکای نظام به آرا و حمایت مردم با حضور در انتخابات، قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی ایران را به‌طور فزاینده‌ای افزایش خواهد داد و این امر باعث خواهد شد که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی بتواند به پشتوانه‌ی آنها از قدرت چانه‌زنی و بیشینه‌سازی توان برآورده ساختن منافع ملی کشور برخودار شود.

در این میان گروهی دیگر از تحلیلگران معتقدند برای کارآمدی یک سیستم نیاز الزامی به نهاد انتخابات نیست و برای رسیدن به الگوی توسعه لزوما نباید مساله انتخابات را محور توجه قرار داد. این دیدگاه روایت مدافعان انتخابات بر این اساس که انتخابات سنگ بنای دموکراسی است را نهی یا رد نمی‌کند، اما الگوی کشورهایی را ترسیم می‌کند که بدون برگزاری انتخابات راهبرد تمرکز بر توسعه و ارتقای کارآمدی را طی کردند و در وضعیت معیشتی و توسعه‌ای بالاتر از وضعیت فعلی هستند. البته در بین مدافعان این دیدگاه، جایگاه رای و نظر مردم در اداره امور کشور و وضعیت آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در این شیوه حکومت‌داری مبهم است.

با این وجود این دیدگاه تاکید دارد که حصول امیدواری در جامعه از طریق ارتقای کارآمدی در حاکمیت ممکن است و با ارتقای شاخص‌های کارآمدی در کشور موضوع ابزارهای سیاسی به حاشیه می‌رود. چه آنکه این گروه از کشورهای سکولار در شرایط فقدان تحریم با تکیه بر منابع طبیعی، روند توسعه کشورشان را به پیش بردند.

برای نمونه فروردین سال ۱۳۹۵ «عبدالله المعلمی»، نماینده عربستان در سازمان ملل در گفتگو با شبکه الجزیره در پاسخ به این سوال که چرا عربستان سعودی خواستار برگزاری انتخابات در سوریه است در حالی که ریاض تنها اجازه برگزاری چند انتخابات محدود محلی را می‌دهد، گفت: «مردم عربستان از حکومت رضایت دارند و بنابراین نیازی به انتخابات نیست، اما درباره سوریه این طور نیست. انتخابات علاج مناسبی برای همه چیز نیست. صرفا به این دلیل که در سوریه انتخابات برگزار می‌شود به این معنا نیست که عربستان نیز ملزم به انجام چنین کاری است.»

مرور رفتار کشورها با ایران نشان می دهد در صورت کاهش مشارکت مردم در انتخابات که می تواند از عوامل متعدد داخلی به ویژه فقدان نامزد مورد قبول بخش قابل توجهی از مردم در گروه نامزدهای تاییدصلاحیت شده ناشی شود، فشار تحریم ها و انزوای مضاعف ایران در صحنه بین المللی را استمرار خواهد داد. ناظران سیاسی معتقدند کاهش مشارکت در انتخابات حتی مزیت بزرگی برای دوستان ایران به ویژه چین و روسیه محسوب خواهد شد تا از رهگذر انزوای داخلی و خارجی ایران، امتیازات بیشتری را در معاملات تجاری با دولتی ضعیف از آن خود نمایند.

در چنین شرایطی آنچه خواهد توانست همچون تجربه های پیشین از افزایش مشارکت در انتخابات، معادلات بین المللی را تحت تاثیر قرار دهد، حضور مردم در پای صندوق های رای برای روی کار آوردن رئیس جمهوری است که در اولویت های سیاست خارجی آن، عقلانیت سیاسی در پیگیری منافع ملی مردم ایران و جلوگیری از تحمیل هزینه های مادی به مردم، در صدر راهبردهای دولت او قرار گیرد. موضوعی که بیش از هر عاملی، پرستیژ بین المللی را به تکثر سیاسی نامزدهای تاییدصلاحیت شده از سوی شورای نگهبان گره می زند.