در روزهای اخیر، شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران، دستور توقف استفاده از سوخت مازوت در استان اصفهان را صادر کرد. این دستور در پی تشدید مشکلات آلودگی هوا و اثرات مخرب زیست‌محیطی استفاده از مازوت در این استان داده شد. شورای اسلامی شهر اصفهان در نشست اخیر خود نیز به ضرورت تسریع در جلوگیری از مازوت‌سوزی در زمستان تأکید کرد و خواستار جایگزینی صنایع آلاینده با توسعه حمل‌ونقل عمومی شد. این اقدامات با هدف کاهش آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوای استان اصفهان پیگیری می‌شود.
مازوت، نوعی سوخت سنگین است که در صنایع و نیروگاه‌ها استفاده می‌شود و به دلیل آلودگی بالا و انتشار آلاینده‌های مضر، انتخاب اول در بسیاری از کشورها نیست. اما در ایران به دلیل برخی محدودیت‌های منابع گاز و مشکلاتی که در زیرساخت‌ها و انتقال انرژی وجود دارد، مازوت‌سوزی در برخی از نیروگاه‌ها و صنایع همچنان انجام می‌شود.
تاریخچه استفاده از مازوت در ایران به دهه‌های گذشته برمی‌گردد. با رشد صنایع و افزایش تقاضا برای انرژی، دولت‌ها تلاش کردند از منابع مختلف انرژی برای تأمین نیازهای خود بهره ببرند. در این راستا، استفاده از نفت کوره یا مازوت در برخی نیروگاه‌ها و صنایع به‌ویژه در فصول سرد سال افزایش یافت. مازوت به دلیل دسترسی نسبتا آسان و قیمت ارزان در مقایسه با دیگر سوخت‌ها، از دهه‌های گذشته در کشور به طور گسترده استفاده می‌شد. بااینحال با توجه به افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی و همچنین استانداردهای بین‌المللی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، استفاده از مازوت به عنوان سوخت جایگزین کاهش یافت و تلاش‌ها برای جایگزینی آن با سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز طبیعی شدت گرفت.
با توجه به بحران‌های انرژی و محدودیت‌های انتقال گاز در فصل زمستان، برخی نیروگاه‌ها به طور موقت به مازوت‌سوزی روی آوردند. از جمله مناطقی که در سال‌های اخیر به مازوت‌سوزی در آنها توجه بیشتری شده، می‌توان به استان‌های تهران، البرز، اصفهان، قم، قزوین و خراسان اشاره کرد. در این شهرها و مناطق، آلودگی هوا در فصول سرد سال به طور چشمگیری افزایش یافته است و دلیل آن عمدتا مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها و صنایع سنگین است. به عنوان مثال، نیروگاه‌های اطراف کلان‌شهر تهران به‌ویژه در ایام سرد سال، برای تأمین برق و گرما به مازوت‌سوزی روی می‌آورند که این امر منجر به افزایش چشمگیر آلاینده‌ها در هوای شهر می‌شود. آلودگی هوای تهران و شهرهای مجاور آن در فصول پاییز و زمستان تا حدی پیش می‌رود که در مواردی باعث تعطیلی مدارس و اعمال محدودیت‌هایی بر تردد وسایل نقلیه می‌شود. این شرایط به‌ویژه در استان‌های صنعتی مانند اصفهان نیز به‌وضوح مشاهده می‌شود که این مسئله نگرانی‌های بسیاری را درباره سلامتی مردم به‌ویژه گروه‌های حساس مانند کودکان و سالمندان به وجود آورده است.
موضوع مازوت‌سوزی و تأثیرات منفی آن بر کیفیت هوا، چندسالی است که به‌شدت مورد انتقاد سازمان‌های محیط‌زیستی و مردم قرار گرفته است. یکی از گام‌های مهم در این زمینه، اقدامات شینا انصاری، مدیر‌کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، برای توقف مازوت‌سوزی در تهران بود. او با اشاره به عواقب شدید مازوت‌سوزی بر آلودگی هوای شهر، درخواست‌های مکرری را برای توقف این نوع سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها و صنایع مطرح کرد. شینا انصاری در مصاحبه‌ها و بیانیه‌های مختلف تأکید داشت که استفاده از مازوت باید به دلیل آثار مخربش بر محیط زیست و سلامت شهروندان متوقف شود و دولت باید سیاست‌های جدی‌تری برای جایگزینی سوخت مازوت با گاز طبیعی و سوخت‌های پاک‌تر اتخاذ کند. این درخواست‌ها هم‌زمان با افزایش نگرانی‌ها میان شهروندان به‌ویژه در کلان‌شهر تهران و دیگر شهرهای آلوده نظیر اصفهان، اهواز و کرج، توجه بیشتری را به خود جلب کرد و بر اهمیت این موضوع در سطوح بالای مدیریتی افزود.
در کنار این درخواست‌ها، وزیر کشور نیز بارها در سخنرانی‌های عمومی به مسئله مازوت‌سوزی و لزوم حل بحران آلودگی هوا پرداخته است. او در یکی از سخنرانی‌های خود تأکید کرد که مازوت‌سوزی دیگر نباید به عنوان یک راه‌حل موقت برای بحران انرژی تلقی شود و دولت متعهد است که منابع و امکانات لازم را برای تأمین انرژی از طریق منابع پاک‌تر مانند گاز فراهم کند. او همچنین به اهمیت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای انتقال گاز به نیروگاه‌ها و صنایع در فصول سرد سال اشاره کرد و وعده داد که این اقدامات می‌تواند به‌تدریج مشکل مازوت‌سوزی را در کشور کاهش دهد.
مسئله مازوت‌سوزی و توقف آن به دلیل پیچیدگی‌های خاص خود به‌آسانی حل‌شدنی نیست. از یک سو، محدودیت‌های زیرساختی و مشکلات انتقال گاز در فصل زمستان وجود دارد که باعث می‌شود برخی نیروگاه‌ها مجبور به استفاده از مازوت شوند و از سوی دیگر، فشارهای اجتماعی و مطالبات شهروندان برای بهبود کیفیت هوا و سلامت محیط زیست افزایش یافته است. برخی کارشناسان معتقدند توقف کامل مازوت‌سوزی نیازمند سرمایه‌گذاری‌های جدی در بخش انرژی است تا با ایجاد زیرساخت‌های جدید و بهبود خطوط انتقال گاز، نیروگاه‌ها بتوانند در تمام طول سال از گاز به عنوان منبع اصلی انرژی خود استفاده کنند.
در همین راستا، دولت و مسئولان مرتبط با حوزه انرژی و محیط زیست در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای کاهش مازوت‌سوزی آغاز کرده‌اند. این اقدامات شامل تدوین و اجرای برنامه‌های بلندمدت برای بهبود زیرساخت‌های گازی، اصلاح سیاست‌های انرژی و توجه بیشتر به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی است. بااینحال، به نظر می‌رسد که مسیر کاهش وابستگی به مازوت به عنوان یک فرایند بلندمدت نیازمند تلاش‌های بیشتری است و نمی‌توان انتظار داشت که به طور کامل و فوری از این مسئله عبور کرد.
روز گذشته نیز وزیر کشور ایران، در ادامه بحث‌ها درباره آلودگی هوا و سوخت مازوت، ضمن تأکید بر خطرات زیست‌محیطی و بهداشتی ناشی از این سوخت، اعلام کرد دولت قصد دارد تا سال ۱۴۰۳ مازوت را به طور کامل از مصرف نیروگاه‌های کشور حذف کند. او به برنامه‌های دولت برای مدیریت ناترازی انرژی در فصول سرد سال اشاره کرد و گفت که تلاش بر این است که حتی در زمان اوج مصرف گاز در بخش خانگی، نیروگاه‌ها تا حد ممکن از مازوت استفاده نکنند و فقط در شرایط اضطراری این سوخت وارد مدار شود.
وزیر کشور با اشاره به اقدامات وزارتخانه‌های مرتبط برای ارتقای سیستم‌های کنترل آلاینده‌ها در نیروگاه‌ها و صنایع گفت که در کنار این سیاست‌ها، استفاده از سوخت جایگزین برای تأمین برق شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها در دستور کار قرار دارد تا اثرات منفی مازوت‌سوزی کاهش یابد. در‌عین‌حال به استانداران نیز دستور داده شده که هرچه سریع‌تر تدابیر لازم برای پایش وضعیت آلودگی در مناطق خود را اتخاذ کنند و گزارش‌های لازم را ارائه دهند تا در صورت نیاز، محدودیت‌های بیشتری اعمال شود. با توجه به تقاضای گاز در فصل سرما و فشار وارد بر شبکه‌های تأمین انرژی، این اقدام‌ها با هدف کاهش تأثیر مازوت بر سلامت عمومی و حفاظت از محیط زیست اجرائی خواهد شد.
در نتیجه، مازوت‌سوزی در ایران به عنوان یکی از مسائل پیچیده در حوزه انرژی و محیط زیست باقی مانده و نیازمند سیاست‌های قاطع، منابع مالی و زیرساخت‌های مناسب برای کاهش وابستگی به این سوخت آلاینده است. با توجه به تعهدات بین‌المللی ایران در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و حفظ محیط زیست، توقف کامل مازوت‌سوزی و جایگزینی آن با سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز و منابع تجدیدپذیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و انتظار می‌رود که با تلاش‌های مستمر، این هدف در آینده محقق شود. به نظر می‌رسد شینا انصاری از اولین افرادی است که در دولت پزشکیان در راستای تحقق وعده‌های خود عمل می‌کند.