با نزدیک شدن به پایان سال 1402 بار دیگر و مانند گذشته بازارهای دارایی از دلار گرفته تا طلا و بورس دچار التهاب شدند و بالا گرفتن انتظارات …
اعتماد: با نزدیک شدن به پایان سال 1402 بار دیگر و مانند گذشته بازارهای دارایی از دلار گرفته تا طلا و بورس دچار التهاب شدند و بالا گرفتن انتظارات تورمی خود را با نوسان‌های قیمتی گوناگون نشان داده است.
در میان سکوت بانک مرکزی، طی روزهای گذشته وزیر اقتصاد تنها کسی بوده که از مجموعه دولت درباره نوسان قیمت در حوزه نرخ دلار یا قیمت سکه اظهارنظر کرده و البته همان‌طور که پیش‌بینی هم می‌شد، گفته که این نوسان‌ها زودگذر است و دلیل اقتصادی ندارد و از این‌گونه صحبت‌ها که عموما با استقبال مردم هم مواجه نمی‌شود، چراکه پیش از این همچنین اظهارنظرهایی شنیده شده و برعکس از آب درآمده است. اما باید توجه داشت که انتظارات تورمی به نوعی پیش‌بینی مصرف‌کننده از تورم آینده را اندازه‌گیری می‌کند و اهمیت زیادی دارند، چراکه بر تصمیمات اقتصادی مردم اثر‌گذارند، زمانی که کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان تورم بیشتری را انتظار داشته باشند، رفتار قیمت‌گذاری و خرج کردن خود را متناسب با این پیش‌بینی و انتظارات تغییر می‌دهند. در این میان کارکرد نهادهای ناظر بر قیمت‌ها چیست و آیا اظهارنظرهایی مبنی بر اینکه نوسان‌ها زودگذر است و جای نگرانی نیست، کمکی به وضعیت کنونی می‌کند؟
تاثیر عوامل داخلی و بین‌المللی بر بازار دارایی
وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه در خصوص پیش‌بینی بازارهای مختلف دارایی در ماه‌های پایانی سال به «اعتماد» گفت: برای پیش‌بینی بازارهای دلار، طلا و دیگر بازارهای دارایی باید عوامل داخلی و بین‌المللی را در کنار هم در نظر گرفت؛ چراکه اولین اثر اصلاحات ساختاری در داخل کشور یا اتفاقات و تکانه‌های بین‌المللی بر بازار دارایی مشخص می‌شود و پس از آن با یک تاخیر زمانی این اثر بر بازار کالا و خدمات پدیدار می‌شود. این کارشناس اقتصادی در ادامه افزود: هرگونه تنش سیاسی یا نوسانات در قیمت انرژی بر تمامی بازارها از دارایی‌ها گرفته تا کالا و خدمات اثرگذار است.
افزایش قیمت‌ها پس از 18 ماه به بازار کالا
و خدمات سرایت می‌کند
شقاقی‌شهری خاطرنشان کرد: بازار دارایی شامل 5 بازار (دلار، طلا، خودرو، مسکن و بازار سرمایه) می‌شود.هر زمان اتفاق سیاسی یا اقتصادی رخ می‌دهد اولین بازاری که به آن واکنش نشان می‌دهد بازار دلار و طلاست و پس از آن بازار خودروهای خارجی و داخلی و بازار مسکن و در آخر هم بازار سرمایه قرار دارد و پس از آن به تدریج نوسانات در بخش کالا و خدمات مشخص می‌شود.
او تصریح کرد: آن‌گونه که اقتصاد ایران در دوره‌های گذشته نشان داده است پس از اینکه بازارهای دارایی به نوسانات واکنش نشان دادند تقریبا بین 6 تا 18 ماه بعد قیمت‌ها در بازار کالا و خدمات هم تغییر می‌کند و این تغییرات به کلی تخلیه می‌شوند.
بیشترین انتظارات تورمی در ایران از انتخابات امریکا نشات می‌گیرد
این اقتصاددان با اشاره به تغییرات اقتصادی در سال 1403 تصریح کرد: سال آینده سال سختی برای اقتصاد ایران خواهد بود و علت آن هم به اصلاحاتی برمی‌گردد که دولت در نظام بودجه‌ریزی با اعمال سیاست‌های انقباضی و سیاست‌های سختگیرانه نظام بانکی در نظر گرفته است.
شقاقی‌شهری در ادامه گفت: واقعیت این است که بیشترین انتظارات تورمی در ایران از انتخابات امریکا نشات می‌گیرد، روز سه‌شنبه که نتایج انتخابات در ایالت «ایووا» امریکا اعلام شد، مشخص شد که دونالد ترامپ در میان کاندیداهای جمهوری‌خواه با 51 درصد آرا از بقیه رقبای خود پیشی گرفته است و پس از ترامپ «دی‌سانتیس» با ۲۱.۲ درصد آرا و «نیکی هیلی» با۱۹.۱ درصد آرا و «ویوک راماسوامی» با ۷.۷ درصد آرا در رده‌های بعدی قرار گرفتند که این موضوع نشان می‌دهد در این ایالت امریکا دونالد ترامپ نسبت به سایر رقبای درون حزبی خود پیشی گرفته است.
نتیجه اعمال فشار حداکثری ترامپ علیه ایران چه بود؟
او خاطرنشان کرد: به احتمال زیاد در دو، سه ایالت دیگر امریکا که جزو ایالت‌های کلیدی این کشور محسوب می‌شوند هم دونالد ترامپ به همین اندازه پیشتاز باشد و بدین ترتیب تکلیف نماینده جمهوری‌خواهان در انتخابات 2024 امریکا مشخص خواهد شد که در این راستا «میشل اوباما» و «کامالا هریس» هم هر دو از این نتایج و حضور ترامپ در انتخابات اظهار نگرانی کرده‌اند.
شقاقی‌شهری ادامه داد: این مساله نشان می‌دهد که اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای در آینده رخ ندهد و دیوان عالی امریکا هم مصونیت قضایی ترامپ را حذف نکند احتمالا نماینده جمهوری‌خواهان در انتخابات امریکا دونالد ترامپ خواهد بود که سابقه بدی هم نسبت به تشدید تحریم‌های اعمال شده علیه ایران دارد.
او افزود: در سال 1397 شاهد آن بودیم که کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه ایران اجرا شد که در ابتدا بخش نفت ایران را از کار انداختند و پس از آن صادرات نفت ایران به زیر 300 هزار بشکه در روز رسید و پس از آن فشار بسیار سنگینی بر بخش بیمه‌ای، بانکی و تجارت ایران وارد و تقریبا شرایط تحریمی کشور به سرعت تشدید شد.
موتور انتظارات تورمی سرعت می‌گیرد
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: به نظر می‌رسد از بهمن ماه امسال موتور انتظارات تورمی به تدریج روشن شود و تا آبان ماه سال آینده که انتخابات امریکا انجام می‌شود، روشن باقی بماند و طبیعتا در صورتی که دونالد ترامپ برنده انتخابات امریکا شود تشدید هم می‌شود.
شقاقی‌شهری افزود: موضوع انتخابات امریکا و حضور ترامپ در این انتخابات و اثرات آن بر شرایط ایران بسیار مهم است. از این منظر دولت باید یک نگرش بسیار عمیق نسبت به وقایع انتظارات تورمی حاصل از انتخابات امریکا داشته باشد، چراکه این انتظارات تورمی به صورت کامل روی بازارهای دلار، طلا و سایر بازار دارایی‌ها اثرگذار است.
اصلاحات ساختاری بسیار کند پیش می‌رود
او گفت: التهاباتی هم که آغاز شده فارغ از علل مختلف بیشترین اثر خود را باز هم از انتخابات امریکا می‌پذیرد ضمن آنکه دولت، اصلاحاتی را در بحث بودجه‌ریزی و بانکی آغاز کرده است، اما باز هم چندان امیدی به نتایج این اصلاحات وجود ندارد.
شقاقی‌شهری تصریح کرد: اولا اینکه این اصلاحات بسیار کند پیش می‌رود و اصلاحات عمیقی که باید در کنترل ناترازی بودجه‌ای و بانک‌ها صورت می‌گرفت، انجام نشده است مانند اصلاح قانون نظام بانکی یا پیاده‌سازی بودجه‌ریزی عملیاتی در کشور، ضمن آنکه ناترازی‌های کلیدی اقتصاد ایران که هر کدام موتورهای تورمی اقتصاد ایران هستند، کاملا روشنند که شامل ناترازی در بخش آب، ناترازی برق، ناترازی در صندوق‌های بازنشستگی و ناترازی در بخش نفت و گاز و ناترازی بنزین و فرونشست زمین می‌شود که جزو مهم‌ترین ناترازی‌های ایران به شمار می‌رود که شدت آنها به مراتب از ناترازی‌ها در بودجه و بانک بیشتر است و هر یک از اینها به تنهایی روشن‌کننده موتور تورمی در اقتصاد ایران هستند.
ناترازی‌ها هر روز عیان‌تر می‌شوند
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: ناترازی در بخش آب این روزها کاملا عیان است و تابستان سال آینده سال سختی در بخش کشاورزی ایران خواهد بود همچنین زنگ خطر فرونشست زمین در دشت اصفهان و ورامین و تهران به صدا درآمده است و برخی بر این باورند که فرونشست زمین در ایران صد برابر میانگین بحران جهانی است.
او با اشاره به ناترازی‌ها در حوزه برق و گاز نیز گفت: احتمالا این ناترازی‌ها در این دو حوزه باز هم تشدید شود همچنین ناترازی بنزین و صندوق‌های بازنشستگی هم بیشتر می‌شود. شقاقی‌شهری افزود: با وجود آنکه دولت اصلاحاتی را در دو بخش بودجه‌ای و بانکی آغاز کرده، اما این اصلاحات کند است و جزو اصلاحات ساختاری هم محسوب نمی‌شود و بیشتر انضباط بخشی محسوب می‌شوند و در کنار آن ناترازی‌های کلیدی هم در حال گسترش هستند و همه اینها می‌تواند شعله‌های تورمی را روشن کند.
سیاست طلاپاشی دولت با چه هدفی است؟
او افزود: لذا تشدید ناترازی‌های اقتصاد کلان از یک سو و بحث تشدید انتظارات تورمی از سوی دیگر که عمدتا به واسطه انتخابات امریکا بیشتر می‌شود بدون یک نگاه عمیق و جامع و بدون یک نظام تامین مالی سال آینده را سالی سخت‌تر خواهد کرد و باعث فشار شدیدی بر بازار ارز خواهد شد. این اقتصاددان ادامه داد: در روزهای اخیر شاهد آن بودیم که نرخ دلار از 50 هزار تومان به 54 هزار تومان رسید که روی قیمت خودروهای داخلی و خارجی هم اثرگذار بود و بانک مرکزی هم یک سیاست غلط طلاپاشی را آغاز کرد که تجربه شکست این سیاست را در دوره‌های گذشته نیز شاهد بودیم که اثربخش هم نبود و باید از رییس کل بانک مرکزی این سوال را پرسید که چرا با وجود این تجربه تلخ باز هم دست به این راهبرد غلط زده است؟
تلاشی برای حکمرانی و مدیریت ریال نشده است
او افزود: متاسفانه تلاش خاصی هم برای مدیریت و حکمرانی ریال هم دیده نشده است و همه این موارد نگرانی‌ها را برای سال آینده بیشتر می‌کند. هم به دلیل تحولات بین‌المللی و هم به دلیل ناترازی‌های اقتصاد کلان در کشور که مجموع اینها می‌تواند تورم به دنبال داشته باشد. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه برنامه روشنی از سوی دولت برای ناترازی‌های اقتصاد کلان ایران و تحولات بین‌المللی وجود ندارد، گفت: دولت باید یک برنامه مشخص و روشن در خصوص مقابله با اثرات ناترازی‌های اقتصاد کلان و تحولات بین‌المللی داشته باشد ضمن آنکه بازار انرژی هم بسیار شکننده است و دیگر با وجود انرژی‌های نو و تجدیدپذیر چندان نمی‌توان روی قیمت نفت مانور داد و دولت باید یک نگرش واقع‌بینانه‌تری از شرایط پیش روی خود داشته باشد.