پایان مهلت 50 روزه/ درهای پاستور جه زمانی به روی رئیس جمهور جدید باز می شود؟

در پی سقوط بالگرد سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید ایران در تاریخ 30 اردیبهشت 1403 و ناتمام ماندن دولت سیزدهم، تعیین سرنوشت دولت و امور اجرایی کشور در دستور کار قرار گرفت. موضوعی که اصل 131 قانون اساسی هم به آن پرداخته و فرصت 50 روزه برای تعیین رئیس جمهور در نظر گرفته است.

بر اساس اصل ۱۳۱ قانون اساسی، «در صورت فوت، عزل، استعفاء، غیبت یا بیماری بیش از دو ماه رئیس جمهور و یا در موردی که مدت ریاست جمهوری پایان یافته و رئیس جمهور جدید بر اثر موانعی هنوز انتخاب نشده و یا امور دیگری از این قبیل، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و مسئولیت‌های وی را برعهده می‌گیرد و شورایی متشکل از رئیس مجلس و رئیس قوه قضاییه و معاون اول رئیس جمهور موظف است ترتیبی دهد که حداکثر ظرف مدت پنجاه روز رئیس جمهور جدید انتخاب شود، در صورت فوت معاون اول و یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس جمهور معاون اول نداشته باشد مقام رهبری فرد دیگری را به جای او منصوب می‌کند.»

در پی همین اصل قانون اساسی، رهبر انقلاب اسلامی در پیامی که در پی شهادت ابراهیم رئیسی منتشر کردند؛ محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور را به عنوان مدیر قوه مجریه معرفی کردند.

انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری براساس قانون انتخابات کشور باید ظرف مدت 30 روز برگزار می‌شد و بر همین اساس وزارت کشور تاریخ هشتم تیر 1403 را به عنوان اولین مرحله انتخابات تعیین کرد و روز جمعه 15 تیر هم در صورت به دور دوم کشیدن انتخابات ریاست جمهوری در نظر گرفته شد. احتمالی که درست از آب درآمد و در نهایت کار تعیین نهمین رئیس جمهور ایران به روز 15 تیر کشیده شد.

زمان برگزاری تنفیذ مشخص نشد؟

با پایان انتخابات ریاست جمهوری و تعیین رئیس جمهور جدید،‌ نوبت به تایید صحت انتخابات توسط شورای نگهبان رسید و این شورا روز یکشنبه 17 تیر به صورت رسمی صحت برگزاری انتخابات را تایید کرد. براساس اطلاعیه شماره 25 ستاد انتخابات کشور «شورای محترم نگهبان صحت مرحله دوم انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری را در کلیه استان ها و شهرستان های کشور مورد تایید قرار داد.»

شورای نگهبان پس از تایید صحت انتخابات ریاست جمهوری، موظف است اعتبارنامه ریاست‌جمهوری که به معنای سند صحت برگزاری انتخابات و در بردارنده نام رئیس‌جمهور منتخب و تعداد آرای وی و مجموع آراست، صادر و پس از امضای آن توسط اعضای شورا، به دفتر رهبر معظم انقلاب ارسال کند.

دو روز پیش هادی طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان در نشست خبری خود با خبرنگاران، تاکید کرده بود که «پس از تائید صحت انتخابات توسط این شورا، اعتبارنامه ریاست‌جمهوری توسط اعضای شورای نگهبان صادر می‌شود، اعضای آن اعتبارنامه را امضا و خدمت رهبر معظم انقلاب ارسال می‌کنند. پس از صدور اعتبارنامه، مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری برگزار خواهد شد.»

با توجه به اینکه دو روز از تایید صحت انتخابات ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان گذشته است اما هنوز تکلیف ارسال اعتبارنامه به دفتر رهبر انقلاب اسلامی مشخص نیست و تا لحظه تدوین این گزارش نیز، خبر رسمی مبنی صدور اعتبارنامه ریاست جمهوری مسعود پزشکیان و به تبع آن، اریال اعتبارنامه به دفتر رهبری منتشر نشده و شورای نگهبان نیز تا این لحظه، این موضوع را مسکوت گذاشته است.

با این حال بررسی  نشان می دهد که طی سالیان گذشته، مراسم تنفیذ اغلب روسای جمهوری در تاریخ 12 مرداد ماه برگزار شده است؛ از سید محمد خاتمی گرفته که تنفیذ حکم خود را در سال 1376 و 1380 در 12 مردادماه دریافت کرد تا محمود احمدی نژاد و حسن روحانی که هر کدام در هر دو دور ریاست جمهوریف حکم تنفیذ شده خود را 12 مردادماه از رهبری دریافت کردند. حکم ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی نیز 12 مرداد 1400 تنفیذ و در مراسمی در همان روز به او اعطا شد. به این ترتیب، همچنان 12 مرداد یکی از اصلی ترین تاریخ های برگزاری مراسم تنفیذ است.

تاریخ برگزاری مراسم تحلیف مشخص شد؟

با این همه اگرچه تکلیف برگزاری مراسم تنفیذ حکن ریاست جمهوری مسعود پزشکیان مشخص نشده اما در سوی دیگر، مجلس شورای اسلامی زمان احتمالی برگزاری مراسم تحلیف را مشخص کرده است. براساس اعلام مجتبی یوسفی، عضو هیات رئیسه مجلس دوازدهم، خانه ملت در روز 14 و 15 مرداد همزمان با صدور فرمان مشروطیت مراسم تحلیف را برگزار خواهد کرد.

تاریخ نیمه مرداد در حالی توسط مجلس شورای اسلامی اعلام شده است که با نگاهی به مراسم تحلیف و تنفیذ روسای جمهور سابق،‌ این مراسم همواره با تاخیر یک تا دو روزه، نسبت به مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری برگزار شده است. بنابراین به نظر می رسد که احتمالا مراسم تنفیذ هم در ابتدای هفته دوم مرداد انجام شود. موضوعی که البته هنوز مورد تایید قرار نگرفته است و ممکن است با توجه به شرایط دولت شاهد اتخاذ تصمیمات دیگری باشیم که تاریخ برگزاری این مراسم را جلو بیندازد.

برگزاری زودتر از موعد تحلیف؛ ممکن یا غیرممکن؟

با این همه گمانه زنی ها درباره برگزاری زودتر از موعد مراسم تحلیف در پی پایان زمان فعالیت دولت موقت و همچنین آغاز به کار سریعتر دولت چهاردهم برای ساماندهی به امور کشور،‌ همچنان وجود دارد. مجتبی سلیمی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس روز شنبه 16 تیر از برگزاری مراسم تحلیف در نیمه اول مرداد خبر داد و گفت: «با توجه به اینکه برای مراسم تحلیف رئیس جمهور قاعدتاً مهمانان خارجی دعوت می‌شوند، این کار تا حدی زمان‌بر است. از طرف دیگر، مراسم تنفیذ هم مقدماتی دارد که باید انجام شود؛ به همین دلیل پیش‌بینی‌های فعلی حکایت از این دارد که مراسم تنفیذ و تحلیف رئیس‌جمهور نهم ایران، نیمه اول مرداد ماه برگزار شود.»

گزینه ای که با توجه تعطیلات تابستانی مجلس و همچنین تاسوعا و عاشورای حسینی چندان متحمل به نظر نمی رسد. چرا که طبق اعلام روابط عمومی خانه ملت تاریخ اولین جلسه علنی نمایندگان پس از تعطیلات روز 31 تیر ماه است و با توجه به تشریفات برگزاری مراسم تحلیف و دعوت از مهمانان خارجی،‌ فرصت چندانی برای برگزاری این مراسم در هفته اول مرداد وجود ندارد.

مسئولیت اداره امور کشور برعهده کیست؟

اما با پایان فرصت قانونی دولت موقت و عدم برگزاری مراسم تنفیذ و تحلیف ریاست جمهوری، این ابهام مهم به وجود می آید که اداره امور کشور برعهده کیست؟ سوالی که هادی طحان نظیف،‌ سخنگوی شورای نگهبان به آن پاسخ داد و بیان کرد:‌ با توجه به اینکه در ماده یک قانون انتخابات ریاست‌جمهوری آمده است که دوره ۴ ساله ریاست جمهوری از تاریخ تنفیذ آغاز می‌شود، طبیعتاً مسئولیت اجرایی کشور هم‌چنان و تا روز تنفیذ برعهده سرپرست ریاست جمهوری است و او عهده‌دار وظایف و اختیارات رئیس جمهور خواهد بود. معاون اول رئیس‌جمهور به عنوان مدیر قوه‌ی مجریه تا روز تنفیذ عهده دار مسئولیت‌های رئیس جمهور است و پس از آن نیز تا زمانی رئیس‌جمهور جدید بخواهد، می‌تواند به کارش به عنوان معاون اول ادامه دهد.