آغاز موج جدید گرانی گوشت و ناتوانی دولت

ریشه یک علت

سال گذشته، یکی‌دو هفته پیش از اعیاد قربان و غدیر خم (خرداد و تیر ۱۴۰۲) افزایش نرخ گوشت قرمز روی دور تند قرار گرفت؛ به طوری که تیر و مرداد نرخ گوشت گوساله از گوسفند هم پیشی گرفت. علت، کمبود دام و کشتار دام سنگین از سوی برخی مناطق ایران در این ایام بود.

از سوی دیگر، به گفته مدیرعامل اتحادیه مرکزی دام سبک کشور، اتفاقی که در اواخر سال ۱۴۰۱ رخ داد نتیجه آن در نیمه دوم سال گذشته بازتاب پیدا کرد؛ البته ریشه موضوع به عملکرد سال‌های قبل تر و به حدود سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ برمی‌گردد. سامانه بازارگاه راه‌اندازی شد و برای نهاده دامی سهمیه ارز ۴۲۰۰ تومانی در نظر گرفته نشد. حتی این موضوع برای پروار بندها هم منتفی شد؛ بنابراین قیمت تمام شده گوشت از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ بالا بود چون دامداران نهاده مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه می‌کردند. در مقابل شاهد قیمت دستوری بودیم.

افشین صدر دادرس در ادامه توضیحات گفت، در این دوره تولید دام زیاد بود و بازار تقاضا هم تغییری نداشت؛ از این رو قیمت تمام شده خودش را نشان نمی‌داد. در نیمه نخست سال ۱۴۰۱ دو اتفاق این چالش را بر ملأ کرد؛ نخست صادرات بی موقع بود که مجوز آن را وزارت جهاد کشاورزی صادر کرد به این ترتیب تعدادی دام از کشور خارج شد. دوم، تعداد بالایی دام از سوی شرکت پشتیبانی امور دام خریداری شد و قرار بود دو ماه بعد پول آن پرداخت شود که این پول با ۱۰ تا ۱۱ ماه تأخیر انجام شد.

در ادامه این روند، تعداد دام کاهش پیدا کرد زیرا تأخیر در پرداخت پول دام، مشکل تولید را حادتر کرده و بخش زیادی از دامداران از چرخه تولید خارج شدند.

تیر خلاص به این بازار بیمار حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت ۱۴۰۱ بود. قیمت نهاده‌های دامی ۶ برابر شد. به این ترتیب پیش از این که عرضه زیاد دام قیمت تمام شده را در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۱ نشان نمی‌داد، با کاهش جمعیت دامی سال ۱۴۰۲ نمود پیدا کرد.

بلای خانمان‌سوز اقتصاد

در این راستا نباید از پدیده «قاچاق» هم غافل بود.

مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران کشور درباره پیشی گرفتن قیمت گوشت گوساله نسبت به گوسفند عنوان کرده که یکی از دلایل به کمبود نقدینگی دامداران و عدم پرواربندی دام بر می‌گردد.

مجتبی عالی با اشاره به آمار قاچاق دام هم اظهار کرده، بر اساس آمار به دست آمده از کشور مقصد این دام‌ها، روزانه ۴ تا ۵ هزار دام سبک از کشور به مقصد بندر خصب عمان قاچاق می‌شود. در این بخش، دام سنگین از مرز عراق قاچاق شده که آمار دقیقی در این خصوص وجود ندارد.

دام پایه پروار و ضد و نقیض‌های دولتی

عالی سال گذشته (مرداد ماه) با بیان اینکه مذاکرات برای واردات دام سنگین پایه پروار انجام شده و قرار است در وزن‌های مختلف ۲۰۰ تا ۴۰۰ کیلو گرمی دام سنگین خریداری شود، اعلام کرده بود پس از ۴ ماه از واردات دام پایه پروار، گوشت آن وارد بازار می‌شود؛ اما پرونده این موضوع بدون نتیجه همچنان باز است.

مجتبی نوروزی، رئیس سازمان دامپزشکی کشور روز گذشته در پاسخ به این پرسش مهر که سال گذشته برای تنظیم بازار گوشت قرمز قرار بود دام پایه پروار وارد شود، توضیح داد: مجوز واردات دام پایه پروار از برخی کشورها از سوی سازمان دامپزشکی کشور صادر شده و در این خصوص مشکلی وجود ندارد. واردکنندگان و بخش خصوصی برای این امر باید اقدام کنند که استقبال نشده است.

وی اظهار کرد: واردات از کشورهای روسیه، گرجستان، قزاقستان، اروگوئه، استرالیا، نیوزلند و برزیل (البته برزیل هنوز اطلاعات درخواست شده ایران را ارسال نکرده است اگر این اطلاعات از سرویس دامپزشکی این کشور ارسال شود) امکان واردات دام پایه پروار از این کشورها ممکن است.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور با اشاره به واردات دام آماده کشتار که در حال انجام است، افزود: دام سبک و سنگین از سال گذشته از مرز قفقاز وارد و در کشور کشتار و گوشت آن در بازار توزیع شده و می‌شود. این امر امسال سرعت می‌گیرد و به زودی منجر به شکسته شدن قیمت‌ها در بازار گوشت قرمز می‌شود.

نوروزی درباره واردات دام از پاکستان هم گفت: با مصوبه هیأت دولت از پاکستان هم دام در حال وارد شدن است که در استان سیستان و بلوچستان پرورش یافته و سپس کشتار می‌شود. این دام‌ها اجازه خروج از استان را ندارند.

در حالی که رئیس سازمان دامپزشکی عنوان می‌کند مجوز واردات دام پایه پروار صادر شده اما بخش خصوصی استقبال نکرده، احمد خانی نوذری، سرپرست معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی درباره عدم واردات دام پایه پروار، دی ماه سال گذشته گفته بود، معاونت تخصصی در حال برنامه ریزی است که چه حجمی دام پایه پروار نیاز به واردات دارد. محدودیتی هم برای منابع ارزی وجود ندارد و با توجه به تولید دام پروار در داخل، میزان کسری در حال برآورد است که بر اساس آن تأمین ارز شود.

در نهایت گویا صرفه اقتصادی در واردات دام آماده کشتار و گوشت گرم و منجمد است زیرا در فاصله زمانی مرداد ۱۴۰۲ تا امروز دام پایه پروار وارد نشده در حالی که شاید واردات دام پایه پروار منجر به اشتغالزایی در کشور شده و فعالیت صنعت دامپروری را استمرار ببخشد.

همچنین، قائم مقام وزارت جهاد کشاورزی در امور تجارت و تنظیم بازار در روزهای پایانی سال گذشته درباره واردات گوشت قرمز گفته بود، با توجه به نیاز بازار روزانه به طور میانگین ۲۰۰ تن گوشت گرم وارد کشور می‌شود.

علیرضا پیمان پاک برای تأمین بازار گوشت امسال هم گفته، در بودجه ارز مورد نیاز واردات گوشت قرمز اختصاص داده شده و تا پایان سال ارز مورد نیاز گوشت قرمز تأمین است. سال گذشته ۱۰۰ هزار تن گوشت منجمد و ۳۰ هزار تن گوشت گرم وارد شد امسال تمرکز بر واردات گوشت منجمد بوده که قرار است ۱۴۰ هزار تن افزایش یابد. حجم واردات گوشت گرم ثابت باقی خواهد ماند.

همچنین گفتنی است؛ عمده واردات، گوشت گوساله بوده که ۸۰ درصد پیش بینی می‌شود و باقی گوشت گوسفندی است.

ضد و نقیض‌های سرانه مصرف

در ادامه ببینیم مصرف سرانه گوشت قرمز در کشور چقدر است.

آمارهای اعلامی از سرانه مصرف گوشت در کشور دقیق نبوده و متناقض است. این عدد برای گوشت قرمز از ۷۰۰ گرم تا ۷ کیلو گرم در سال برای هر نفر متغیر اعلام می‌شود. تا پیش از سال ۱۴۰۰ حدود یک میلیون تن مصرف گوشت قرمز کشور اعم از گوسفندی و گوساله بود؛ سال‌هایی که هر فرد ۱۲ کیلو گرم مصرف سرانه داشت.

مجتبی نوروزی، رئیس سازمان دامپزشکی کشور درباره سرانه مصرف گوشت قرمز اظهار کرد: بر اساس آمار سال گذشته سرانه مصرف در کشور ۷ کیلو گرم است. این عدد برای گوشت مرغ به طور دقیق استخراج نشده اما به طور قطع آمار مصرف گوشت سفید نسبت به سال‌های قبل در کشور روند افزایش داشته است.

این مسؤول دولتی عنوان کرد: امکان صادرات بیش از ۱۰۰۰ تن گوشت مرغ از کشور وجود دارد و می‌توان بخشی از نیازمندی ۲.۲ میلیون تنی گوشت مرغ مورد نیاز کشورهای اطراف را تأمین کرد.

وی تاکید کرد: تولید باید با هدف صادرات انجام شود.

‌قیمت گوشت در بازار

در حال حاضر هر کیلو گرم گوشت قرمز به شرح زیر است؛

هر کیلو گرم شقه و سردست گوسفند ۶۲۰ تا ۶۵۰، راسته ۶۳۰، ران و کف دست ۸۵۰، راسته و فیله تازه بدون استخوان ۹۲۰، گوشت چرخ کرده ۲۷۵ تا ۵۰۰ هزار تومان در حال فروش است.

هر کیلو گرم سردست گوساله ۵۶۰، ران گوساله ۵۸۰ و فیله گوساله تازه ۸۸۰ هزار تومان نیز قیمت گذاری شده است.

گفتنی است؛ قیمت دولتی گوشت گوسفند هر کیلو گرم ۳۱۰ و گوساله ۲۹۹ هزار تومان است که توزیع آن محدود انجام می‌شود.

‌ وضعیت در سایر بازارها

هر کیلو گرم گوشت مرغ ۷۸، گوشت مرغ بدون کمر ۸۴، سینه مرغ بدون استخوان ۱۴۴، چرخ کرده ۱۲۰، قزل‌آلا ۱۷۴، میگو پرورشی ۳۹۰ و میگو دریایی ۷۴۰ هزار تومان در پروتئین فروشی‌ها در حال فروش است.

گفتنی است هر بسته مغز ران بدون پوست مرغ با وزن ۱۶۰۰ گرم ۲۲۰.۸۰۰ و با وزن ۱۸۰۰ گرم ۲۳۹.۴۰۰ تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حال توزیع و فروش است.

نهادهای متولی باید برای تأمین بازار اعیاد عید قربان و غدیر خم تدابیر لازم را اندیشیده تا همچون سال گذشته شاهد سیر نجومی قیمت‌ها برای امسال در بازار گوشت کشور نباشیم.