4 دستور کار مذاکرات 2 روزه ایران و اروپا
دور دوم مذاکرات ایران و اروپا در ژنو سوئیس از امروز دوشنبه آغاز شد و تا روز سه‌شنبه ادامه دارد. اهمیت این گفت‌وگوها یک هفته مانده به بازگشت ترامپ مضاعف است.
شهر ژنو از امروز دوشنبه ۱۳ژانویه- ۲۴ دی‌ماه به مدت دو روز میزبان دور سوم مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام انگلیس، فرانسه و آلمان و همچنین نماینده اتحادیه اروپاست. این گفت‌وگوها در روزهای ۲۴ و ۲۵دی‌ماه (۱۲ و ۱۳ژانویه) در ژنو سوئیس برگزار می‌شود. مذاکرات که دور نخست آن مهرماه در حاشیه هفتادونهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و دور دوم هم نهم آذرماه در ژنو برگزار شد. روابط دوجانبه، پرونده هستهای و دو جنگ غزه و اوکراین چهار دستورکار تهران و پایتخت‌های اروپایی یک‌هفته مانده به مراسم تحلیف ترامپ و بازگشت او به کاخ سفید است.
مجید تختروانچی، معاون سیاسی و کاظم غریبآبادی، معاون بین الملل وزارت امور خارجه همچون دور گذشته در این گفت‌وگوها مشارکت دارند. گفت‌وگوهایی که کاظم غریبآبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ۱۰آذر درباره آن در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در این جلسه توافق شد که در آینده نزدیک مذاکرات دیپلماتیک ادامه یابد.» وی افزود: «آخرین تحولات دوجانبه، منطقهای و بین‌المللی، بهویژه مباحث هستهای و رفع تحریم، مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت.»
با توجه به آنچه طرفین از دور دوم گفت‌وگوهای ژنو بیان داشتند چهار موضوع اصلی در آن نشست مطرح بوده است؛ چالش‌های مربوط به روابط دوجانبه، مسائل مرتبط با تحریم‌ها، هستهای و برجام و دو جنگ اوکراین و غزه. فارغ از اولویت‌های دو طرف و اراده و برنامه مشخص برای رسیدن به یک فرمت مذاکراتی و قابل قبول، همه مساله اما مرتبط با تهران و پایتخت‌های اروپایی نیست و بخش مهمی از این فرآیند مرتبط با بازگشت ترامپ به کاخ سفید است. به عبارت بهتر، وعده ترامپ برای صلح در اوکراین و غزه طبیعتا بر روابط ایران و اروپا سر ریز خواهد شد و چالش‌ها را کمتر خواهد کرد و دو طرف می‌توانند تمرکز بیشتری روی روابط دوجانبه و حل و فصل مسائل مرتبط با آن بگذارند. اما پرونده هستهای و بهویژه برجام همچنان با عدم قطعیت روبه‌رو است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی سوم دی ماه نیز اعلام کرد که اینها گفت‌وگوست و مذاکره نیست و افزود: «گفت‌وگو به این معنا که درباره طیفی از موضوعات هم موضوعات بین‌المللی و هم منطقهای صحبت خواهیم کرد. مطالبات و نگرانی‌های خودمان را در رابطه با سیاست‌های این کشورها هم در رابطه با منطقه و هم در رابطه با موضوعات دیگری که مورد نگرانی و علاقه مشترک طرفین است مطرح خواهیم کرد و موضوع هستهای یکی از این موضوعات است.»
در این دور از گفت‌وگوها علاوه بر گفت‌وگو با نمایندگان سه کشور اروپایی با انریکه مورا معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همچون دوره‌های قبل نیز گفت‌وگو انجام خواهد شد. کاظم غریبآبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه می‌گوید که باید وارد گفت‌وگوها بشویم تا ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد.
وی چهارشنبه ۱۲دی‌ماه در جمع خبرنگاران باز هم تاکید کرد که «اینها گفت‌وگو است، مذاکره نیست. برای تبیین موضوعات و رایزنی‌های بیشتر تا ببینیم اگر قرار است مذاکراتی شکل بگیرد با چه روش، چارچوب و متدلوژی باشد.»
چین و روسیه در جریان هستند
جمهوری اسلامی ایران پس از انجام این گفت‌وگوها دو عضو دیگر برجام یعنی چین و روسیه را نیز در جریان جزئیات گفت‌وگوها با سه کشور اروپایی قرار داد. پس از نیویورک این کار صورت گرفت و پس از گفت‌وگوهای ژنو نیز در سفری که مجید تختروانچی و کاظم غریبآبادی دو معاون عراقچی به مسکو و چین داشتند، این دو کشور نیز در جریان گفت‌وگوها قرار گرفتند. آن‌چنان‌که مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با مجله ایتالیایی Affari Internazionali و رادیو رادیکاله به این نکته اشاره کرد: «ما با اعضای برجام که شامل سه کشور اروپایی و چین و روسیه است، در تماس هستیم.»
با آمریکا گفت‌وگویی نداریم
مجید تخت روانچی، در این گفت‌وگوها که کمتر از یک هفته پیش انجام شد با بیان اینکه «اعلام کرده‌ایم که در چارچوب برجام حاضر به گفت‌وگو هستیم؛ یعنی تعهدات برجامی در مقابل لغو تحریم‌ها» خاطرنشان کرد: «آمریکا به‌دلیل خروج از برجام طرف برجام محسوب نمی‌شود. بنابراین با آن گفت‌وگویی نداریم.» معاون سیاسی وزارت امور خارجه اظهار کرد: «ما اخیرا در طول چند ماه گذشته دو بار با سه کشور اروپایی گفت‌وگو کردیم. باز هم حاضر به گفت‌وگو هستیم؛ ولی باید مشخص باشد که گفت‌وگو فقط برای گفت‌وگو نباشد، بلکه باید نتیجه‌بخش باشد. موضع ما همین است و همین مسیر را ادامه خواهیم داد.»
آمادگی ادامه مذاکرات را داریم
از سوی دیگر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه نیز در گفت‌وگو با شبکه مصاحبه شبکه تلویزیون مرکزی چین (CCTV) گفت: «ما همچنان آمادگی داریم که وارد مذاکرات سازنده و بدون تاخیر درخصوص برنامه هستهای خودمان شویم، مذاکراتی که با هدف رسیدن به یک توافق باشد. فرمولی که از نظر ما وجود دارد، همان فرمول سابق برجام است، اعتمادسازی درخصوص برنامه هستهای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها.» وزیر خارجه با بیان اینکه ما بر همین مبنا آمادگی ادامه مذاکرات داریم و قرار است با سه کشور اروپایی به‌زودی گفت‌وگو انجام شود، درباره گفت‌وگو با آمریکا گفت: «درباره آمریکا طبیعی است که دولت جدید باید سیاست خود را تدوین کند و ما بر اساس آن تصمیم خواهیم گرفت. چین و روسیه دو عضو موثر مذاکرات در گذشته بودند، از نظر جمهوری اسلامی ایران همچنان باید به نقش سازنده خودشان در این مذاکرات ادامه بدهند، این خواسته و اراده ما هست.»
ژنو؛ ترمز افزایش تنش‌ها بین تهران و بروکسل
با توجه به اینکه تا چند روز دیگر دونالد ترامپ در کاخ سفید مستقر می‌شود و مسائل اختلافی بین ایران و اروپا همچنان پابرجا است، این گفت‌وگوها با کشورهای اروپایی از چه منظری اهمیت دارد؟ کوروش احمدی، کارشناس مسائل بین‌الملل درباره اهمیت گفت‌وگوهای ژنو گفت: «این گفت‌وگوها در کانال خودش انجام می‌شود یعنی کانال ایران و اروپا و با روی کار آمدن دونالد ترامپ احتمالا شاهد خواهیم بود که برای آمریکا خیلی فرقی نمی‌کند که اروپا با ایران به تفاهمی رسیده یا خیر و این به مشکلاتی بازمی‌گردد که آمریکا با اروپا داشته و دارد.»
احمدی معتقد است که امروز مشکل اصلی ما با آمریکاست که تحریم‌های بسیاری را علیه ایران وضع کرده و تا آن تحریم‌ها برداشته نشود، مشکلات پابرجا است. این کارشناس توضیح داد که ایران باید تلاش کند از طریق این گفت‌وگوها اجازه ندهد که تبدیل به یکی از معدود وجوه مشترک اروپا و آمریکا شود؛ یعنی به‌گونه‌ای‌که اروپایی‌ها از کارت ایران برای امتیاز دادن به آمریکا استفاده کنند. وی افزود: «درواقع ایران باید مشکلاتش را با اروپا از طریق این کانال حل کند تا مانع هم‌افزایی بروکسل و واشنگتن علیه کشور شود.» احمدی با بیان اینکه این کانال مذاکراتی برای حل مشکل ایران و اروپا است، تاکید کرد: «یکی از مشکلات اصلی بین ایران و اروپا بحث اوکراین است و اگر ایران بتواند مشکلش را با اروپا در این زمینه حل کند، می‌تواند از اهرم اروپا برای کنار آمدن با ترامپ استفاده کند.»
این کارشناس درباره چشم‌انداز گفت‌وگوهای ژنو گفت: «این احتمال وجود دارد که ایران بتواند به نحوی با اروپا کنار بیاید و لازمه آن این است که طرفین در خصوص اوکراین و مسائل خارومیانه به زمینه مشترکی دست پیدا کنند. در غیر این صورت کار خیلی سخت‌تر می‌شود.» هرچند احمدی می‌گوید امکان توافق خیلی زیاد نیست، زیرا مشکلات ما با اروپا خیلی عمیق و گسترده شده است و این صحبت‌ها نیز جنبه گفت‌وگو دارد و شکل مذاکره ندارد و یک متنی روی میز نیست که روی آن چانه‌زنی کنند.
همچنین به گفته دیپلمات سابق ایران در نیویورک، شاید مهم‌ترین ماحصل این گفت‌وگوها جلوگیری از افزایش تنش بین تهران و بروکسل باشد. گفت‌وگوهای ژنو را باید آغاز یک راه فشرده بین ایران و اروپا دانست که می‌تواند مجددا یادآور مذاکرات ژنو، وین۱ و ۲ و ۳های متعددی باشد که یک دهه پیش منجر به توافق برجام شد. دیدار روز جمعه نهم آذر ماه ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس در ادامه گفت‌وگوهایی است که مهر ماه امسال برای ارزیابی شرایط و تبادل نظر درخصوص مجموعه‌‌‌ای از موضوعات فی‌‌‌مابین ایران و اروپا (اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی) در حاشیه مجمع عمومی ملل متحد در نیویورک برگزار شد. در آن نشست‌‌‌ها مقرر شد طرفین در تاریخی که بعدا مورد توافق قرار می‌‌‌گیرد، مجددا ملاقات کنند و در همین چارچوب دور اخیر گفت‌وگوهای ایران و اروپا روز جمعه ۹آذرماه با حضور تختروانچی و غریبآبادی برگزار شد.
