تاثیر مواجهه با گرما و استرس بر کیفیت اسپرم

اکوبورس: پژوهشگران با انجام یک مطالعه حیوانی تاثیر مواجهه هم‌زمان با گرما و استرس روانی را در کیفیت اسپرم موش‌های صحرایی بررسی کردند.
به گزارش اکوبورس به نقل ازبه گزارش ایسنا، تولیدمثل؛ عامل حیاتی بقا در میان حیوانات و انسان‌ها است. در برخی مطالعات عنوان شده است که تغییرات آب و هوایی بر کاهش نرخ باروری تاثیرگذار هستند. همچنین تحقیقات نشان داده که نیمی از علت‌های ناباروری در بین زوجین، دلایل مردانه و مشکلات مرتبط با اسپرم‌زایی است. شواهد حاکی از آن است که کیفیت اسپرم مردان در ۵۰ سال گذشته، کاهش کلی داشته است گرما؛ یک عامل استرس‌زای محیطی مهم است که می‌تواند بر سلامت انسان تاثیر بگذارد. شرایط نامساعد جوی و کار در محیط‌های گرم، یکی از مشکلات رایج کارگران در محیط‌های شغلی است و استرس گرمایی می‌تواند به طور مستقیم بر سلامت و عملکرد کارگران تاثیر بگذارد. با توجه به این که رشد اسپرم در مردان به شدت به دمای کیسه بیضه بستگی دارد، تحقیقات نشان داده که تغییرات دمایی یک تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد می‌تواند باعث تغییراتی در عملکرد بیضه‌ها و اختلال در اسپرم‌زایی شود. همچنین در مواردی مشخص شده که قرار گرفتن در معرض استرس گرمایی، می‌تواند به طور قابل توجهی، پارامترهای مایع منی را تغییر داده و باعث ایجاد مشکلاتی در اسپرم شود. استرس روانی؛ زمانی رخ می‌دهد که فرد در معرض فشار یا درخواست‌های خارج از توانایی‌های خود است و یکی از دلایل مهم فشار روانی بین کارگران، استرس‌های مرتبط با شغل آن‌ها است. استرس روانی می‌تواند باعث افسردگی، اضطراب، اختلالات جنسی و ناباروری شود. همچنین می‌تواند باعث کاهش بهره‌وری و از دست دادن سود کارفرما و تحمیل هزینه‌های پزشکی به فرد شود. مطالعات نشان داده که استرس و اضطراب می‌تواند بر کیفیت منی و عملکرد اسپرم تاثیر بگذارد و داده‌ها نشان می‌دهد که استرس روانی در حدود نیمی از موارد گزارش‌شده ناباروری مردان، دخیل است. کارگران در محیط‌های شغلی خود در معرض عوامل فیزیکی خطرناک مانند گرما و همچنین استرس‌های روانی هستند. معمولاً در بررسی پیامدهای قرار گرفتن در معرض این عوامل استرس‌زا، تنها تاثیر یک عامل مطالعه می‌شود و مطالعات کمی بر روی تاثیر دو یا چند عامل استرس‌زا، انجام شده است؛ ولی کارگران به طور معمول در معرض استرس‌های شغلی متعددی هستند. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه بر روی موش‌های صحرایی، تاثیر قرار گرفتن همزمان در معرض استرس گرمایی و استرس روانی را بر کیفیت اسپرم و DNA اسپرم، بررسی کردند. این مطالعه بر روی ۴۰ عدد موش سالم صحرایی نر بالغ، طی دوره ۴۰ روزه انجام شد. برای انجام این تحقیق؛ موش‌ها به‌صورت مساوی و به‌طور تصادفی، به چهار گروه متشکل از یک گروه شاهد و سه گروه مواجهه با استرس گرمایی، روانی و مواجهه توأم تقسیم شدند. موش‌ها در گروه مواجهه با استرس گرمایی؛ در مواجهه با دمای ۳۶ درجه سانتی‌گراد و ۲۰ درصد رطوبت قرار گرفتند. گروه مواجهه با استرس روانی؛ روزانه در معرض سه نوع استرس (شامل نور چشمک‌زن، شیب‌دار کردن قفس و پخش صدا به مدت ۱۵ دقیقه) با ترتیب تصادفی قرار داشتند. گروه مواجهه همزمان نیز روزانه هر دو نوع مواجهه را تجربه ‌کردند. بعد از آخرین روز مواجهه، موش‌ها تشریح شده و یکی از بیضه‌های آن‌ها از نظر بافت‌شناسی بررسی شد. همچنین کیفیت مایع منی و پارامترهای اسپرم (مانند تحرک، الگوی حرکت،‌ غلظت) و همچنین میزان زنده‌مانی اسپرم‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت و داده‌های به‌دست آمده با روش‌های آماری تجزیه و تحلیل شد. یافته‌های این مطالعه نشان داد که قرار گرفتن همزمان در معرض گرما و استرس روانی، باعث کاهش تعداد اسپرم، تحرک اسپرم، زنده ماندن اسپرم، مورفولوژی اسپرم، تحرک پیش‌رونده، تحرک غیر پیش‌رونده، سرعت حرکت خمیده و سرعت حرکت مستقیم در موش های صحرایی مورد مطالعه شده و همچنین تعداد اسپرم‌های بی حرکت افزایش یافته است. استرس گرمایی و روانی به صورت همزمان، در مقایسه با سایر گروه‌های در معرض استرس، تأثیر معنی‌دار بیشتری بر پارامترهای اسپرم داشت. در این مطالعه مشاهده شد که هر دو گروه استرس گرمایی و استرس روانی، تفاوت معنی‌داری بین پارامترهای اسپرم با گروه کنترل داشتند و در تمام گروه‌های مواجهه (گرما، استرس روانی و هم‌زمان)؛ احتمال کاهش کیفیت مایع منی نسبت به گروه کنترل افزایش یافته است. پژوهشگران این مطالعه می‌گویند: نتایج مطالعه حاضر به وضوح نشان می‌دهد که قرار گرفتن هم‌زمان در معرض گرما و استرس روانی می‌تواند بر کیفیت مایع منی تأثیر بگذارد و باعث تجزیه DNA شود. باید اقدامات پیشگیرانه برای کاهش اثرات منفی این عوامل استرس زا بر شاخص های باروری افراد در معرض خطر با کاهش قرار گرفتن در معرض گرما و کنترل سطح استرس روانی در بین کارگران انجام شود. همچنین عنوان می‌کنند که نتیجه‌گیری قطعی در این خصوص، نیاز به انجام مطالعات حیوانی و انسانی بیشتر با نگاه جامع‌تری دارد. این محققان پیشنهاد می‌کنند که با در نظر گرفتن سایر عوامل استرس‌زای محیطی/ شغلی مانند مواد شیمیایی (مانند فلزات سنگین) و سایر عوامل خطرناک فیزیکی (مانند میدان های الکترومغناطیسی) که با استرس روانی مطابقت دارند، مطالعات بیشتری انجام شود. در انجام این تحقیق؛ فرناز عبداللهی، سمیه فرهنگ دهقان، سعید امان پور، سیامک صبور و رضوان زنده دل؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به همراه  عباس حق پرست از دانشگاه علوم پزشکی تهران با یکدیگر مشارکت داشتند. یافته‌های این مطالعه آذرماه سال جاری؛ به صورت مقاله علمی با عنوان «تأثیر مواجهه هم‌زمان با گرما و عوامل استرس‌زای روانی بر DNA اسپرم و پارامترهای منی» در نشریه Toxicology Reports منتشر شده است.