بررسی‌ها نشان می‌دهد که تولید ناخالص داخلی حقیقی ایران در 17 سال گذشته حدودا 1.5 برابر شده، این درحالیست‌که حجم حقیقی مخارج دولت در همین بازه زمانی تقریبا 2.5برابر است.
میانگین نرخ رشد اقتصاد ایران در دهه90 نزدیک به نیم درصد برآورد شده، این در حالیست که نرخ رشد مخارج دولت در همین بازه زمانی حدودا 15 درصد بوده است. به عبارت دیگر سرعت رشد دولت در چندین ساله گذشته بسیار بالاتر از کل اقتصاد ایران بوده است. بر همین اساس سهم دولت از کیک اقتصاد ایران در سال 1385، 13.8 درصد بوده که در سال گذشته این سهم به 22.8 درصد رسیده است.
مخارج دولت و رشد اقتصادی: آثار و پیامدها
ارتباط میان مخارج دولت و رشد اقتصادی در نظریه های اقتصادی به طور دقیق مشخص نیست. با این‌حال به طور کلی از دولت انتظار می‌رود که با ایجاد امنیت،تامین کالاهای عمومی مورد نیاز جامعه و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشور زمینه جهت رشد اقتصادی را فراهم آورد.
همچنین با افزایش مخارج دولت پس از تامین کالاهای عمومی، منابع به سمت کالاهایی تخصیص می‌یابد که دولت در تولید آنها کارایی لازم را ندارد و موجب عدم تخصیص بهینه و اتلاف منابع کشور شده و کاهش رشد اقتصادی می‌شود.
به طور کلی با توجه به اینکه بهره وری بخش خصوصی از دولت بالاتر است، ترجیح داده می شود تا سهم بخش خصوصی از اقتصاد بیشتر باشد. اما دقیقا برعکس این اتفاق در چند سال گذشته رخ داده است.
رکود سهم دولت در اقتصاد
بررسی گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که در حدفاصل سال 1385 تا 1390 سهم حقیقی دولت از اقتصاد کاهش یافته است. در سال 1385 دولت 13.8 درصد از حجم حقیقی اقتصاد را در اختیار داشته که در سال 1390 این سهم به 10.7 درصد رسیده است.
شروع تحریم و آغاز افزایش سهم دولت از اقتصاد
پس از آغاز تحریم های آمریکا، اقتصاد ایران روند صعودی سهم دولت از تولید ناخالص داخلی را شاهد بوده است. در این مدت که تا سال 1394 ادامه داشته، سهم دولت از اقتصاد به 15.6 درصد رسید. رشد اقتصادی در طول این دوره به صورت میانگین حدودا منفی 1 درصد بوده است. به عبارت دیگر علی رغم کوچک شدن کل اقتصاد، مخارج دولت افزایش یافته است.
برجام بازی اقتصاد سیاسی را تغییر نداد
در سال 1395 سهم دولت از اقتصاد با کاهش اندکی نسبت به سال قبل به 15.3 درصد رسید. اما این کاهش موقت بوده و سپس در سال 1396 این روند افزایشی شده است. در ادامه سهم دولت از اقتصاد در سال 1398 به اوج رسید. در این سال دولت 21.5 درصد از حجم اقتصاد را در برگرفته در حالی که رشد اقتصادی در دو سال 1397 و 1398 منفی بوده است.
اثر منفی کرونا بر اندازه دولت
در سال 1399 با شروع پاندمی کرونا در جهان، برخلاف اینکه دولت‌ها اغلب با صرف هزینه‌های زیاد در پی کاهش اثرات مخرب ناشی از پاندمی بودند، آمارها در ایران نشان می‌دهد که سهم دولت در این سال نسبت به سال 1398 کاهش یافته و روند ثابتی را تا سال بعد حفظ کرده است.
سهم دولت از اقتصاد رکورد زد
روی کار آمدن دولت سیزدهم با افزایش اندازه دولت در اقتصاد همراه شد. به طوری که در سال 1402 سهم دولت از اقتصاد به بالاترین مقدار حداقل در 17 سال گذشته رسید. در سال گذشته دولت 22.8 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داد که در نوع خود بی‌سابقه بوده است.
به طورکلی بررسی‌ها این نکته را دربر دارد که حجم حقیقی تولیدناخالص داخلی ایران از سال 1385 با 40 درصد افزایش به 867هزار میلیارد تومان در سال گذشته رسیده است.در همین بازه زمانی مخارج دولت نزدیک به 150 درصد رشد داشته است.
بایست سیاستگذار در تعیین مصارف بودجه دولت، سیاست بهینه تری را در پیش گیرد به طوری که موجبات رشد اقتصادی پایدار را فراهم کند.
