جهش بورس و نرخ ارز چه رابطه‌ای با هم دارند؟

اکوبورس: بررسی‌ها نشان می‌دهد افزایش شاخص کل بورس هیچ تناسبی با رشد نرخ ارز ندارد چراکه از مهرماه ۹۶ تا ۲۲ تیر ماه ۹۹ نرخ ارز ۴۵۳ درصد رشد داشته اما شاخص کل بورس افزایش انفجاری و‌ بی‌سابقه ۱۹۸۷.۷ درصدی را تجربه کرده است.
به گزارش اکوبورس،رشد‌های شدید شاخص بورس در ماه‌های اخیر نقدهایی را به اصالت این رشد در محافل کارشناسی برانگیخته است. برخی فعالان بازار سرمایه عامل اصلی رشد بازار را رشد بهای ارز و افزایش درآمدها و پیش‌بینی درآمد شرکت‌های بورسی عنوان می‌کنند. اما نگاهی به تغییرات بهای ارز و نسبت آن با شاخص بورس از مهر ماه ۹۶ تاکنون نشان می‌دهد هر چند در سال ۹۶ و ۹۷ رشد نرخ ارز از شاخص بورس بیشتر بوده اما تقریبا از نیمه دوم سال ۹۸ سرعت رشد شاخص از نرخ ارز پیشی گرفته و این شدت در سال ۹۹ به صورت انفجاری و لجام گسیخته شده است. برخی اقتصاددانان معتقدند در شرایط فعلی دیگر نرخ ارز موتور محرک افزایش شاخص بورس نیست و بالعکس این بورس است که سایر بازارها از جمله بازار ارز را با تورم انتظاری مواجه می‌کند. بورس به عامل رشد نقدینگی در اقتصاد ایران تبدیل شده است در همین باره کامران ندری اقتصاددان و کارشناس مسائل پولی و بانکی، گفت: سپرده‌های مردم در بانک‌ها تا پیش از این علاوه بر وسیله مبادله به عنوان ذخیره ارزش نیز محسوب می‌شد، اما درحال‌حاضر این سپرده‌ها به سهام تبدیل شده و با توجه به نقدشوندگی بالای بورس، شاهد شکل نوع سوم از نقدینگی هستیم. وی تصریح کرد: تاکنون دو نوع نقدینگی توسط بانک مرکزی و بانک‌ها در کشور تولید می‌شد که بانک مرکزی می‌توانست به تغییر نرخ سود بانک‌ها و تغییر نرخ بهره بین بانکی تورم این نقدینگی ایجاد شده را کنترل کند، اما امروز شاهد تولید نقدینگی توسط بورس هستیم که کمترین اثر آن افزایش تورم است. در گذشته نگرانی اقتصاددانان به دلیل ایجاد و رشد پول و شبه پول در نظام بانکی بود، اما هم اکنون این نقدینگی در حال تولید در بازار سرمایه بوده و خودش می‌تواند مشکلات فراوانی را به وجود بیاورد. ندری افزود: سهامی که طی ماه‌های گذشته ۲۰۰ درصد رشد داشته، سبب تولید نوعی نقدینگی شده که به سمت بازارهای دیگر مانند مسکن، ارز، خودرو و طلا سرایت می‌کند و یک موج تورمی را برای کشور به وجود می‌آورد. رشد سرسام آور قیمت دلار و طلا ناشی از رشد بی‌رویه شاخص بورس است که سبب شده است، شبه پول به پول تبدیل شده و نخستین تاثیر این ماجرا رشد تورم در کشور است. رحمانی: بورس از بهمن ماه به پیش‌ران افزایش قیمت‌ها تبدیل شده است همچنین تیمور رحمانی اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران هم در یادداشتی به این مسئله پرداخته و نوشته است: در حالی که تا پاییز سال ۱۳۹۸ تحولات بازار سرمایه امری عادی تلقی می‌شد و افزایش قیمت سهام انعکاس افزایش ارزش جایگزینی بنگاه‌ها محسوب می‌شد و عملاً دنباله‌رُوی تغییرات نرخ ارز و سایر قیمت‌ها محسوب می‌شد، از حدود بهمن ۱۳۹۸ کاملاً تغییر ماهیت داد و به پیش‌ران افزایش قیمت‌ها تبدیل شد. این تغییر ماهیت از آنجا سرچشمه می‌گرفت که به‌دلایلی که در اینجا مجال پرداختن به آن نیست، سهام تبدیل به یک دارایی بدون ریسک کاهش قیمت و بسیار نقدشونده از منظر سرمایه‌گذاران شد و به این ترتیب مبتنی بر تحلیل ناسازگاری زمانی سبب کشاندن پی‌درپی اشخاص به این بازار و امکان‌پذیری تشدید سفته‌بازی در این بازار شد. آنگاه افزایش قیمت سهام هم از طریق اثر ثروتی بسیار شدید آن سبب فشار بر بقیه قیمت‌ها و به‌ویژه قیمت بقیه دارایی‌ها شده است و هم سبب فشار برای رشد درونزای کمیت‌های پولی و از جمله حجم نقدینگی شده و خواهد شد و هم انتظارات تورمی را افزایش داده است. * افزایش ۴۵۳ درصدی نرخ ارز در برابر جهش ۱۹۸۷ درصدی بورس از مهر ۹۶ تاکنون جدول زیر تغییرات نرخ ارز و شاخص بورس از مهر ۹۶ تا تیر ماه ۹۹ را نشان می‌دهد. * منابع آماری: سازمان بورس و بانک مرکزی دوره شاخص کل شاخص بازار اول شاخص بازار دوم ارزش معاملات ( به میلیارد تومان) میانگین بهای ارز (به تومان) مهر 96 86،832 60،215 190،581 4،467 3،973  اسفند 96 96،290 68،124 206،487 9،488 4،643  اسفند 97 178،659 133،867 345،162 20،164 13،245 شهریور 98 302،104 219،857 613،021 36،828 11،391 مهر 98 308،315 242،987 622،912 34،349 11،410 آبان 98 304،997 220،787 624،226 24،614 11،513 آذر 98 353،997 253،362 737،550 43،215 12،755 دی 98 409،808 293،927 851،035 64،358 13،223 بهمن 98 478،756 339،165 1،013،079 82،669 13،642 اسفند 98 512،901 362،731 1،088،094 96،119 15،223 فروردین 99 690،037 486،301 1،472،110 101،815 15،830 اردیبهشت 99 986،759 727،319 1،972،837 249،386 16،193 خرداد 99 1،270،627 957،010 2،455،417 171،999 17،825 تا 22 تیر 99 1،812،834 1،386،404 3،416،323 273،885 22،000 در جدول زیر نیز می‌توان درصد تغییرات هر یک از این بازارها را در بازه‌های زمانی مشخص شده مشاهده کرد. در ردیف آخر این جدول درصد رشد ارز از شروع التهاب ارزی سال ۹۶ تا تیر ۹۹ با افزایش شاخص بورس در همان دوره زمانی مقایسه شده و قابل مشاهده است. درصد رشد شاخص‌های بورس و نرخ ارز در بازه‌های زمانی مختلف دوره  شاخص کل بورس شاخص  بازار اول شاخص بازار دوم نرخ ارز   6 ماهه دوم 96 %10.9 %13.1 %8.3 %16.8 سال 97 %87 %96.5 %67.1 %185 سال 98 %187 %170.9  %215.2 %14.9 3 ماه و 22 روز اول سال 99 %253.4 %282.2 %213.9 %44.5 از مهر 96 تا اسفند 97 %105.7 %122.3 %81.1 %233 از مهر 96 تا اسفند 98 %490 %502.3 %470.9 %283 از مهر 96 تا تیر 99 %1987.7 %2202.4 %1692.5 %453  جدول و نمودار بالا نشان می‌دهد افزایش شاخص کل بورس هیچ تناسبی با افزایش بهای ارز ندارد. نرخ ارز از مهر ماه ۹۶ (نقطه شروع التهاب ارزی و افزایش نرخ ارز) به‌تدریج شروع به افزایش در بازار کرد و تا پایان سال ۹۸ در مجموع ۲۸۳ درصد رشد را ثبت کرد. اما شاخص کل بورس در همین دوره رشد ۴۹۰ درصدی را تجربه کرده است. این وضعیت در سه ماه و نیم سال ۹۹ بدتر شده است. به‌طوری که از مهر ۹۶ تا ۲۲ تیر ۹۹ شاخص کل بورس ۱۹۸۷ درصد افزایش یافته اما بهای ارز ۴۵۳ درصد رشد کرده است. بنابراین این میزان رشد شاخص بورس و افزایش ارزش سهام هیچ ارتباطی با تاثیر نرخ ارز و آثار تورمی آن بر درآمد و ارزش دارایی‌ شرکت‌های بورسی ندارد. نسبت منطقی رشد نرخ ارز و رشد شاخص بورس در سال‌های ۸۹ تا ۹۲ این میزان رشد شاخص بورس در هیچ دوره‌ای از تاریخ فعالیت بورس سابقه نداشته است. حتی در دوره افزایش نرخ ارز در سال‌های ۹۰ و ۹۱ هم چنین رشدی را شاهد نبوده‌ایم. ارقام نرخ ارز در جدول زیر که از گزارش‌های بانک مرکزی به‌دست آمده است، نشان می‌دهد در آن دوره زمانی یک همبستگی نسبی بین رشد بهای ارز و شاخص بورس وجود داشته است. دوره شاخص کل بورس    نرخ دلار ماه پایانی سال     سال 89 23،295 1،044 تومان سال 90 25،905 1،850 تومان سال 91 37،667 3،573 تومان سال 92 79،015 3،026 تومان سال 93 65،532 3،393 تومان درصد تغییر از 89 تا 91 61.7 درصد 242 درصد درصد تغییر از 89 تا 92 239 درصد 189.8 درصد درصد تغییر از 89 تا 93 181.3 درصد 225 درصد   منبع: اقتصاد نیوز ارز ، دلار ، بورس ،