سونامی فرار سرمایه از بورس/ علت خروج سهامداران خرد
ریزش شدید قیمت سهام در چند روز اخیر موجب شد تا علت از دست رفتن کانال مهم ۲.۳میلیون واحد در صدر اخبار بورس باشد.
نماگر بورس تهران پس از افت شدید روز یکشنبه باز هم نتوانست به مدار صعودی بازگردد و با کاهش 0.16درصدی در کانال 2میلیون و 281هزار واحدی متوقف شد. اصلاح قیمت سهام در روزهای معاملاتی گذشته، روند غیر‌قابل پیش‌بینی بازارهای موازی و رسیدن به مرزهای حمایتی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر عقب‌نشینی بازار بود. در این میان آتش‌بس احتمالی میان فعالان بورسی و سیاستگذاران درمورد ریسک مالیاتی که در هفته‌های گذشته سبب تنش در بازار شده بود، نیز می‌تواند در روزهای آینده تردیدها را در نظر معامله‌گران کاهش دهد و رشد عمومی تقاضا برای سهام را به دنبال داشته باشد.
البته این سناریو منوط به تحقق برخی عوامل است که نقش مهمی در روند بازار سهام ایفا می‌کنند. داده‌های آماری نشان می‌دهد از ابتدای هفته شاهد تغییر مالکیت سهام بورسی هستیم؛ به‌طوری که همزمان با افت شاخص سهام از هفته دوم اردیبهشت، خالص تغییر مالکیت سهام نیز به سمت معامله‌گران حقوقی بازار چرخیده است. در سه روز معاملاتی گذشته مبلغی به میزان 214میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شده است؛ این در حالی است که در مدت مشابه هفته قبل بازار 1087میلیارد تومان ورود پول حقیقی را ثبت کرده است. طی معاملات هفته قبل، روند صعودی شاخص سهام با شیب ملایم ادامه پیدا کرد، اما از روز شنبه بازار مجددا در لاک دفاعی فرورفت و شاهد خروج پول سهامداران خرد و حقیقی بود. این وضعیت نشان می‌دهد معامله‌گران حقیقی بازار را با دقت فراوانی رصد می‌کنند.
در بازار دیروز شاخص کل هموزن در بورس و فرابورس کاهشی بودند و بازار بر محور اخبار گوناگون حرکت کرد. بر اساس اظهارات کارشناسان بازار سرمایه، مهم‌ترین اتفاقی که می‌تواند به رفع موانع ورود پول به تالار شیشه‌ای بینجامد، بازگشت بازارهای رقیب به وضعیتی باثبات است. در طرف مقابل، اگر سرمایه‌گذار به این نتیجه برسد که تدابیر سیاستگذار به رفع ابهامات سهامی می‌انجامد، می‌تواند ضمن گسترش تقاضا از سوی معامله‌گران مردد، منجر به تقویت بورس شود.
آنچه در بورس می‌گذرد
در عین حال پیش‌بینی می‌شود جلسه آتی فدرال رزرو در رابطه با کاهش نرخ بهره در سرنوشت بازارهای جهانی بسیار اثرگذار باشد. در همین رابطه دو رویکرد متفاوت وجود دارد. با توجه به تورم بالای آمریکا باید دید فدرال رزرو بیشتر به سمت کنترل تورم حرکت تمایل نشان می‌دهد یا رشد تولید ناخالص. اما اکثر پیش‌بینی‌ها سناریوی عدم کاهش نرخ بهره را تایید می‌کنند. بر این اساس اگر نرخ بهره کاهش نیابد، رشد قیمت کامودیتی‌های جهانی عملا منتفی خواهد بود. همه این عوامل در رشد تقاضا برای سهام و بهبود قیمت‌ها موثر است.
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه، ضمن اشاره به مهم‌ترین دلایل عقبگرد روزهای اخیر بورس، اظهار کرد: در بازار دیروز معامله‌گران در حالی فعالیت خود را شروع کردند که بهای دلار آزاد و طلا مجددا افزایشی شدند؛ این در حالی است که طی روزهای قبل از آن، بازارهای موازی تحت‌فشار قرار گرفته بودند. با کمرنگ شدن انتظارات تورمی، طی هفته‌های پایانی فروردین‌ماه، بورس متاثر از این موضوع در مسیر نزولی قرار گرفت. از سوی دیگر خبر مالیاتی روزهای گذشته نقش مهمی در تردیدهای بورسی ایفا کرد. این دو موضوع از عوامل اصلی ریزش و افت معاملات روزهای اخیر بورس بوده است. علاوه بر این موضوع، بازار سهام از یک بلاتکلیفی بزرگ اقتصادی رنج می‌برد؛ علاوه بر آن، بورس تهران فاقد محرک قوی برای رشد است. شرایط مذکور باعث شده بورس نتواند عملکرد درخورتوجهی را نشان دهد. این در حالی است که بازار سهام در وضعیت ارزنده‌ای به سر می‌برد.
به گفته این کارشناس، بازار در نقطه ارزنده‌ای قرار دارد اما جرقه اولیه که بتواند بورس را وارد فاز صعودی کند، هنوز زده نشده است. این موضوع به طور مستقیم به نبود محرک جدی در بازار مرتبط می‌شود. در مقطع کنونی اگر دولت بتواند سبب یک جرقه شود، بازار به‌سرعت تغییر مسیر خواهد داد. برخی مباحث، از جمله حذف قیمت‌گذاری دستوری که در سال‌های گذشته مانع ورود پول شده است، با تغییر ریل سیاستگذاری‌ها سرنوشت بورس را تغییر خواهد داد. اعمال تغییرات در برخی سیاستگذاری‌ها در دو حوزه نرخ بهره و قیمت دلار نیما از محرک‌های جدی برای حرکت بورس محسوب می‌شود. مباحث مرتبط با خودروسازان نیز از مسائلی است که ورود پول به بازار را تسهیل می‌بخشد. اما بازار در حال حاضر در بی‌خبری مطلق به سر می‌برد و شاهد عدم تقاضای سهامی هستیم.
بار روانی دلار آزاد
در روزهای گذشته سهامداران یک پرسش مهم را مطرح کرده‌اند: چرا بورس همزمان با نوسانات افزایشی دلار آزاد، نتوانست به سمت ارتفاعات بالاتر حرکت کند؟ میرمعینی در پاسخ به ابهام روزهای اخیر سهامداران گفت: روند افزایشی نرخ دلار آزاد در صورتی می‌تواند سبب شکل‌گیری انتظارات تورمی در بازار سهام شود که رشد قیمت دلار با ریسک همراه بوده باشد. دلار در بازار آزاد همزمان با پیشروی تنش‌های منطقه‌ای، وارد سطوح بی‌سابقه شد. درواقع ریسک جنگ اگرچه رشد دلار را رقم زد، اما برای بازار سهام یک «ابرریسک» به شمار می‌رود. به این ترتیب می‌توان پاسخ این سوال را به مباحث منطقه‌ای و ریسک‌های سیاسی مرتبط دانست. او در توضیح این مساله گفت: علاوه بر توضیحات فوق، اگر افزایش قیمت دلار آزاد منجر به رشد دلار نیمایی نشود، خبری از رونق بورس نخواهد بود. اگر دلار آزاد افزایش یابد و در نهایت تثبیت شود، و در ادامه بتواند جهش دلار نیما را به دنبال داشته باشد، در این شرایط بورس با تغییر مسیر روبه‌رو خواهد شد. هرچقدر دلار آزاد صعود کند اما تدابیر جدی در خصوص افزایش قیمت دلار نیمایی اندیشیده نشود، بازار سهام طبیعتا مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار نخواهد گرفت و سودآوری شرکت‌ها تغییرات مثبتی را ثبت نمی‌کند.
اما در این میان بازار از یک ریسک دیگر نیز در هراس است. اگر وضعیت سیاست خارجی کشور دوباره با چالش مواجه شود، این ریسک علاوه بر اینکه منجر به رشد قیمت دلار آزاد خواهد شد، حتی می‌تواند سقوط شاخص کل بورس را نیز رقم بزند.
یکی از موضوعات مهم این است که سهامداران فرازوفرود دلار آزاد را به سرنوشت بورس گره نزنند. در واقع هیچ‌گاه ارتباطی منطقی و عملی میان این دو مولفه (رشد دلار آزاد و رشد بورس) دیده نشده است. هرچند رشد نرخ دلار می‌تواند رشد سودآوری شرکت‌های صادراتی بازار سهام و در نتیجه رشد شاخص سهام را به دنبال داشته باشد، اما عکس این روند هیچ توجیهی نخواهد داشت. بنابراین ترس از ریزش بیشتر دلار آزاد نباید سبب بورس‌هراسی سرمایه‌گذاران شود. از طرف دیگر، همراه با سیاست‌های ضد‌تورمی در جهت کنترل هیجانات دلار، نقدینگی به سمت بازار سهام کوچ می‌کند. بنابراین با این معیار نمی‌توان این فرضیه را پذیرفت. به همین دلیل وضعیت سیاست خارجی کشور و اثرات آن بر بازارها از نکات کلیدی و تعیین‌کننده است. به هر روی بازار سهام پرمخاطره دنبال می‌شود و طی معاملات روز دوشنبه روند نزولی شاخص سهام با شیب ملایمی ادامه پیدا کرد. روند معاملات بورس تهران در اردیبهشت‌ماه را می‌توان به دو نیمه متفاوت تقسیم کرد.
