«نرخ مشارکت» و «جمعیت فعال» دو شاخصه کلیدی در بازار کار است. نرخ مشارکت، نشان‌دهنده درصدی از جمعیت در سن کار است که به صورت فعال در این بازار فعالیت می‌کنند. جمعیت فعال نیز به تمام افراد بیکار و شاغل اطلاق میشود.
گزارش مرکز آمار از بازار کار ایران در سال گذشته نشان می‌دهد که نرخ مشارکت در کل کشور افزایش یافته است. این مسئله هم برای مردان و هم برای زنان صادق است. با این حال، محاسبات انجام شده با استفاده از داده‌های این مرکز نشان می‌دهد که همچنان زنان سهم ناچیزی از جمعیت فعال دارند.
جمعیت فعال در بازار کار ایران
طبق تعاریف مرکز آمار، جمعیت فعال به افرادی اطلاق میشود که در سن اشتغال (15 سال و بالاتر) قرار دارند و به صورت بیکار یا شاغل در بازار کار حضور دارند. بنابراین، صرف شاغل‌بودن ملاک نیست و حتی افراد بیکار نیز در جمعیت فعال حساب می‌شوند. البته باید توجه داشت که «بیکار» از نظر مرکز آمار ویژگی‌های به خصوصی دارد. به بیان دقیق‌تر، بیکار به شخصی اطلاق میشود که شغل ندارد اما یا به دنبال کار می‌گردد و یا اگر کاری برای او پیدا شود تمایل به کار کردن دارد. بنابراین، بیکاری که امیدی به یافتن شغل ندارد اصلا در جمعیت فعال به حساب نمی‌آید.
طبق داده‌های مرکز آمار، در سال گذشته به طور کلی 64 میلیون و 551 هزار و 852 نفر در سن اشتغال، یعنی 15 سال یا بالاتر، قرار داشته‌اند. با این حال، تنها 26 میلیون و 638 هزار و 301 نفر از آن‌ها به صورت فعال در بازار کار مشارکت داشتند و باقی آن‌ها یا تمایلی به کار کردن نداشتند و یا نسبت به یافتن شغل ناامید بوده‌اند. بر این اساس، نرخ مشارکت در سال گذشته 41.3 درصد برآورد شده است. این نرخ برای زنان و مردان متفاوت است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال قبل، نرخ مشارکت مردان 68.4 درصد و نرخ مشارکت زنان تنها 14.2 درصد بوده است. با این که هر دو نرخ نسبت به سال 1401 افزایش یافته است اما همچنان نرخ مشارکت زنان در سطح پایینی قرار دارد. معنای این اعداد این است که از هر 100 مرد و 100 زن در سن کار، 68 مرد و تنها 14 زن در بازار کار فعالیت دارد.
سهم 17 درصدی زنان از جمعیت فعال
همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد، در سال گذشته تقریبا 26 میلیون و 638 هزار نفر در جمعیت فعال قرار داشتند. از این تعداد، 22 میلیون و 41 هزار و 527 نفر مرد و تنها 4 میلیون و 596 هزار و 773 نفر زن بوده‌اند. به عبارت دیگر، سهم زنان از جمعیت فعال 17.3 درصد و سهم مردان 82.7 درصد است.
این دو نسبت می‌تواند نشان دهد که اگر چه وضعیت شاخص‌های بازار کار برای زنان رو به بهبود است اما هنوز به سطح مطلوبی نرسیده و زنان حتی یک چهارم جمعیت فعال را هم تشکیل نداده‌اند. البته با استفاده از این آمار نمی‌توان متوجه شد که علت مشارکت پایین زنان، عدم تمایل خودشان به کار کردن است و یا ناامیدی آن‌ها از بازار کار.