نقشه ترامپ برای دالان زنگزور/ پای آمریکا به مرزهای شمالی ایران باز می شود؟
رسانه بریتانیایی میدل ایست آی نوشت: ایالات متحده پیشنهاد داده است که کنترل دالان حمل‌ونقل برنامه‌ریزی‌شده میان ارمنستان و آذربایجان را بر عهده بگیرد.
با وجود آن‌که ارمنستان و آذربایجان در ماه مارس بر سر یک پیش‌نویس توافق صلح به توافق رسیدند، باکو همچنان بر چند شرط اضافی پیش از امضای رسمی توافق پافشاری می‌کند.
یکی از خواسته‌های آذربایجان این است که ایروان قانون اساسی خود را اصلاح کرده و ارجاع به «سرزمین‌های آذربایجان» را از آن حذف کند، در کنار شروط دیگر.
یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف، آن‌چه دالان زنگزور نامیده می‌شود، است؛ مسیری که قرار است جمهوری آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان، منطقه جداافتاده این کشور، متصل کند.
ارمنستان از به‌کار بردن عنوان «دالان زنگزور» خودداری می‌کند و می‌گوید این اصطلاح دارای بار معنایی پان‌آذربایجانی و ادعا‌های ارضی نسبت به قلمرو حاکمیتی ارمنستان در استان سیونیک است.
آذربایجان نیز بر این باور است که این دالان نباید به‌طور کامل تحت کنترل ارمنستان قرار گیرد و نگرانی دارد که ایروان قابل‌اعتماد نیست و ممکن است دسترسی آزاد به مسیر را تضمین نکند.
به همین ترتیب، ارمنستان هم به‌شدت با انتقال کنترل این مسیر به هر طرف ثالثی مخالف است.
این دالان ۳۲ کیلومتری اکنون به مانعی بزرگ در راه دستیابی به صلح پایدار میان دو کشور تبدیل شده است.
تام باراک در نشست خبری خود در نیویورک گفت: «آن‌ها سرِ ۳۲ کیلومتر جاده با هم دعوا دارند، اما این موضوع ساده‌ای نیست. این ماجرا بیش از یک دهه کش پیدا کرده—۳۲ کیلومتر جاده.»
او افزود: «پس آن‌چه اتفاق می‌افتد این است که آمریکا وارد می‌شود و می‌گوید: “خیلی خب، ما کنترل این مسیر را به عهده می‌گیریم. این ۳۲ کیلومتر جاده را برای صد سال به ما اجاره بدهید، و همه‌تان می‌توانید از آن استفاده مشترک کنید. “»
بر اساس گزارش‌ها، ایده اولیه این طرح از سوی ترکیه مطرح شده بود.
اظهارات باراک، نخستین تأیید رسمی است که نشان می‌دهد دولت ترامپ پیشنهاد داده بود کنترل این مسیر به دست یک شرکت تجاری خصوصی آمریکایی سپرده شود تا نقش ضامن بی‌طرف را ایفا کند.
به گفته گزارش اخیر بنیاد کارنگی، این طرح بر اساس یک پیشنهاد قبلی اتحادیه اروپا طراحی شده که در آن یک شرکت لجستیکی آمریکایی وظیفه مدیریت و نظارت بر انتقال بار از طریق این مسیر را بر عهده خواهد داشت و داده‌ها را به‌صورت شفاف با همه طرف‌ها به اشتراک خواهد گذاشت.
این گزارش می‌افزاید، پیشنهاد مذکور از سوابق نظارت بین‌المللی در مناطق جدایی‌طلب گرجستان الهام گرفته و در تلاش است تا به خواسته آذربایجان برای تضمین‌های امنیتی بلندمدت و قوی پاسخ دهد، در حالی که در عین حال حاکمیت ارمنستان بر این دالان را حفظ می‌کند.
در همین حال، ترکیه به‌طور محرمانه از باکو خواسته تا توافق صلح را امضا کند و به مقامات آذربایجانی یادآور شده است که موازنه‌های منطقه‌ای در حال تغییر است—از جمله کاهش نفوذ ایران.
یک منبع منطقه‌ای آگاه به مذاکرات به میدل‌ایست‌آی گفته است که ایده اداره دالان توسط یک شرکت خصوصی مورد تأیید مشترک ارمنستان و آذربایجان در اصل توسط ترکیه مطرح شده بود.
این منبع افزود: «با این حال، طرف ارمنی خواستار آن بود که آن شرکت در سمت نخجوان دالان نیز فعالیت داشته باشد—درخواستی که برای باکو غیرقابل‌قبول بود.»
فرآیند عادی‌سازی روابط ترکیه با ارمنستان نیز به‌شدت با احتمال دستیابی به توافق صلح میان ایروان و باکو گره خورده است.
مقامات ترکیه، ارمنستان را حلقه‌ای حیاتی در مسیر موسوم به دالان میانی می‌دانند—مسیر حمل‌ونقلی که قرار است ترکیه را به آسیای مرکزی متصل کند. همچنین شرکت‌های ترکیه‌ای علاقه‌مندند در پروژه‌های زیرساختی احتمالی در داخل خاک ارمنستان مشارکت داشته باشند.
با وجود مخالفت‌های باکو، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، ماه گذشته نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان را میزبانی کرد—که نخستین سفر رسمی یک مقام بلندپایه ارمنستان به ترکیه محسوب می‌شود.
