«اگر من رییس‌جمهور شوم، قطعا در مقابل ممنوعیت‌هایی که اعمال شده و موجب عصبانیت شده و موجب تخریب بسیاری از مشاغل در فضای مجازی شد، می‌ایستم»
این بخشی از سخنان مسعود پزشکیان درباره وضعیت فیلترینگ و اینترنت ایران در روز‌های مبارزات انتخاباتی برای ریاست جمهوری بود، سخنانی که حالا به بهانه سخنان تازه او بار‌ها و بار‌ها توسط کاربران اینترنت در ایران تکرار شده است.

چهار روز پیش و در شرایطی که التهاب در منطقه به اوج خود رسید و شرایط منطقه در آستانه ۷ اکتبر به جنگی‌ترین وضعیت ممکن رسید، مسعود پزشکیان در آستانه سفر به قطر ناگهان به فیلترشکن‌ها حمله کرد و در حالی که همه منتظر بودند رئیس جمهور به وعده خود درباره حل مشکل فیلترینگ عمل کند، در عوض او به همین مسیر باریک و سخت فیلترشکن‌ها برای وصل شدن به اینترنت آزاد حمله کرد.

سخنان عجیب مسعود پزشکیان درباره فشار به فیلترشکن‌ها

مسعود پزشکیان در اولین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی در دولت چهاردهم، با اشاره به موضوع فروش فیلترشکن، با بیان اینکه برخی با فیلترشکن فروشی پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند که این برای کشورمان خوب نیست، دستور داد تا این مسئله حتما به شکل دقیق و جدی مورد رسیدگی قرار بگیرد و تصمیم مقتضی در این مورد و به طور کلی زمینه‌های رواج چنین کسب و کاری اتخاذ شود.

فارغ از اظهارات مسعود پزشکیان، صحبت‌های وزیر ارتباطات دولت پزشکیان درباره وضعیت فیلترینگ در کشور نیز انعکاس‌های مختلفی از جانب حامیان دولت داشته است. سیدستار هاشمی در حاشیه آیین آغاز سال تحصیلی جدید در جمع خبرنگاران درباره برنامه خود جهت بهبود تجربه کاربران از اینترنت تاکید کرد که مساله فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی و مرکز ملی فضای مجازی در حال پیگیری است. او در پاسخ به سوال خبرنگاران تنها گفت که اجازه بدهید این موضوع در فضای کارشناسی پیگیری شود.
البته که این پاسخ کلی وزیر ارتباطات و تاکید او بر صورت مساله نیز با واکنش برخی رسانه‌های نزدیک به دولت مواجه شد و از وزیر خواستند تا به جای طرح صورت مساله و تکرار مکررات بر راه‌حل و واقعیات در این زمینه بپردازد.

پزشکیان و یک وعده فراموش شده

اکنون، اما در شرایطی که مافیای فروش فیلترشکن، به سود سالانه‌ای حدود ۵۰ هزار میلیارد دست یافته، توسعه زیرساخت‌ها و ایستادگی تمام‌قد در برابر فیلترینگ و فروش فیلترشکن، از وعده‌های اصلی دولت چهاردهم، قبل و بعد از پیروزی در انتخابات بود. با این حال، روز‌ها یکی از پس دیگری سپری می‌شوند و مشخص نیست که این وعده، کی محقق می‌شود، به خصوص که حالا به نظر می‌رسد رئیس دولت چهاردهم به جای تحقق وعده خود درباره رفع فیلترینگ، سرنا را از سر گشادش می‌زند و به جای پرداختن به مشکلی که منجر به افزایش فراگیر فیلترشکن‌ها در کشور شده به سراغ فیلترشکن‌ها رفته است، روندی که حتی سخت گیری بیشتر در آن منجر به از بین رفتنش نشد بلکه در نهایت حتی سبب افزایش فیلترشکن‌های پولی در کشور شد.

در واقع هر بار افزایش فشار بر مساله فیلترشکن‌ها نه تنها منجر به کاهش استفاده نشد بلکه ارقام سود مافیای فروش فیلترشکن‌ها را افزایش داد و در این بین سخنان مسعود پزشکیان باعث تعجب بیشتر کارشناسان و کاربران شد. اینکه چطور ممکن است پزشکیان ناگهان کل وعده هایش را فراموش کند و ناگهان در مسیر وارونه پیش برود.

تعداد ایرانیانی که فیلترشکن استفاده می‌کنند

براساس آمار‌های رسمی مرکز آمار ایران، حدود ۶۵ درصد از جمعیت ایران حداقل یک شبکه اجتماعی دارند، بنابراین حدود ۶۰ میلیون ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند. همچنین بر اساس گزارش پایگاه خبری اکسیوس (Axios) محدودیت‌های اینترنت در ایران باعث رشد ۳۰۰۰ درصدی استفاده از فیلترشکن شده است.
همچنین آمار‌ها نشان می‌‏دهد طی ۵ سال گذشته که تلگرام فیلتر بوده از تعداد کاربران آن کاسته نشده است و بیش از ۴۸ میلیون ایرانی از تلگرام استفاده می‌کنند. به‌طور کلی، حداقل ۶۰ میلیون ایرانی از شبکه‌های اجتماعی فیلترشده استفاده می‌کنند.

گردش مالی ۵ هزار میلیارد تومانی فیلترشکن‌ها

در تیرماه سال جاری نیز انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارشی گردش مالی بازار خرید و فروش ابزار‌های فیلترشکن را در کشور سالانه بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان برآورد کرد. همچنین در بخشی از این گزارش نیز انجمن تجارت الکترونیک تهران درباره کیفیت اینترنت ایران در بهار ۱۴۰۳ نوشت «طبق گزارش اندیشکده حکمرانی دانشگاه شریف و نظرسنجی ایسپا، ۸۳.۶ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند.».

اما بررسی ابعاد دیگر این گزارش نیز جالب است چرا که به گزارش اقتصاد ۲۴، بر اساس همین گزارش، دست‌کم ۳۰ درصد از کاربران اینترنت در کشور ماهانه تا ۱۵۰ هزار تومان برای خرید/تمدید اشتراک VPN هزینه می‌کنند و با در نظر گرفتن تعداد کاربر‌ان اینترنت کشور، گردش مالی بازار خرید و فروش ابزار‌های فیلترشکن سالانه بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.

ارقامی بین ۲ هزار تا ۵ هزار میلیارد تومان گردش مالی ماهانه فیلترشکن ها

از سوی، اما رقم‌هایی حتی بزرگ‌تر از رقم ارائه شده نیز برای گردش مالی فروش فیلتر شکن‌ها وجود دارد.
به گزارش اقتصاد ۲۴، با احتساب فروش ماهانه ۱۵۰ هزار تومانی هر نسخه فیلترشکن و در نظر گرفتن یک جمعیت ۳۰ میلیون نفری، این رقم طی یک ماه به بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.

حالا اگر جمعیت استفاده کننده از فیلتر شکن‌ها را رقمی حدود ۵۰ میلیون نفر و اما هزینه را تا ۵۰ هزار تومان کاهش بدهیم به رقم ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در ماه خواهیم رسید که بسیار بزرگ‌تر از عدد انجمن تجارت الکترونیک تهران است.

این ارقام به خوبی نشان می‌دهد که چه گردش مالی هنگفتی در فروش فیلترشکن‌ها وجود دارد و چه ارقام عجیبی سود و پول جا به جا می‌شود، اما آیا مردم و شهروندان مسئول این شرایط اسفبار هستند که رئیس جمهور مدعی شده باید با این مورد برخورد ویژه شود؟

اینکه پزشکیان گفته «بعضی‌ها با فروش فیلترشکن پول‌های میلیاردی کسب می‌کنند و این برای کشور خوب نیست و دستور داده شده تا با فیلترشکن فروش‌ها برخورد شود» را بسیاری تعبیر به سخت‌تر شدن شرایط برای دسترسی ایرانیان به گردش آزاد اطلاعات دانسته اند.

آدرس مافیای فروش فیلترشکن، آدرس اشتباه است

بسیاری باور دارند برخورد با فیلترشکن فروش‌ها تنها یک نتیجه خواهد داشت و آن نه تنها محدود شدن، بلکه مسدود شدن کامل شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده و عدم دسترسی کاربران ایرانی به آن‌ها است. براین اساس برگزاری جلسه شورای عالی فضای مجازی با حضور پزشکیان و تیمش دستاوردی خلاف مطالبات کاربران شبکه‌های اجتماعی و مردم داشته است.

اما حتی اگر این قطع کامل نیز ممکن نباشد در نهایت فقط این مدل دستورات منجر به فشار اقتصادی بیشتر به شهروندان می‌شود، شهروندانی که برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی جهانی ناچار خواهند شد بیشتر هزینه کنند و پول بیشتری بپردازند و در نهایت نیز استفاده از این فیلترشکن‌ها از عمر دستگاه‌های الکترونیکی همین شهروند نیز بکاهد.

در این میان، اما آمار استفاده از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده تکان دهنده است. طبق گزارش‌های دولتی موجود ۸۳.۶ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند.

فیلترینگ شکست خورده و هزینه‌ای که از جیب شهروندان می‌رود

همچنین باید توجه داشت که استفاده از فیلترشکن بعد از فیلتر شدن «اینستاگرام» و «واتس‌اپ» در پاییز ۱۴۰۱ تا اسفند ۱۴۰۲ سه برابر شد و به‌طور میانگین هر کاربر ایرانی در طول روز، چهار ساعت از فیلترشکن استفاده می‌کنند.

همچنین آمار دیگری نشان می‌دهد که کاربران اینستاگرام در ایران پیش از فیلترینگ گسترده دو سال پیش رقمی حدود ۲۵ میلیون نفر بوده‌‏اند که طبق آمار رتبه هفتم در بین کشور‌های استفاده‏‌کننده از این اپلیکیشن به ایران اختصاص داشت، اما در حال حاضر آمار کاربران ایرانی این پلتفرم آمریکایی، از مرز ۵۰ میلیون نفر گذشته و بخش زیادی از بار اشتغال شهروندان را نیز به دوش می‌کشد.
کافی است سری کوتاه به اینستاگرام بزنید تا با انواع کسب و کار‌های مختلف که بخش زیادی از آنان نیز مالیات می‌پردازند در این شبکه اجتماعی مواجه شوید.

در این شرایط سخنان مسعود پزشکیان تنها بر تنش‌های موجود در افکار عمومی و جامعه می‌افزاید. رئیس جمهوری ایران در دوران مبارزات انتخابات زودهنگام وعده‌های دیگری داده بود و بهتر است اکنون نیز به یاد آن وعده‌ها باشد، به خصوص که شهروندانی که از فیلترشکن استفاده می‌کنند، ناچار به تحمل این شرایط و هزینه‌های آن هستند و به جای پرداختن مدام به مافیای فروش فیلترشکن که اگر نبود احتمالا شهروندان همین دسترسی را نیز از دست می‌دادند خوب است که به مساله فیلترینگ بیهوده و بی دلیل و تحمیل هزینه‌های هنگفت به شهروندانی پرداخته شود که هم پول برای اینترنت کم جان می‌دهند و هم برای فیلترشکن و احتمالا هزینه‌های فیلترینگ هم از مالیات و پول نفت همین شهروندان است و در نهایت نیز مدام تهدید می‌شوند که همین نیم نفسشان نیز از آنان دریغ خواهد شد.

دولت چهاردهم و رئیسش خوب است به یاد داشته باشند احتمالا فعلا با این روند و تا زمان جولان فیلترینگ در ایران، مافیای فیلترشکن تنها مافیایی است که شهروندان دوستش دارند!