فعالان بازار سهام همچنان در کشاکش ریسکهای سیاسی به‌سر می‌‌‌برند و نتوانسته‌اند عملکردی به‌‌‌مراتب مساعدتر از وضعیت کنونی را به نمایش بگذارند، به طوری‌‌‌که با گذشت هشت‌ماه از سال، شاخص کل در کانال ۲میلیون واحد متزلزل ظاهر شده و طی این مدت نماگر مذکور به‌سختی توانسته است از محدوده مذکور عبور کند. بررسی‌‌‌های صورت‌گرفته در زمینه رفتار معاملهگران نشان‌‌‌دهنده آن است که با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و رقابت میلی‌متری هریس و ترامپ، سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه به‌شدت رنگ باخته و خروج پول حقیقی سرعت گرفته است. براساس آنچه آمارها متذکر میشوند، در چهار روز معاملاتی اخیر و همزمان با تب انتخابات در آمریکا، سهامداران خرد در طرف عرضه سهام ایستادند. همچنین در پنج‌روز معاملاتی اخیر تالار سهام با خروج پول به میزان ۹۲۴میلیارد تومان مواجه بوده است.
بازار سهام در پساانتخابات
اگرچه ترس معاملاتی اخیر را نمی‌توان صرفا به انتخابات آمریکا نسبت داد و متغیرهای مهم دیگری همچون ریسکهای غیر‌اقتصادی نیز در این زمینه ایفای نقش کردهاند، اما تجربه نشان می‌دهد؛ انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بر مسیر بازارها به‌ویژه بورس اثرگذار است. بنابراین آنچه در ورای این انتخابات رخ دهد، همواره به‌‌‌عنوان عاملی تعیین‌کننده عمل خواهد کرد. همان‌طور که اشاره شد، یکی از دلایل مهم نوسانات روزهای اخیر در بازارهای مالی و خروج پول مستمر از بورس تهران، سناریوهای مختلف در خصوص سرنوشت دوئل انتخاباتی است که معاملهگران را وادار به بیش‌واکنشی کرده است. کارشناسان بازار سرمایه بر این باروند که در شرایط کنونی و با توجه به سناریوهای مختلف «پساانتخابات» نباید انتظار ورود پول قدرتمند به بازار سرمایه و رونق خرید در این بازار را داشت. در بازارهای موازی نیز اوضاع بر همین روال در حال تکرار است؛ با این تفاوت که نرخ‌ها وارد سطوح جدیدی شدند.
در این راستا برخی از کارشناسان معتقدند بعد از مشخص شدن نتیجه انتخابات مذکور در گام نخست همه بازارهای مالی دچار واکنش‌های هیجانی میشوند و رفته‌رفته رفتار منطقی‌‌‌تری بروز خواهند داد. از آنجا که شرایط بورس تهران با بازارهای موازی یکسان نیست، این موضوع میتواند بر پیچیدگی معادلات بازارها بیفزاید. بررسی‌ها حاکی از آن است که بازار سهام از ابتدای سال متاثر از شوک‌‌‌های سیاسی و اقتصادی همواره با چالش خروج پول مواجه بوده است. از ابتدای سال بیش از ۲۶هزار میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده که از عدم‌قطعیت‌‌‌های حاکم بر بازار حکایت می‌کند. به اعتقاد گروهی از کارشناسان بازار سرمایه، سیاست‌‌‌‌‌‌های کسی که وارد کاخ سفید می‌شود، میتواند تبعات زیادی از نظر اقتصادی و سیاسی برای کشور ما به دنبال داشته باشد.
با توجه به زیان بیش از ۸درصدی بورس از ابتدای سال تاکنون، برخی از کارشناسان می‌گویند حتی میتوان وضعیت بورس ۱۴۰۳ را به قبل و بعد از انتخابات آمریکا تقسیم کرد. البته در انتخابات گذشته نیز بازارها بر همین روال حرکت کردند، اگرچه امسال ریسک جنگ نیز به این متغیر اضافه شده است. به این ترتیب پیش‌بینی بسیاری از فعالان بازار از روند آتی معاملات سهام تا حد زیادی بر ابهامات تاکید می‌کند؛ به‌خصوص اینکه بورس تهران در وضعیت متفاوتی نسبت به انتخابات دوره قبل آمریکا به سر می‌برد. این امر بیانگر یک نکته مهم است؛ نباید واکنش چهارسال قبل بورس را با واکنش احتمالی بازار سهام در این دوره مرتبط دانست.
تفاوت بازار در دو دوره اخیر
در دوره قبل و در آستانه انتخابات آمریکا بورس بالای ارزش ذاتی خود قرار داشت. در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، بورس تهران با ورود پول سنگین روبهرو بود. از ابتدای سال ۹۹ تا ۱۳ آبان ۹۹ بورس تهران بازدهی بیش از ۱۴۶درصدی را ثبت کرد. همچنین طی این بازه زمانی تالار سهام ورود پول بیش از ۷۰هزار میلیارد تومانی را جشن گرفته بود. اما اکنون و در این دوره با وضعیت متفاوتی مواجهیم. همان‌طور که ملاحظه کردیم، در روزهای گذشته نیز همزمان با ریزش بازار، خروج پول مجددا سرعت گرفت. البته یکی از تفاوت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کنونی بورس در این مقطع، ریسک جنگ و تنش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که بار روانی منفی را بر فضای بازار سرمایه حاکم کرده است.
بنابراین میتوان گفت با شکل‌‌‌گیری انتظارات تورمی جدید در صورت سکانداری ترامپ و با محتمل شدن جهش نرخ ارز، بازار سهام نیز روند جدیدی به خود خواهد گرفت. به نظر می‌رسد با توجه به وضعیت حاکم بر دادوستدهای سهام، عبور بورس از بحران عملا در کوتاه‌مدت بعید است؛ اما در صورتی که با شکل جدیدی از انتظارت تورمی روبهرو شویم، شرایط متزلزل بورس تغییر خواهد کرد. به بیانی ساده‌تر بازار سهام نیز در همراهی با سایر بازارها چاره‌‌‌ای جز ورود به فاز صعودی نخواهد داشت و حتی ممکن است در میان‌مدت جاماندگی خود از بازارهای موازی را جبران کند. یکی از نکات حائز اهمیت در این میان آن است که بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات احتمالا شاهد تغییر ریل برخی از سیاستگذاری‌های اقتصادی در داخل کشور خواهیم بود.
در سال‌های گذشته بارها به‌‌‌واسطه تصمیمات سیاستگذار اقتصادی، بورس از مسیر صعودی بازمانده است. علاوه بر این در صورت کاهش سطح انتظارات تورمی در بازار سرمایه احتمالا اگر سود بانکی کاهش و نرخ دلار نیما افزایش یابد، بورس میتواند به مرور وارد مدار تعادلی شود. رفتار سیاستگذار اقتصادی بعد از مشخص‌شدن نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا مهم تلقی می‌شود. البته باید این موضوع را در نظر داشت که هم‌‌‌اکنون وضعیت مناقشات و کشمکش در خاورمیانه در سطح بالایی قرار دارد که این موضوع نیز تاثیر بسزایی بر افزایش تقاضا برای دلار در بازار آزاد داشته است. افزون بر آن در تشریح ابهامات فعلی بازار علاوه بر ریسکهای موجود باید وضعیت بازارهای جهانی نیز در نظر گرفته شود.