نروژ، عمان، کویت، قطر یا حتی عراق کدام کشور می‌خواهید بروید؟ این نمونه‌ای از تبلیغات وب سایت‌های کاریابی برای مهندسان و تکنسین‌های صنعت نفت است که نیروی متخصص را به مهاجرت و یافتن فرصت شغلی بهتر تشویق می‌کند.
به دنبال موج مهاجرت نخبگان و تحصیلکرده‌ها که در یک دهه گذشته و خصوصا در سال‌های اخیر پررنگ‌تر شده، صنعت نفت هم از این موضوع بی‌نصیب نمانده است. صنعتی که زیرساخت‌های کشور به حرکت آن وابسته است و حالا به گفته بسیاری از مدیران نفتی، نیروی متخصص آن در حال مهاجرت هستند.
برخی‌ها به کشورهای همسایه می‌روند. قطر و عمان شرایط خوبی را برای تکنسین‌های نفتی ایران مهیا کرده است. از حقوق و دستمزدهای بالا گرفته تا تامین مسکن.
رقابت برای جذب مهندسان و تکنسین‌های ایرانی حتی به کشور همسایه یعنی عراق هم کشیده شده است. برخی مهندسانی که حالا در پروژه‌های نفتی عراق مشغول فعالیت هستند، می‌گویند شرکت‌های این کشور برای یک مهندس ساده دستمزدی دست‌کم ۵ هزار دلار پرداخت می‌کند و این در حالی است که کار در شرایط سخت در بخش‌های مختلف صنعت نفت ایران از جمله مناطقی با شرایط آب و هوایی سخت به زحمت دستمزد آنها به هزار دلار می‌رسد.
از مهندس تا کارگر ساده؛ همه رویای رفتن دارند
مهاجرت متخصصان نفتی فقط به مهندسان محدود نشده است.تکنسین‌ها و حتی کارگران ساده‌ای که در بخش‌های صنعت نفت کار کرده‌اند هم حالا برای شرکت‌های نفتی کشور همسایه جذاب هستند زیرا نیاز نیست که به آنها آموزش داده شود.
شرکت‌های نفتی که در کشورهای همسایه از جمله عراق مهندسان و تکنسین‌های ایرانی را استخدام می‌کنند، قبلا در ایران پروژه داشته‌اند و به دلیل تحریم‌ها از ایران رفته‌اند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که بخش تامین نیروی انسانی شرکت‌های صنعت نفت با مشکل تامین نیروی متخصص روبه‌روست، جایگزین اما وجود ندارد. البته که وزارت نفت در ۳ سال اخیر استخدام‌های بسیاری داشته اما این استخدام‌ها نیروی کار متخصص نبوده‌اند و اغلب نیروهای آماتور به حساب می‌آمدند.
شرکت نفت از نیروی متخصص خالی شده است
چالش کمبود منابع برای سرمایه‌گذاری و تحریم‌ها کم بود، حالا خالی شدن بدنه تخصصی صنعت نفت از مدیران توانمند به دلیل مهاجرت به تدریج در حال تبدیل شدن به یک چالش بزرگ برای این صنعت شده است. موضوعی که کارشناسان نسبت به آن هشدار می‌دهند.
سیدحمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی (اپکس) بر این باور است که طرح‌هایی که در مجلس مصوب می‌شود موجب نارضایتی و در نهایت مهاجرت نیروهای متخصص نفت شده است.
حسینی هشدار می‌دهد شرکت نفت به‌‌شدت از نیروهای زبده و متخصص در حال تخلیه است. این نیروها جذب بازار داخل و خارج می‌شوند. چراکه حاضر نمی‌شوند با این حقوق و دستمزدها کار کنند. مساله دیگر بحث بیکاری پرسنل نفت است، این بخش حدود ۲۴۰ هزار نفر پرسنل دارد؛ تولید کاهش یافته و هیچ طرح توسعه‌‌ای به آن معنا وجود ندارد و عملا نیروها بازدهی خاصی ندارند. به عنوان مثال امور بین‌الملل نفت چه کاری انجام می‌دهد؟ این بخش به خاطر تحریم‌ها عملا هیچ کاری ندارد به همین دلیل نیروهای متخصص احساس می‌کنند زمان و انرژی آنها در شرکت‌های دولتی نفت هدر می‌رود و مهاجرت می‌کنند.
متخصصان نفت به کجا می‌رود؟ از کشورهای عربی تا آمریکا و کانادا
او تاکید کرده است که کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای عربی، علاقه‌مند به جذب نیروهای متخصصان ایرانی هستند، در آمریکا و کانادا نیز بازار کار خوبی برای آنها وجود دارد. اگر فکر جدی برای نگه داشتن نیروهای متخصص نفت نکنیم، مهاجرت آنها بیشتر می‌شود. در حال حاضر طرح‌هایی که در مجلس مصوب می‌شوند موجب نارضایتی و در نهایت افزایش مهاجرت نیروهای متخصص نفت شده است.
ریال می‌خواهید یا دلار؟!
آرش نجفی عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی هم با اشاره به خسارت غیرقابل جبران مهاجرت نیروی کار نفتی به ایلنا گفته است: یک کارگر فنی و نیروی ماهر در کشور حداقل تا سن ۲۵ سالگی تحصیل و ۵ تا ۱۰ سال هم حرفه‌ای‌گری کرده و تجربه‌اندوزی می‌کند تا نیروی ماهر باشد یعنی به ازای فرار مغز و نیروی ماهر ۳۵ سال عمر را از دست می‌دهیم.
به گفته وی، وقتی همه هزینه‌ها و پارامترها براساس نوسانات دلار محاسبه می‌شود. از کسی که براساس ریال و عدد ناچیزی درآمد دارد نمی‌توان انتظار داشت که در برابر وسوسه حقوق بالا در کشورهای دیگر مهاجرت نکند.
نجفی براین باور است که مدیر درجه یک ماهانه حدود ۱۷۰۰دلار حقوق دریافت می‌کند. اما همین مدیر ارشد در معمولی‌ترین شرکت‌های دنیا ۵ هزار دلار حقوق دریافت می‌کند. وقتی معیشت و ارزاق را مقایسه می‌کنیم با شهری مثل دوبی یکی است یعنی هزینه‌های دو کشور یکسان و درآمدها بسیار متفاوت و یک‌چهارم امارات است و همین باعث می‌شود از پرستار تا تکنسین فنی و متخصص به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و همسایه جذب شوند.
هزینه هنگفت مهاجرت نیرو متخصص
این عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی با اشاره به خسارت غیرقابل جبران مهاجرت نیروی کار نفتی می‌گوید: برای اینکه بتوانیم یک نیروی ماهر را جایگزین کنیم باید ۱۵ سال هزینه کنیم و این زمان غیرقابل احتساب است. اگر اقدام جدی نشود ممکن است در حوزه نیروی انسانی نفت با مشکل جدی مواجه شویم، متاسفانه به سادگی نیروهای ماهر و متخصص را از دست می‌دهیم. تمام تجارب و سعی و خطا در داخل کشور ما انجام می‌شود، تمام دستاوردها و ماحصل در دیگر کشورها ارائه می‌شود و این بزرگ‌ترین باخت اقتصادی یک کشور است.
به گفته وی، عدم شایسته‌سالاری نیز باعث شده طی سال‌ها از نیروی غیرمتخصص و نیمه‌متخصص استفاده کنیم و همین موضوع هزینه‌های کشور را بالا برده و منجر به از بین رفتن ثروت ملی می‌شود و کشور را با خسران مواجه می‌کند.
عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری هر ساله نکاتی را اشاره می‌کنند ولی ما اجرا نمی‌کنیم نمونه اینکه ۱۵ سال قبل رهبری در خصوص همین ناترازی که امروز با آن مواجهیم هشدار دادند و بر اصلاح الگوی مصرف تاکید کردند. ایشان عنوان کردند که باید مصارف و الگوها تغییر کنند اما دولت‌ها کاری نکردند، یارانه‌ها و نقدینگی را به بدترین شکل بین مردم و جامعه توزیع کردند و تورم ایجاد کردند، حال آنکه مقام معظم رهبری هر سال به درستی رهنمون‌ها را اعلام می‌کنند اما دولت‌ها برعکس عمل می‌کنند و این مبین این است مدیری که باید الگوی مصرف را اصلاح کند راه آن را نمی‌شناسد. همین موضوعات منجر به چالش در حوزه انرژی کشور شده است