مرکز پژوهش‌های مجلس در پیمایشی دیدگاه مردم درباره فرهنگ سلبریتی و هواداری در جامعه ایرانی را مورد بررسی قرار داده است.
همچنین، نمی‌توان از اقتصاد شکل‌گرفته حول محور فرهنگ سلبریتی چشم‌پوشی کرد.
با وجود رشد سریع فرهنگ سلبریتی در کشور، به نظر می‌رسد سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری در این زمینه همچنان با چالش‌های جدی مواجه است. اگرچه در سال‌های اخیر برخی نهادهای حاکمیتی اقدام به تدوین و اجرای طرح‌ها و سیاست‌هایی درباره فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی سلبریتی‌ها کرده‌اند، این اقدامات غالباً گزینشی و بدون نظام‌مندی بوده‌اند. نبود قوانین شفاف و جامع در این حوزه، خلأیی جدی ایجاد کرده است که تأثیر آن روزبه‌روز بیشتر احساس میشود.
در همین راستا، افکارسنجی ملت با همکاری دفتر مطالعات فرهنگی و دفتر مطالعات حقوقی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، پیمایشی را به‌منظور توصیف نگرش مردم نسبت به فرهنگ سلبریتی، میزان هواداری از سلبریتی‌ها و سطح اعتماد به آنها انجام داده است.
این پژوهش با چه جامعه آماری صورت گرفت؟
افکارسنجی ملت، نظرسنجی حاضر را در مردادماه سال 1403 انجام داده است. جامعه آماری پیمایش، همه افراد 15 سال و بیشتر در کل کشور بوده‌اند. در این پیمایش تعداد 1200 پرسش نامه به روش تلفنی از این جامعه آماری گردآوری شده است. 50.5 درصد از پاسخ‌گویان مرد و 49.5 درصد زن هستند. 37.6 درصد در بازه سنی ۱۵ تا 35 سال (جوان)، 51.9 درصد در بازه سنی 36 تا 60 سال (میان سال) و 9.8 درصد در بازه سنی بیش از 60 سال (سالمند) قرار دارند.
36.3 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی،58.8 درصد دارای تحصیلات غیردانشگاهی و 4.3 درصد نیز بی‌سواد هستند. 70 درصد از پاسخ‌گویان نیز متاهل، 25.5درصد مجرد و 4.3 درصد مطلقه یا همسر فوت شده هستند.
نگرش جامعه به فرهنگ شهرت چگونه است؟
از پاسخ‌گویان در این پژوهش پرسیده شده «تاحالا واژه سلبریتی به گوش‌تان خورده است؟» حدود دوسوم از پاسخ گویان (3/ 65 درصد) این واژه را شنیدهاند و در مقابل واژه سلبریتی به گوش یک سوم از آنها (4/ 34 درصد) نخورده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس نتایج آماری آزمون‌های صورت گرفته خود را باتوجه به ویژگی‌های پاسخ‌گویان اینگونه بیان می‌کند:
با افزایش سطح تحصیلات، آشنایی مردم با واژه سلبریتی بیشتر میشود؛ به طوریکه به‌ترتیب ۴/ ۳۷، ۳/ ۷۰ و ۶/ ۹۰ درصد از افراد با تحصیلات زیردیپلم، دیپلم و دانشگاهی این واژه را شنیدهاند.
سالمندان به میزان قابل توجهی کمتر از سایر گروه‌های سنی با واژه سلبریتی آشنا هستند؛ به‌ترتیب ۱/ ۲۹، ۴/ ۶۳ و ۶/ ۷۷ درصد از سالمندان، میان سالان، جوانان این واژه را شنیده اند.
شهرنشینان به ویژه ساکنان مراکز استان‌ها بیشتر از روستاییان واژه سلبریتی را شنیدهاند. به طوری که ۸/ ۷۸ درصد از ساکنان مراکز استان ها، ۲/ ۶۷ درصد از ساکنان شهرهای تابعه و ۳/ ۳۹ درصد از روستاییان با این واژه آشنا هستند.
احساس جوامع ایرانی نسب به کلمه «سلبریتی»
پس از ارائه تعریفی از واژه سلبریتی و سنجش میزان آشنایی مردم با آن، از پاسخ‌گویان پرسیده شد «وقتی واژه سلبریتی را می‌شنوید، چه حسی پیدا می‌کنید؟» 53/5 درصد حس مثبت یا کاملا مثبت و 1/ 18 درصد از پاسخ گویان با شنیدن این واژه حس منفی یا کاملا منفی پیدا می‌کنند. همچنین 26 درصد بیان کرده‌اند نسبت به واژه سلبریتی هیچ حس مثبت یا منفی ندارند.
این پژوهش بیان می‌کند که اگرچه احساس منفی به واژه سلبریتی در جامعه کمتر است، اما افرادی که تحصیلات دانشگاهی دارند، احساس منفی‌تری به این واژه دارند؛ به‌ترتیب ۵/ ۲۴، ۴/ ۱۶ و ۹/ ۱۳ درصد از افراد با تحصیلات دانشگاهی، دیپلم و زیردیپلم چنین احساسی دارند.
همچنین احساس مثبت جوانان به واژه سلبریتی بیشتر از افراد میان سال و سالمند است؛ (به‌ترتیب ۴/ ۶۳، ۲/ ۵۱ و ۷/ ۴۱ درصد از جوانان، میان سالان و سالمندان). ازسوی دیگر، سالمندان بیشتر از سایرین نه احساس مثبت و نه احساس منفی به این واژه داشته‌اند.)
کسانی که واژه سلبریتی را قبلا شنیده بودند در مقایسه با افرادی که این واژه را نشنیده بودند، بیشتر حس منفی نسبت به سلبریتی‌ها ابراز کرده‌اند (8/ 20 در مقابل 2/ 14 درصد).
سهم دنبال‌کنندگان سلبریتی‌های ایرانی در داخل و خارج از کشور
روستاییان و ساکنان شهرهای تابعه بیشتر از سایرین بیان کرده‌اند که سلبریتی‌های ایرانی داخل کشور را دنبال می‌کنند.
کسانی که بالای ۳۵ سال سن دارند بیشتر از جوانان، دنبال‌کننده سلبریتی‌های داخل ایران هستند، حال آنکه جوانان بیشتر اذعان کرده‌اند سلبریتی‌های ایرانی ساکن خارج از کشور را دنبال می‌کنند.
بیش از نیمی از سلبریتی‌ها نزد مردم محبوبیت ندارند
در پاسخ به سوال «آیا سلبریتی‌ای هست که برای شما محبوب باشد؟»، ۵۷ درصد از مردم پاسخ منفی و 42.3 درصد پاسخ مثبت داده اند. کسانی که حداقل یک سلبریتی محبوب دارند، در ادامه گزارش «هوادار » نامیده می‌شوند.
نتایج حاصل از آزمون‌های آماری پژوهش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که: مردها بیشتر از زن‌ها اذعان کرده‌اند که سلبریتی محبوبی دارند (۹/ ۴۶ در مقابل ۳/ ۳۸ درصد).
با افزایش سطح تحصیلات، درصد بیشتری از مردم ابراز به داشتن سلبریتی محبوبی کرده‌اند (به‌ترتیب ۸/ ۳۸، ۷/ ۴۳ و ۸/ ۴۸ درصد از افراد با تحصیلات زیردیپلم، دیپلم و دانشگاهی.)
همچنین با افزایش سن، درصد افرادی که سلبریتی محبوبی ندارند، بیشتر میشود؛ به طوریکه به ترتیب ۳/ ۵۱، ۹/ ۵۷ و ۲/ ۷۵ درصد از جوانان، میانسالان و سالمندان چنین بیان کرده‌اند.
شهرنشینان به ویژه ساکنان مراکز استان‌ها بیشتر از روستاییان گفتهاند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند. نزدیک به نیمی ازساکنان مراکز استان ها (۴۸ درصد)، ۳/ ۴۲ درصد از ساکنان شهرهای تابعه و 6/ 33 درصد از روستاییان اذعان به داشتن سلبریتی محبوب کرده‌اند.
حدود دوسوم از کسانی که با شنیدن واژه سلبریتی احساسی منفی پیدا می‌کنند، بیان کرده‌اند سلبریتی محبوبی ندارند ( ۳/ ۶۷ درصد.) علاوه بر این، بیش از نیمی از افرادی که این واژه احساسی مثبت برایشان به همراه دارد، حداقل به یک سلبریتی علاقه دارند (۷/ ۵۴ درصد).