در شرایطی‌که کشور با ناترازی در انواع انرژی دست در گریبان بوده و بنا بر آمارهای موجود مصرف انرژی بیش از دو برابر میانگین جهانی است، با نزدیک شدن به فصل گرما دوباره نگرانی‌ها در مورد کمبود احتمالی برق آغاز شده است.
مدیرعامل توانیر درباره رقم ناترازی برق گفته است: در ابتدای دولت رقم ناترازی برق حدود ۱۴ هزار مگاوات بوده است، اما امسال با اقدامات صورت گرفته این رقم به ۱۰ الی ۱۱ هزار مگاوات خواهد رسید. وی هم‌چنین ابراز امیدواری کرده است که با همکاری مردم، تابستان امسال را بدون خاموشی سپری کنیم.
در همین راستا، تفاهم نامه‌ای برای تأمین ۱۵ هزار مگاوات و با تأمین مالی ۷.۵ میلیارد دلار جهت احداث نیروگاه‌ها بین صندوق توسعه ملی و وزارت نیرو امضا شده است. سیاست دولت در قبال برق همواره با اولویت‌بخشی به بخش خانگی و اعمال محدودیت بر بخش صنعتی همراه بوده است.
کولرهای آبی یک مشکل و کولرهای گازی هزار مشکل
با وجود این‌که مصرف برق کولرهای آبی در حدود ۷ تا ۱۰ برابر کمتر از کولرهای گازی است، موتورهای فرسوده این نوع کولرها خود باعث افزایش مصرف برق در تابستان هستند. محمود کمانی، معاون وزیر نیرو درباره مصرف کولرهای آبی موجود در کشور گفته است: اگر موتورهای حدود ۲۰ میلیون کولر آبی موجود در کشور پربازده شود حدود ۵۰۰۰ مگاوات در محل مصرف و ۱۰ هزار مگاوات در محل تولید صرفه جویی به همراه خواهد داشت و این در شرایطی است که ناتزاری انرژی کشور در حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاوات است. هزینه انجام این اقدام حدود ۲.۵ میلیارد دلار است که اگر این اعتبار صرف ساخت نیروگاه شود حدود ۴ میلیارد دلار هزینه احداث آن می‌شود. در مقابل، کولرهای گازی با مصرف ۶ تا ۱۰ برابری برق نسبت به مشابه آبی خود، ناترازی برق را به ویژه در دوران اوج مصرف به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند.
مصطفی رجبی مشهدی، مدیرعامل توانیر پایین بودن قیمت انرژی و گسترش استفاده از کولرهای گازی را از دلایل اصلی افزایش مصرف برق می‌داند. بنا بر اعلام مسئولان وزارت نیرو، حدود ۸۰ درصد مشترکان خانگی برق در مناطقی با آب و هوای عادی و معتدل زندگی می‌کنند که احتیاجی به استفاده از کولر گازی ندارند و در صورت استفاده از این نوع کولر جریمه خواهند شد.
عبدالامیر یاقوتی مدیرکل امور انرژی و مشتریان شرکت توانیر می‌گوید: هزینه برق مشترکان خانگی که از کولرهای آبی استفاده می کنند در هر دوره ۲ ماهه حدود ۸۰ هزار تومان است که در صورت جایگزینی کولر گازی، مصرف سرمایشی از ۱۰۰ تا ۱۲۰ کیلووات‌ساعت به بیش از ۷۰۰ کیلووات‌ساعت افزایش می یابد و با احتساب مصرف سایر لوازم برقی، مصرف دوره بیش از سه برابر افزایش و از ۳۰۰ کیلووات‌ساعت به حدود ۹۰۰ تا یک‌هزار و ۲۰۰ کیلووات‌ساعت می رسد و مشترک باید بیش از ۲ میلیون تومان هزینه برق پرداخت کند.
الکتروموتورهای BLDC و کاهش مصرف برق در کولرهای قدیمی
وزارت نیرو می‌گوید در صورت استفاده شرکت‌های سازنده کولرهای آبی از الکتروموتورهای BLDC در کولرهای تولیدی و تولید کولرهای فوق کم‌مصرف، تسهیلاتی به این تولیدکنندگان تخصیص می‌یابد. موافقان این طرح می‌گویند در صورت تولید انبوه این نوع موتور کولرهای آبی، در فصل تابستان که فصل اوج مصرف برق است، هم ناترازی برق تا حدود زیادی جبران خواهد شد و هم با کاهش هزینه قبض برق برای مصرف‌کنندگان صرفه اقتصادی به همراه خواهد داشت.
اما از سویی دیگر، هزینه خرید یک کولر با این فناوری، حدودا بیش از ۲۰ میلیون تومان است که در مقایسه با کولرهای عادی قدیمی، این کالا را به کالایی گران تبدیل کرده که خرید آن برای همه مردم امکان‌پذیر نیست. هم‌چنین بنگاه‌های اقتصادی، واحدهای تولیدی و انبارهایی که برای خنک نگه داشتن فضای خود نیازمند استفاده از چندین کولر هستند، خرید چندین کولر ۲۰ الی ۲۵ میلیون تومانی را به صرفه نمی‌دانند.
طرحهایی که به مرحله اجرا نمی‌رسند
در گزارشی که در روزهای گذشته و با نام آسیب‌شناسی بازار بهینه‌سازی انرژی و محیط زیست توسط مرکز پژوهش‌های مجلس ارائه شده است، به انواع طرحهایی اشاره شده است که در جهت کاهش مصرف انرژی نوشته شده‌اند اما هرگز به مرحله اجرا نرسیده‌اند.
بنا بر این گزارش، مجموع کل طرح‌های کاهش مصرف انرژی برق ارائه‌شده به سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی تا پایان اردیبهشت ۱۴۰۲ برابر با ۳۲ طرح بوده است که از میان این ۳۲ طرح تنها یک طرح به مرحله اجرا رسیده است. هم‌چنین در این گزارش با اشاره به این موضوع که سرانه مصرف برق و گاز در ایران حدود دو برابر کشورهای اروپایی است، بر سیاست غلط تمرکز بر تولید به جای تمرکز بر صرفه‌جویی و بهینه‌سازی نیز تاکید شده است.
راه حل رفع ناترازی برق در توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر
تمامی کشورهای دنیا در حال حرکت به سوی تغییر سبد مصرفی انرژی از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های تجدیدپذیر هستن و ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. شاید این راه‌حل، راه‌حل نهایی برای رفع معضل اساسی ناترازی انرژی نباشد، اما در کنار به کارگیری انواع روش‌های بهینه‌سازی مصرف کمک شایان توجهی به آن خواهد کرد.
معاون وزیر نیرو بر عزم دولت برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر تاکید کرده و گفته است: توسعه نیروگاه‌های طریق سوخت‌های فسیلی دیگر امکان پذیر نیست، و برای حل معضل ناترازی برق و گاز در حال توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر با ظرفیت مجموع ۱۵ هزار مگاوات هستیم که شامل بسته‌های توسعه نیروگاه‌های خورشیدی ۴۵۰۰ مگاواتی برای طرح ویژه و ۴۰۰۰ مگاواتی نیروگاه‌های خورشیدی ذیل ماده ۱۲ رفع موانع تولید و ۳۲۰۰ مگاوات برای نیروگاه‌های حوزه صنعت و بسته توسعه نیروگاه بادی ۳۰۰۰ مگاواتی است. جدیت دولت در کنار بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی و ترغیب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در این حوزه می‌تواند گره ناترازی انرژی را کمی باز کند و کشور را از مواجهه با بحران سوخت نجات دهد.