همه چیز آماده توافق است اگر …

اکوبورس: مقامات ایران روز دوشنبه پاسخ خود به آنچه در نهایت ۱۷ مرداد روی میز مذاکرات در وین قرار گرفت را به طرف‌های مقابل ارایه دادند و انتظار است ظرف ۴۸ ساعت از زمان ارایه آخرین جمع‌بندی خود به هماهنگ‌کننده برجام، پاسخ طرف آمریکایی را دریافت کند.
به گزارش اکوبورس به نقل از ایسنا، در آخرین مذاکرات ایران و ۱+۴ به همراه آمریکا در وین که هفته گذشته انجام شد، رایزنی‌های فشرده کارشناسی و سیاسی بر روی طرح رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا انجام شد. طرف‌های مختلف در نهایت به یک جمع‌بندی و طرح نهایی دست پیدا کردند که در بخش‌هایی هنوز به تصمیم‌گیری در پایتخت‌ها نیاز داشت. ایران طی یک هفته گذشته در نشست‌های کارشناسی به جمع‌بندی نهایی رسید و این جمع‌بندی روز دوشنبه در نشست شورای عالی امنیت ملی به ریاست سید ابراهیم رییسی بررسی و تصمیم گیری نهایی درباره آن اعلام شد. وزارت امور خارجه کشورمان در ساعات پایانی روز دوشنبه پاسخ خود به آنچه در وین نهایی شده بود را به جوزپ بورل هماهنگ‌کننده مذاکرات برجامی تحویل داد. یک منبع مطلع در گفت‌وگو با ایسنا درباره انتظار برای دریافت پاسخ طرف‌های مقابل به ویژه آمریکا به جمع‌بندی ایران گفت که “انتظار است تا دو روز آینده پاسخ طرف مقابل را دریافت کنیم.” در عین حال واکنش مقامات اروپایی و روسی به محتوای پاسخ ایران که در پایان روز دوشنبه ۲۵ مرداد به جوزپ بورل تحویل داده شد تا حدود زیادی مثبت و رو به جلو بود. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین در این باره گفت که پاسخ ایران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا “سازنده” است و توپ اکنون در زمین واشنگتن است. وی تاکید کرد که ایران در روند اصلاح طرح احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد تقویت ضمانت‌های مربوط به حفظ توافق در آینده را مطرح کرد. اولیانوف همچنین گفت: بعید نیست که به زودی دیداری در سطح وزرا در خصوص توافق هسته‌ای برگزار شود. نماینده روسیه در گفت‌وگو با شبکه سولوویف لایف که از طریق یوتیوب پخش می شود خاطرنشان کرد: ایرانی ها روز گذشته پاسخ شان به پیشنهاد اتحادیه اروپا را دادند و به نظر من پاسخ آن ها بسیار سازنده است. آن ها آماده انعقاد توافق هستند به شرطی که آمریکایی ها سه شرط را بپذیرند. وی گفت که هدف یکی از این اصلاحات که ایرانی ها خواستار شدند، تقویت تضمین ها است، علاوه بر این درخواست دیگری نیز دارند که به نظر می‌رسد در همین راستا باشد. اولیانوف تاکید کرد که آمریکایی ها اکنون باید پاسخ دهند، اگر پاسخ آن‌ها مثبت بود، به زودی نشستی در سطح وزیران برگزار خواهد شد و امضای توافق در آن انجام می شود. نماینده روسیه در مذاکرات وین گفت که رسیدن به توافق برای احیای برجام در این هفته و یا هفته آینده امکان پذیر است. روزنامه ایندیپندنت نوشت، یک دیپلمات غربی به نقل از هیات مذاکره‌کننده فرانسوی گفته است، ایران متن پیشنهادی اتحادیه اروپا در مورد احیای توافق هسته‌ای را به صورت مشروط می‌پذیرد. به این معنی که سیاست گام به گام لغو تحریم‌ها را در قبال بازگشت به تعهدات برجامی پیش خواهد گرفت. بنا بر گزارش نشریه پولیتیکو یک مقام ارشد غربی نیز گفته است، پاسخ ایران، شامگاه دوشنبه به وقت ایران توسط اتحادیه اروپا دریافت شده است که بیشتر روی مسائل باقی‌مانده مرتبط با تحریم‌ها و تضمین‌ها بر سر تعاملات اقتصادی متمرکز است. این مقام غربی ادعا کرده است که پاسخ ایران خواسته‌های بیشتری در زمینه تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره منشا ذرات مواد هسته‌ای که پیش‌تر کشف‌شده توسط بازرسان آژانس طی سال‌های گذشته در محل‌های مختلف، مطرح نمی‌کند. تهران با این تحقیقات مخالفت کرده و اصرار دارد توافق هسته‌ای تنها در صورتی می‌تواند احیا شود که این تحقیق توسط آژانس، برای همیشه مختومه اعلام شود. به گزارش ایسنا،‌ البته باید در نظر گرفت که مقامات اروپایی نسبت به مقامات آمریکایی تمایل بیشتری به انجام توافق بدون در نظر گرفتن حساسیت‌ها و خطوط قرمز طرف‌های اصلی دارند، چرا که آنها در میانه بحران اوکراین و مساله تامین انرژی سعی دارند ایران را به جرگه صادرکنندگان نفت با ظرفیت تمام خودش وارد کنند، در حالی که تحریم‌های آمریکا مانع این کار است. هرچند بعد از سفر جوزپ بورل به ایران به نظر اتحادیه اروپا رویکرد فعال‌تری نسبت به قبل اتخاذ کرده است و به گفته حسین امیرعبداللهیان آنها اعلام کرده‌اند که “ما پست‌چی نیستیم که پاکت بین شما و آمریکا رد و بدل کنیم”. از این رو بورل اخیرا طرحی ارائه داد که تلفیقی از طرح‌ها و ایده‌های طرف‌های برجامی بود و مذاکرات بر روی آن قوت گرفت. شاید موافقت اولیه و واکنش مثبت اروپایی‌ها در لحظات و ساعات اولیه روز سه‌شنبه ۲۶ مرداد به پاسخ ایران قابل توجه باشد اما باید منتظر پاسخ آمریکا ماند چرا که در هر حال هرگونه توافق برای بازگشت همه طرف‌ها به برجام باید با موافقت ایران و آمریکا انجام گیرد. در حالی که ایران ظهر روز دوشنبه اعلام کرده بود نهایت تا ساعت ۱۲ دوشنبه پاسخ و جمع‌بندی نهایی خود را به هماهنگ‌کننده مذاکرات اعلام می‌کند، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا عصر روز دوشنبه قبل از آنکه طرف‌های برجامی پاسخ ایران را در اختیار بگیرند، با موضع‌گیری پیش‌دستانه در کنفرانسی خبری تاکید کرد که ایران برای احیای برجام، باید “مطالبات فرعی” را کنار بگذارد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در ادامه گفت: برجام تنها درباره برنامه هسته‌ای ایران و ما آماده‌ایم تا تنها بر سر همین مسئله مذاکره کنیم. ادعای “فرعی” یا “فرابرجامی” بودن مطالبات ایران از سوی آمریکا در حالی یک طرفه و بدون توجه به مقصر شرایط و وضع موجود مطرح می‌شود که آمریکا یک‌جانبه از برجام خارج و خسارات جبران‌ناپذیری را متوجه اقتصاد و تجارت ایران به رغم پایبندی‌اش به تعهدات برجامی وارد کرد. اقدامی که تا کنون جامعه بین‌الملل نیز با آن همراهی نکرده است و آمریکا را تنها مقصر برهم خوردن برجام می‌داند. به علاوه این دولت وقت آمریکا بود که تحریم‌هایی را به عناوین مختلف تروریستی و حقوق بشر علیه ایران اعمال کرد و بسیاری از تحریم‌هایی که تحت عنوان “هسته‌ای” در برجام رفع کرده بود را در قالب تحریم‌های “تروریستی” و “حقوق بشر” گنجاند تا راه برای بازگشت به این توافق در آینده سخت‌تر و سخت‌تر شود؛ موضوعی که دموکرات‌ها خود به آن اعتراف دارند. هر چند این اقدامات در دولت قبلی آمریکا اتفاق افتاده است اما دولت فعلی میراث‌دار آن اقدامات است و نمی‌تواند برای بازگرداندن شرایط به توافق ۲۰۱۵ شانه خالی کند. بنا بر این، اینکه مقامات آمریکایی خواسته ایران برای رفع تحریم‌های فرابرجامی که مانع رفع تحریم‌های برجامی است را زیر سوال می‌برند یا آن را خواسته‌ای “فرعی” می‌خوانند، تغییری در اصل موضوع نخواهد کرد. آمریکا درخواست ایران برای خارج کردن نام سپاه از فهرست گروه‌های تروریستی را به این عنوان که ربطی به برجام ندارد را رد کرد، اما آنها خوب می‌دانند که بسیاری از شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی در ایران با بخش‌های اقتصادی سپاه در تعامل هستند، حتی بخش‌های دولتی و بانک‌ها. به غیر از آن سپاه شرکت‌های اقتصادی و تجاری دارد که با بخش‌های اقتصادی دولتی در حال فعالیت هستند و این زنجیره تنیده به هم غیرقابل انکار و نادیده گرفتن است، اگر قرار باشد رفع تحریم‌ها در عمل شامل این بخش‌های اقتصادی نشود، بازگشت به برجام هیچ فایده‌ای که ندارد، دردسر هم خواهد بود. آمریکا و همه طرف‌های برجامی خوب می‌دانند که این شرکت‌ها و بنگاه‌ها بر اساس برجام ۲۰۱۵ رفع تحریم شده بودند و اگر قرار باشد این بخش‌ها از تحریم خارج نشوند در عمل توافق ۲۰۱۵ اجرا نشده است. هم‌چنین موضوع “تضمین‌”ها از ملاحظات واقعی و جدی ایران در روند مذاکرات احیای برجام بوده است که در مذاکرات اخیر هم بر روی آن تاکید داشت. اساسا این مساله به خاطر تجربه خروج یک جانبه آمریکا از برجام مورد توجه جدی ایران قرار گرفت. ایران در دولت ابراهیم رییسی بر دریافت تضمین‌های سیاسی و حقوقی تاکید کرد اما آمریکایی‌ها پاسخ دادند که در عمل به لحاظ قانونی و سیاسی چنین اقدامی غیرممکن است و رییس جمهور فعلی آمریکا تنها در زمان ریاست جمهوری خودش می‌تواند تعهداتش را تضمین کند. از این رو ایران بر روی تضمین‌های عینی و عملی تمرکز کرد. از جمله اینکه شرکت‌ها و دولت‌های مختلف که با رفع تحریم‌ها برای تعامل با ایران وارد می‌شوند در صورت هر گونه نقض تعهد و تهدید برجام مثل آنچه در می ۲۰۱۸ از سوی آمریکا اتفاق افتاد، مجبور به ترک فوری ایران و لغو قراردادهایشان نباشند و این مهلت‌ زمانی حداقل دو سال و نیم تا سه سال برای این شرکت‌ها در نظر گرفته شود که با توجه به زمان باقی مانده از دوره ریاست جمهوری جو بایدن، تضمین قابل توجه و مطمئنی است البته باید دید که روند اجرایی کردن این توافق احتمالی در آینده به چه سمت و سویی خواهد رفت. آمریکایی‌ها به خوبی می‌دانند که کلید احیای برجام در دستان آنهاست و تا وقتی اراده جدی برای چرخاندن آن کلید در قفل برجام نداشته باشند راه‌ به جایی نخواهند برد. انتظار بود آمریکا همان طور که یک جانبه از برجام خارج شد یک جانبه به برجام بازمی‌گشت و اجرای تعهداتش را از سر می‌گرفت تا اعتماد طرف‌های دیگر به ویژه ایران برای بازگشت به تعهداتش تامین شود اما دولت بایدن نه تنها این کار را نکرد بلکه در عمل سیاست‌ها و فشار حداکثری که از زمان دونالد ترامپ دنبال شد را ادامه داد. طی چهار سال اخیر، تحریم‌ها علیه ایران به طور حداکثری اعمال شده است و اساسا دیگر “تحریم”، “تهدید”ی برای ایران محسوب نمی‌شود. در شرایط فعلی بین‌المللی آنکه از تاخیر در بازگشت به برجام رنج می‌برد و با تهدید و فشار طرف‌های غربی و اروپایی رو به روست، آمریکاست بنا بر این، اکنون توپ در زمین آمریکاست. باید دید آنها آماده پذیرش سه شرط ایران در حوزه تحریم‌ها و تضمین‌ها هستند یا خیر.