آخرین نقشه بازار کار/ نرخ بیکاری زنان 2.5 برابر مردان

بر اساس آمار های رسمی، نرخ مشارکت زنان در بهار امسال نسبت به بهار سال گذشته افزایش یافت، اما در همین بازه زمانی شاهد افزایش نرخ بیکاری زنان نیز بودیم. بر این اساس می‌توان گفت که بازار کار پتانسیل کافی اشتغال‌زایی برای زنانی که تمایل به کار کردن پیدا کرده و جمعیت فعال اقتصادی شده‌اند را نداشته است.

همچنین، آمار و ارقام حاکی از آن است که بازار کار همچنان به طور کامل از کرونا بهبود نیافته است. این در حالی‌ست که روند نرخ مشارکت هنوز به دوران پیش از کرونای خود نرسیده است. ولی نرخ بیکاری کل و مردان سیر نزولی دارد که نمی‌تواند لزوما خبر خوبی باشد، زیرا ممکن است به دلیل خروج نیروی کار از جمعیت فعال باشد.

آخرین تصویر از بازار کار ایران

جمعیت فعال مجموع افراد شاغل و بیکار است و از نسبت آن به جمعیت حاضر در سن کار نرخ مشارکت اقتصادی به دست می‌آید. آن دسته از جمعیت فعال که به دنبال کار هستند، ولی موفق به یافتن آن نمی‌شوند «بیکار» نامیده می‌شوند. از نسبت افراد بیکار به جمعیت فعال نیز نرخ بیکاری به دست می‌آید.

بیکاری یکی از شاخص‌های مهم اقتصاد است. از این جهت که بالا بودن آن نشان‌دهنده عدم استفاده از ظرفیت‌های بازار کار کشور است. از طرفی، کاهش آن می‌تواند دو معنا داشته باشد؛ یکی، ایجاد اشتغال و بهبود وضعیت بازار کار است که چشم‌انداز خوبی از اقتصاد می‌دهد. دیگری، ناامید شدن نیروی کار از پیدا کردن شغل مناسب و خروج او از جمعیت فعال است.

برای تحلیل بهتر وضعیت بازار کار لازم است تا علاوه‌بر نرخ بیکاری، نرخ مشارکت نیز با آن بررسی شود. اگر نرخ بیکاری کاهش و نرخ مشارکت افزایش یافته باشد، بازار نیروی کار بهبود یافته است. اما اگر نرخ بیکاری افزایش و نرخ مشارکت کاهش یافته باشد، خبر از افول بازار کار می‌دهد.

در بهار امسال، جمعیت حاضر در سن کار بیش ار ۶۵ میلیون نفر برآورد شده است. نیمی از این جمعیت مرد و نیم دیگر آن زن بوده‌اند. از جمعیت فعال، که حدود ۲۷ میلیون نفر بوده‌اند، بیش از ۲۲ میلیون نفر مرد و باقی زن بوده‌اند. ۲ میلیون بیکار در کشور را نیز قریب به ۷۰ درصد مردان و ۳۰ درصد زنان تشکیل داده‌اند.

بازار کار در اواخر دهه ۹۰

به باور برخی، سال ۹۸ یکی از سال‌های پر رونق بازار کار بود. در این سال شاهد صعود نرخ مشارکت به بالاتر از ۷۰ درصد هستیم. در این سال نرخ بیکاری نیز به طور قابل توجهی بالاست؛ به‌خصوص نرخ بیکاری زنان. بالا بودن نرخ مشارکت و بیکاری به طور همزمان نشان می‌دهد که تعداد بالایی از مردم جامعه علاقمند و مشتاق به کار کردن هستند، ولی بازار کار ظرفیت پذیرش این حجم از نیروی کار را ندارد.

با شروع همه‌گیری کرونا، در بهار ۹۹ نرخ مشارکت و نرخ بیکاری به طور همزمان کاهش یافت. به عبارت دیگر، به دلیل قرنطینه و تعطیلی کسب‌وکارهای بسیار، بخش قابل توجهی از مردم از جمعیت فعال خارج شده‌اند. کاهش نرخ بیکاری زنان در این دوران بسیار چشمگیر است. این موضوع می‌تواند به این دلیل باشد که بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و خرده‌فروشی که عمدتا توسط زنان اداره می‌شدند، تعطیل شدند.

از طرفی، در این دوران مراکز مراقبت از کودکان و سالمندان تعطیل شدند و وظایف خانه و مراقبت از اعضای آسیب‌پذیر خانواده روی دوش زنان افتاد. این عوامل باعث شدند تا تعداد قابل توجهی از زنان مشاغل خود و جستجوی کار را رها کنند. بنابراین، این زنان از دایره تعریف بیکاری نیز خارج شدند و نرخ بیکاری زنان کاهش چشمگیری داشت.

پسا کرونا در بازار کار

در بهار ۱۴۰۰، نرخ مشارکت مردان افزایش و همزمان نرخ بیکاری آنها روندی کاهشی داشته است. این اتفاق ممکن است به دلیل بهبود شرایط بازار برای مردان یا افزایش اشتغال ناقص رخ داده باشد. به عبارت دیگر، ممکن است مردان مجبور شده باشند تا به مشاغلی نامتناسب با مهارت‌ها و توانایی‌هایشان تن بدهند.

از طرف دیگر، نرخ بیکاری زنان افزایش و نرخ مشارکت آنها کاهش یافته است. به عبارت دیگر، در بهار ۱۴۰۰ بازار کار برای زنان وضعیت خوبی نداشته است. آسیب همه‌گیری کرونا بر بازار کار همچنان نمایان است و شواهد حاکی از آن است که حتی پس از بهبودی از کرونا نیز بازار کار به دوران قبل خود بازنگشته است. این وضعیت برای زنان بسیار بدتر بود.

از بهار ۱۴۰۱ نرخ مشارکت مردان و زنان به طور ملایم صعودی بود. نرخ بیکاری مردان و کل جامعه نیز سیری نزولی داشت، ولی نرخ بیکاری زنان ابتدا کاهش و سپس افزایش یافته است. در بهار امسال نرخ بیکاری کل جامعه و مردان به کمترین حد خود در ۲۰ بهار گذشته رسیده است. با این وجود، نرخ مشارکت همچنان از دوران پیش از کرونا کمتر است.

به طور کلی، بررسی‌ها نشان از بهبود وضعیت بازار کار مردان می‌دهد، ولی اخبار برای زنان بد است. نرخ مشارکت زنان حدود یک پنجم و نرخ بیکاری آنها ۲.۵ برابر مردان است. به عبارتی دیگر، با وجود برابری در جمعیت حاضر در نیروی کار، شکاف جنسیتی عمیقی بر بازار کار حاکم است و کاهش این شکاف در آینده‌ای نزدیک به چشم نمی‌خورد.