نسخه جان کری برای مذاکرات: توافق سخت در راه است
با وجود خروج بسیاری از مهره‌های کلیدی از صفحه شطرنج، اما ایران فرصت دارد تا با توافق با ایالات متحده از جنگی با پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی جلوگیری کند.
کری و کاپلان ۱۴ آوریل در این نشریه معتبر آمریکایی نوشتند: ترامپ تهران را در گوشه رینگ تصور می‌کند که این مساله، احتمال دستیابی به صلح پایدار از طریق دیپلماسی را افزایش می‌دهد. با آغاز جدی مذاکرات هسته‌ای با ایران، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، فرصت نادری در اختیار دارد تا با تهران به توافقی دست یابد که می‌تواند منطقه – و جهان – را محیطی امن‌تر برای همگان سازد. البته همه اینها بستگی به آن دارد که تهران با شرایط واشنگتن موافقت کند. ما درباره توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران اختلافات عمیقی داشتیم، اما امروز توافق داریم که یک پنجره زمانی کوتاه برای تحقق امری غیرمحتمل وجود دارد. ایران در محاسبات ژئوپلیتیک خود را در فشار می‌بیند و همین امر به‌طرز پارادوکسیکالی احتمال ابتکار صلح را افزایش داده است.
ده سال پس از دستیابی به آخرین توافق هسته‌ای با ایران، توازن نیروها به‌شدت بر هم خورده است. ائتلافی که در سال ۲۰۱۵ فرصت‌ها و چالش‌های مذاکره را تعریف می‌کرد، دیگر وجود ندارد. رابطه اروپا با تهران بر هم خورده است. تحریم‌های چندجانبه‌ای که برای آوردن ایران به میز مذاکره اعمال شده بودند، مدت‌هاست فرو ریخته‌اند و بازنخواهند گشت. روابط با مسکو و پکن نیز به دلیل اختلافات درباره اوکراین و تجارت تغییر کرده‌اند. به عبارت دیگر، این بار تنها دو طرف – نه هشت طرف – برای دستیابی به توافق جدید وجود دارند.
مهم‌تر از همه، در ۱۸ ماه گذشته یک پویایی جدید منطقه‌ای شکل گرفته که حتما ایران را به بازنگری در اولویت خود واداشته است. دستورکار منطقه‌ای ایران که از زمان انقلاب ۱۹۷۹ شکل گرفته، در حال تغییر است. متحدان منطقه‌ای ایران تاحدی تضعیف شده‌اند. متحد تهران در سوریه و رهبری بشار اسد نیز از هم پاشیده است.
نویسندگان مقاله معتقدند ایران در‌حالی‌که از همیشه به دستیابی به بمب اتم نزدیک‌تر است، دست پری در مذاکره ندارد. در‌حالی‌که برخی بر این باورند که اکنون زمان تمرکز صرف بر توافقی هسته‌ای است، ما معتقدیم فرصت‌های وسیع‌تری وجود دارد. توافق جدید می‌تواند و باید فراتر از مذاکرات پیشین برود.
ترامپ می‌تواند به دنبال دستیابی به توافقی باشد که برای همیشه مانع دستیابی ایران به یک برنامه هسته‌ای شود. اول، باید غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از سطح استفاده غیرنظامی را ممنوع کند. سقف سختی بر مقدار مواد شکافت‌پذیر در اختیار ایران، همراه با یک نظام بازرسی جامع برای اطمینان از پایبندی، باید جزو الزامات اصلی باشد. این تعهدات باید پایدار و قابل راستی‌آزمایی باشند. کری و کاپلان در ادامه مدعی شده‌اند که ایران باید با محدودیت‌ها بر برنامه موشکی و منطقه‌ای خود موافقت کند که برای صلح منطقه‌ای ضروری است.
در این میان اما، مشوق‌هایی هم وجود دارد. اگر ایران ثابت کند که به‌طور کامل به مفاد رابطه جدید پایبند بوده، تمام تحریم‌های اقتصادی مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای می‌تواند برداشته شود. همچنین، شناسایی رسمی دیپلماتیک و برقراری روابط کامل با ایالات متحده ممکن خواهد شد. سنا باید این وضعیت جدید را با یک معاهده الزام‌آور قانونی تثبیت کند تا نگرانی اصلی تهران درخصوص برگشت‌پذیری توافقات اجرایی را برطرف کند. در گذشته، بسیاری از سناتورهای دموکرات از حل‌وفصل صلح‌آمیز هسته‌ای ایران حمایت کرده‌اند. تنها ترامپ، با روابط عمیق خود با سناتورهای جمهوری‌خواه، می‌تواند دو سوم اکثریت لازم برای تصویب چنین معاهده‌ای را عملی سازد.
نویسندگان مقاله مدعی‌اند که از نظر ژئوپلیتیک، تهران گزینه بهتری ندارد. اکنون که تهران در حال سنجش امکان دستیابی یک توافق جدید است، فرصتی برای عبور از راهبرد منطقه‌ای خود دارد که این کار را پیش از درگیری نظامی با آمریکا یا اسرائیل می‌تواند انجام دهد. رهبری معظم ایران بارها مخالفت خود را با تسلیحات هسته‌ای اعلام کرده و توسعه و استفاده از آنها را از نظر اخلاقی و دینی محکوم کرده‌اند. اگر ایران واقعا قصد دستیابی به سلاح هسته‌ای را ندارد، چرا نباید از وقوع جنگی که می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد، با امضای یک معاهده محکم پیشگیری کند؟
تاریخ ایران لحظات مهمی را ثبت کرده که مقامات تصمیمات دشواری گرفته‌اند. در سال ۱۹۸۸، تهران با پذیرش صلح با عراق، از ادامه مسیری پرخطر جلوگیری کرد. اکنون لحظه تصمیم‌گیری حیاتی برای تهران فرارسیده است.
تهران با یک انتخاب روبه‌روست. تمدنی که از روزگار باستان، نقش مهمی در شکل‌دادن به بازی شطرنج داشته، اکنون در لحظه‌ای حیاتی قرار دارد. اگر مذاکرات کنونی پیشرفت قابل‌توجهی نداشته باشد، گزینه‌های نظامی مانند اکنون در دسترس خواهد بود. با در نظر گرفتن این مخاطرات، تمایل ترامپ به پیگیری دیپلماسی اقدامی سنجیده است. برای ایران نیز استفاده از این فرصت عاقلانه خواهد بود.
