مناظرات انتخاباتی در دنیا عمری به درازای نیم قرن دارد، اما ایرانیان از سال ۸۴همزمان با انتخابات نهمین دوره ریاست‌جمهوری به‌صورت جدی و گسترده با آن آشنا شدند. شیوه‌ای جدید درجلب نظر رای‌دهندگان برای آشنایی با نظرات نامزدهای انتخابات که در هر دوره دستخوش تغییراتی شده است. اگر در سال ۸۴ مناظره نمایندگان نامزدهای انتخابات مردم را پای صفحه جادویی تلویزیون می‌نشاند، سال ۸۸ مناظرات تلویزیونی با سبک و سیاق جدید میلیون‌ها نفر را در خانه‌ها پای تلویزیون میخکوب کرد.
مناظره‌هایی که با انتقادهای توفانی نامزدها علیه دیگری و دیگر شخصیت‌ها همراه بود و همین مساله بنا بر برخی روایت‌ها موجب تغییر سبک مناظره‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در دوره‌‌های بعدی انتخابات شد. به این ترتیب طی سه دوره برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری طی سال‌های ۹۲، ۹۶ و ۱۴۰۰، صداوسیما تلاش کرد تا روش‌های جدیدی را برای جلب نظر بینندگان ازجمله استفاده از برخی از تصاویر، تغییر مجری‌ها و تغییر دکور مناظره‌های انتخاباتی امتحان کند. حالا صداوسیما در انتخابات زودهنگام دوره چهاردهم ریاست‌جمهوری روش تازه‌ای را آزمون کرده است. در این سبک جدید با عنوان میزگرد برای نخستین‌بار هر نامزد می‌تواند با حضور ۲ مشاور خود شرکت کند. در سوی مقابل نیز سه کارشناس با تفکرات و طیف فکری متنوع در مقابل نامزدها می‌نشینند و به مدت ۹۰ دقیقه سوال‌های خود را با نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در میان می‌گذارند.
به گفته پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما هدف از این میزگرد آشنایی مردم با دیدگاه‌های نامزدها است. روش تازه صداوسیما تا کنون بازخوردهای مثبتی را دربرداشته و حتی برخی از این پرسش‌ها و پاسخ‌های نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری درفضای مجازی به‌طور گسترده وایرال شده است. رصد این برنامه‌ها نشان می‌دهد صداوسیما دست کارشناسان برنامه را در طرح سوال‌های چالشی از نامزدها و انتقاد از عملکرد آنها باز گذاشته است. نمونه آن میزگردهای روز پنج‌شنبه ۴نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری است. ازجمله سوال‌های حسین انتظامی در میزگرد فرهنگی از محمد‌باقر قالیباف در مورد فیلترینگ و عرصه فرهنگ یا استفاده مسعود پزشکیان دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری از دو مشاور اقتصادی با دو دیدگاه متفاوت نسبت به مقوله اقتصاد و همچنین گفت‌وگوهای چالش‌برانگیز میان ابراهیم متقی با مصطفی پورمحمدی و سعید جلیلی دیگر نامزدهای انتخابات که فضای مجازی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
قالیباف و فیلترینگ
برنامه «میزگرد فرهنگی» ویژه انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم روز پنج‌شنبه با حضور محمد‌باقر قالیباف از ساعت ۱۹ تا ۲۰:۳۰ در شبکه دو سیما برگزار شد؛ میزگردی که صدیقه حجازی و مصطفی غفاری به عنوان مشاوران فرهنگی قالیباف را همراهی می‌کردند. صدیقه حجازی در حال حاضر عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصطفی غفاری، عضو هیات علمی دانشکده سیاسی و مدیر گروه جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه امام صادق(ع) است. حسین انتظامی، قائم مقام پیشین وزارت ارشاد، رئیس پیشین سازمان سینمایی در کنار الهام یاوری، مدیر پیشین بنیاد ملی نخبگان، عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان همراه با شهاب اسفندیاری رئیس دانشکده صداوسیما به عنوان کارشناسان فرهنگی، در این میزگرد قالیباف و مشاوران فرهنگی او را به چالش کشیدند.یکی از محورهای اساسی این میزگرد به مقوله فیلترینگ و بازگرداندن اساتید اخراجی و بازداشت دو فعال رسانه‌ای و طرح شکایت از آنها باز می‌گشت.
آنجا که حسین انتظامی به صراحت از قالیباف پرسید: شما در صورت رئیس‌جمهور شدن فیلترینگ را برمی‌دارید یا خیر؟ چه برنامه‌ای مربوط به برگرداندن اساتید اخراجی و ممیزی حوزه فرهنگ و هنر دارید. سخت‌گیری در حوزه رسانه و فرهنگ زیاد است و اشخاص و تریبون‌ها و افراد غیرمرتبط دخالت می‌کنند، شما به ممیزی پیش از نشر اعتقاد دارید؟ خانواده‌های فرهنگی از وضعیت فرهنگ انتقاد دارند و شما گفتید که بنا بر حفظ مدیران فرهنگی دارید، بنابراین سوالم این است که آیا وزیر ارشاد را نگه می‌دارید؟ قالیباف نیز در پاسخ به این سوالات گفت: شما در روزنامه همشهری از مدیران خوب ما بودید و نحوه ارتباط من را با خبرنگاران و رسانه دیدید پس خودتان می‌توانید در آن بخش قضاوت کنید. وی گفت: من نماینده مجلس هستم و باید صدای مردم را دنبال کنم، اما همه باید حرمت قانون را حفظ کنیم؛ قانون چه خوب و چه بد باید اجرا شود. اگر قانون بد است باید اصلاح شود.
در این هنگام انتظامی صحبت‌های قالیباف را قطع کرد و گفت: زمانی که ما در وزارت ارشاد بودیم تقریبا هفته‌ای یک بار وزیر به مجلس احضار می‌شد؛ وزیر ارشاد فعلی چند بار به مجلس احضار شد؟ قالیباف در پاسخ گفت: بارها وزیر ارشاد به کمیسیون تخصصی و صحن مجلس آمده و جواب داده است. مجددا انتظامی خطاب به قالیباف گفت: پس ما امیدوار باشیم که شما وزیر ارشاد را نگه می‌دارید؟ قالیباف پاسخ داد: خیر؛ من هیچ‌وقت چنین حرفی نزدم. وی همچنین درباره بازداشت دو فعال رسانه‌ای و طرح شکایت از آنها گفت: اینها در دادگاه اولیه و ثانویه و حتی در دیوان عدالت اداری شاکی خصوصی داشته‌اند؛ آیا شما می‌خواهید از شاکی خصوصی خواهش کنم که او را ببخشید؛ چشم این را دنبال می‌کنم ولی وقتی شاکی خصوصی دارد حقوق مردم و افراد باید محترم شمرده شود.
انتقاد از ترکیب مشاوران اقتصادی پزشکیان
مسعود پزشکیان دیگر نامزد انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری نیز شامگاه پنج‌شنبه ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ در برنامه «میزگرد اقتصادی» که از شبکه یک سیما برگزار شد، به بیان دیدگاه‌ها و اولویت‌های اقتصادی خود پرداخت. احمد میدری و حسین عبده‌تبریزی به عنوان مشاوران اقتصادی پزشکیان و همچنین یحیی آل‌اسحاق، به عنوان کارشناسان برنامه میزگرد اقتصادی، داود دانش‌جعفری و محمدحسین حسین‌زاده‌بحرینی به عنوان کارشناسان اقتصادی در این برنامه حضور داشتند.
یکی از نکاتی که در این میزگرد مورد توجه قرار گرفت آن بخش از سخنان پزشکیان بود که در پاسخ به یحیی آل‌اسحاق یکی از کارشناسان برنامه درباره سیاست‌های اجرایی‌اش برای اجرای برنامه هفتم گفت: من متخصص نیستم؛ کارشناسان باید پاسخ دهند اما بر اساس اصلاحاتی که در دنیا انجام شده است، عمل خواهم کرد. بخش دیگری از سخنان او که مورد توجه قرار گرفت آن بخش از سخنان وی بود که گفت: ما نمی‌گوییم که با اسرائیل دوست شویم، اما می‌توانیم با بسیاری از کشورها با زبان دیپلماتیک حرف بزنیم، اما نمی‌زنیم؛ در سیاست‌های کلی آمده است که تنش‌زدایی کنیم، اما ما تنش می‌آفرینیم؛ چه لزومی داشت که سفارت عربستان سعودی را آن‌طور تخریب کنیم یا اینکه سفارت انگلستان را تخریب کنیم و آبروی خود را ببریم؟
در این میان آنچه موجب برخی انتقادها به پزشکیان شده است، استفاده از دو مشاور اقتصادی از دو طیف مختلف اقتصادی (حسین عبده تبریزی با اندیشه‌های اقتصاد بازار و مخالف اقتصاد دستوری) و (احمد میدری با گرایش به سمت اقتصاد نهادگرا) است. ازجمله عبدالرضا داوری فعال سیاسی که در توییتی خطاب به مسعود پزشکیان نوشت: آقای پزشکیان در مساله ارجاع به کارشناسان هم رویکرد علمی ندارد، وقتی حسین عبده تبریزی، اقتصاددان بازارگرا را در سمت راست و احمد میدری، اقتصاددان نهادگرا را در سمت چپ خود می‌نشاند یعنی حتی از امکان ایجاد اجماع در حلقه اول کارشناسی هم ناتوان است چه رسد به اجماع کارشناسی در سطح ملی! در پاسخ به این انتقاد، پزشکیان نیز چنین پاسخ داد: معنای اجماع، ایجاد هم‌نظری و یکدست‌سازی است. اگر دنبال منافع ملی باشیم، شنیدن تمام نظرات کارشناسی و رسیدن به بیشترین تفاهم روی راه‌حل‌ها در میان تنوع نظرات، یک دستاورد است. من روش دوم را برگزیده‌ام و دیدگاه اول را منشأ مشکلات کشور می‌دانم.
انتقاد از عملکرد جلیلی در مذاکرات
میزگرد سیاسی شبکه سوم سیما با حضور سعید جلیلی دیگر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری نیز یکی دیگر از برنامه‌هایی بود که بخش‌هایی از آن مورد توجه قرار گرفت. ازجمله حضور مهدی صفری، معاون اقتصادی وزارت خارجه به عنوان یکی از مشاوران او که با انتقادهای بسیاری در فضای مجازی روبه‌رو شد. کاربران فضای مجازی معتقد بودند استفاده از معاون اقتصادی وزارت خارجه در ترکیب مشاوران یک کاندیدا خلاف قانون است. آنها همچنین به آن بخش از قانون استناد کرده‌اند که وزارت کشور را نیز از حمایت مستقیم نیروهایش از یک نامزد انتخاباتی منع کرده است.
وزارت خارجه نیز همچون وزارت کشور در برگزاری انتخابات مسوولیت‌هایی بر عهده دارد و برای ایرانیان خارج از کشور نقش مستقیم دارد. بخش دیگری از این میزگرد که در فضای مجازی دست به دست می‌چرخد به آن بخش از این میزگرد بازمی‌گردد که فواد ایزدی، ابراهیم متقی و سید محمدکاظم سجادپور، سه کارشناس حوزه روابط بین‌الملل حضور دارند و در این بخش جلیلی با پرسش‌های چالش برانگیز مواجه می‌شود. از جمله ابراهیم متقی، استاد علوم سیاسی از او پرسید؛ «دستاورد شما از مذاکرات، مشخص شدن مکان بعدی مذاکره بود، چه دستاوردی داشتید؟ یا آن بخش که فواد ایزدی که نگاه فکری نزدیکی به جلیلی در سیاست خارجی دارد از او پرسید: چرا دشمن و شبکه‌های معاند روی شما حساس‌تر از بقیه کاندیداهاست؟
شوخی بر سر معادل‌سازی دکتری
میزگرد سیاسی مصطفی پورمحمدی دیگر کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری که پنج‌شنبه شب پخش شد نیز مورد توجه قرار گرفت. در این نشست که با محوریت «سیاست خارجی» برگزار شد، محمدکاظم سجادپور کارشناس روابط بین‌الملل، ابراهیم متقی کارشناس علوم سیاسی و فواد ایزدی کارشناس مطالعات آمریکا و حجت‌الله ایوبی – رئیس ستاد انتخابات پورمحمدی – و سیدمصطفی ابطحی – مشاور پورمحمدی که از معاونان وزارت ارشاد در دولت حسن روحانی بود – در آن حضور داشتند. در این بین آن بخش از سخنانی که میان ابراهیم متقی، کارشناس حاضر در برنامه میزگرد و پورمحمدی ردو‌بدل شد مورد توجه کاربران قرار گرفت.
آنجا که مصطفی پورمحمدی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در واکنش به اظهارات ابراهیم متقی، کارشناس حاضر در برنامه میزگرد سیاسی که پورمحمدی را با عنوان دکتر مورد خطاب قرار داد، گفت: دکتر نیستم، آخوند و طلبه هستم. معادل‌سازی دکتری نکنند و اگر بگویند طلبه سپاسگزارم. متقی در ادامه به مزاح به پورمحمدی گفت: شما می‌روید تطبیق می‌دهید، تا سطح خواندید می‌گویید کارشناسی ارشد، درس خارج خواندید می‌گویید دکتری، کسی هم نمی‌تواند چیزی به شما بگوید. پورمحمدی نیز به پاسخ گفت: بله اما همان که به ما بگویید طلبه و اسم‌مان را صدا بزنید، سپاسگزاریم. متقی هم گفت: ارادت داریم اما در آینده تطبیق ندهید.