معاون مطبوعاتی: با صدور ۱۳ هزار مجوز چه تعداد رسانه‌ قوی داریم؟

اکوبورس: معاونت مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست «بازآرایی رسانه ای؛ ضرورت و بایسته ها» با اعتقاد بر اینکه ساختارهای رسانه ای باید تغییر کنند، یادآور شد: ما مجوز بیش از ۱۳ هزار رسانه را در کشور صادر کرده ایم اما از این تعداد، چند رسانه قوی در سپهر ملی، منطقه ای و جهانی داریم که بتوانند ایفای نقش کنند؟
به گزارش اکوبورس به نقل از ایسنا، فرشاد مهدی‌پور ـ معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ در نشستی که عصر دوشنبه ـ ۲۴ آبان ماه ـ در دانشکده علوم‌ اجتماعی، ارتباطات و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی برگزار شد، گفت: در موضوع بازآرایی رسانه‌ها، چارچوب‌هایی به عنوان لوازم این بازآرایی مطرح می‌شود. ما باید در حوزه رسانه بازسازی انجام دهیم. مفهوم بازسازی مفهومی است که پس از یک ویرانی و پس از یک به هم ریختگی و یک آشفتگی اظهار می شود. دهه هفتاد پس از پایان جنگ، دولتی بر سر کار آمد که شعارش سازندگی بود. در ادبیات سیاستگذاری ما وقتی از بازسازی صحبت می کنیم در واقع درباره اصلاح یا یک نوع نوسازی صحبت نمی کنیم بلکه راجع به یک وضعیت آشفته، یک درهم ریختگی که وجود دارد و آن را باید از نو بسازیم، صحبت می کنیم. بازآرایی هم به این جهت در این چارچوب معنادار می شود. مهدی‌پور با بیان اینکه بازآرایی مقدماتی دارد، گفت: نخستین مقدمه آمایش سرزمینی رسانه است و آمایش فرهنگی، آمایش رسانه‌ای، پراکندگی جغرافیایی،‌ ترکیب سنی، تولیدات محتوایی، توزیع محتوایی، تولیدکننده و مصرف‌کننده، نیروی انسانی کار و تربیت نیروی آکادمیک حوزه رسانه از جمله موضوعات دیگری است که باید مورد توجه قرار بگیرد. معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در یک نشست دانشگاهی صحبت میکرد، یادآور شد: سهم اصلی آموزش دوره‌های روزنامه‌نگاری عمدتاً مربوط به دوره کارشناسی ارشد است و در دوره کارشناسی که دوره مهارت و بخش قابل توجهی از تربیت نیروی به عنوان اصلی ترین بازیگر حوزه رسانه در کشور محسوب می‌شود، بخش قابل توجهی از این صندلی‌ها خالی است و ما دچار اشکال و چالش هستیم. وی ادامه داد: الزام دوم این است که این بازآرایی در تمام حوزه‌ها صورت بگیرد و اینگونه نباشد که بازآرایی در حوزه نیروی انسانی انجام شده و در حوزه قوانین و آیین‌نامه‌ها انجام نشود. امروز در فضای رسانه‌ای کشور تعدادی از قوانین و مقررات برای رسانه‌ها به صورت مستقیم وجود دارند که نمونه آن قانون مطبوعات است و بعضی از قوانین نیز از جمله قانون تبلیغات تجاری وجود دارد که مربوط به قبل از سال ۱۳۵۹ بوده است. مهدی‌پور سپس مطرح کرد: آیین‌نامه اجرایی قانون مطبوعات به عنوان بازوی عملی ما نقش‌آفرینی می‌کند و از عمر آن سال‌ها می‌گذرد و ادبیاتی در آن به کار رفته است که مربوط به ماقبل دوره تولید فضای سایبر و حتی فراگیر شدن فضای مجازی است که اصلاحاتی باید در آن صورت گیرد و ما باید پیگیری کنیم که این اتفاق بیفتد. معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در کشور قاعده‌ مشخصی برای برخورد با اخبار جعلی و فیک‌نیوزها وجود ندارد که البته این فقط مشکل ما نیست و اتحادیه اروپا نیز همین امروز با این مشکل دست و پنجه نرم  می‌کند. در واقع قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی و رسانه با دشواری‌های زیادی روبه‌رو است. وقتی صحبت از  فیک نیوزها مطرح است باید گفت که ادبیات نوین آن سه چهار سال بیشتر سابقه ندارد. شاید به جای قانون گذاری در مجلس باید به سمت مقرره نویسی های شوراهای عالی و دولت حرکت کنیم. وی ادامه داد: ما مجوز بیش از ۱۳ هزار رسانه‌ را صادر کردیم ولی چه تعداد رسانه‌ قوی در کشور وجود دارد که در سپهر منطقه‌ای و جهانی ایفای نقش‌آفرینی کنند و در جریان‌های اصلی ورود پیدا کنند. امروز باید ساختارها را اصلاح کنیم و اینکه بازآرایی باید در تمام محورها شکل بگیرد و شرایطی دارد که باید در آن مفاهمه خبرگانی و نخبگانی شکل بگیرد. مهدی پور گفت: رویکرد ما باید مشارکتی باشد و در حوزه رسانه‌ها که ذی‌النفعان زیادی داشته و همه خود را صاحب نظر می‌دانند، بدون ایجاد مشارکت کار پیش نخواهد رفت؛ چراکه رسانه به مشارکت و مخاطبان زنده است. رویکرد ما به جای عمودی باید افقی باشد و رسانه های افقی ذیل رسانه ای عمودی نقش آفرینی کنند؛ بنابراین باید از یک رویکرد عقلایی پشتیبانی کنیم. معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: بازآرایی در سطح اول به مدیران و مسئولان حوزه بازمی‌گردد و سطح بعدی مربوط به خبرنگاران و فعالان و تولیدکنندگان محتواست. نخستین هدف از بازآرایی رسانه‌ای موضوع مرجعیت‌یابی یا مرجعیت‌سازی رسانه‌ای است. عده‌ای معتقدند ما مرجعیت رسانه‌ای را از دست داده‌ایم و عده‌ای نیز می‌گویند این مرجعیت تضعیف شده است اما باید برای تقویت مرجعیت رسانه‌ای تلاش کنیم. بازآرایی رسانه ای یکی از وظایف و مأموریت اصلی ماست که به یک چهارچوبی در این خصوص دست پیدا کنیم و این مسیر را طی کنیم. وی با اشاره به تاب‌آوری رسانه ای در بازآرایی رسانه ها گفت: سامانه ای که غرب در دهه های گذشته در جنگ سرد به کار برد و در مورد شوروی موفق شد، همان قدرت و طرح علیه جمهوری اسلامی به کار گرفته شد و محاصره تبلیغاتی شدیدی را به وجود آورد. بنابراین هدف از این بازآرایی می تواند شکستن یا محاصره تبلیغاتی باشد. وی در همین زمینه افزود: ما به شدت زیر بمباران جنگ روانی و رسانه‌ای هستیم و مردم به شدت مصرف‌کننده محتوا هستند و ضروری است که این تاب‌آوری را افزایش دهیم. هدف بعدی چابک سازی و قوی کردن و توانمندکردن رسانه‌ها است. هدف بعدی خروج از محاصره تبلیغاتی است و یک هدف نیز می‌تواند حرکت به سمت روزنامه‌نگاری طراز انقلاب اسلامی باشد. همچنین موفقیت در جریان سازی و حرکت دادن رسانه ها می تواند اهداف ما در بازآرایی رسانه ها باشد. امروز رسانه‌ها قدرت‌های بی‌مهار هستند بر اساس این گزارش ایسنا، همچنین در این نشست آنلاین محمدحسین ساعی ـ رئیس دانشگاه سوره ـ در سخنانی با بیان اینکه برای تحلیل وضعیت امروز رسانه باید فهمی از جایگاه تاریخی پیدا کنیم، اظهار کرد: برنامه‌هایی در ذهن انسان‌های ما قبل ما وجود داشته است که نشان می‌دهد، رسانه برای آنها مهم بوده است. در کتاب «آتلانتیس نو» اثر فرانسیس بیکن، به گروهی از انسان‌ها اشاره می‌شود که بازرگان نور هستند و به جای تجارت با سکه و پول، با نخستین مخلوق خدا که نور است تجارت می‌کنند. بعدها همین لفظ بعد از دو تا سه قرن به لفظ روشنفکر امروزی شناخته شد. فرق روشنفکر با انسان دانشمند این است که دانشمند اطلاعات زیادی دارد و فعالیت‌های وی مبتنی بر پژوهش است ولی روشنفکر در ادبیات فارسی بیشتر به مصلح اجتماعی شناخته می‌شود. وی ادامه داد: مهم‌ترین ابزاری که مدرنیته در اختیار روشنفکران گذاشته بود ابزارهایی است که رسانه‌ها و صنعت چاپ در اختیار این روشنفکران گذاشته بود که عمدتاً کتاب و مطبوعات بودند. محمدحسین ساعی رییس دانشگاه سوره با اشاره به اظهارات کارل پوپر فیلسوف که در آستانه  ۹۰ سالگی در مصاحبه‌ای با یک خبرنگار ایتالیایی عنوان شد، گفت: اینکه مشکل رسانه‌ای ما چیست و چرا رسانه‌های ما که آزادی‌بخش هستند و به جامعه انسانی کمک می‌کنند، امروز این ظرفیت را ندارند. این فیلسوف کتابی با عنوان تلویزیون خطری برای دموکراسی نوشته است و اینکه یک فیلسوف در سن ۹۰ سالگی این جمله را می‌گوید بسیار عجیب است. ساعی گفت: کارل پوپر می‌گوید ما باید به سانسور متوسل شویم؛ چراکه در غیر این صورت دموکراسی به خطر می‌افتد. یکی از مبانی دموکراسی، قدرت‌های بی‌مهار هستند و امروز رسانه‌ها به عنوان قدرت‌های بی‌مهار شناخته می‌شود. رسانه‌ها می‌توانند از همه انتقاد کنند ولی انتقادی به آنها نمی‌شود درواقع رسانه‌ها هم می‌توانند خدمت کرده و هم خیانت کنند. رئیس دانشگاه سوره سپس مطرح کرد: امروز در عصر شبکه‌های اجتماعی، مدعی جریانی به نام خبرنگاری شهروندی هستیم و خبرنگاران شهروندی در تمنای کلیک و بازدید، حاضرند هر محتوایی را منتشر کنند و نوعی اقتصاد سیاسی غلط در پشت رسانه‌ها اتفاق می‌افتد. وی گفت: در سال‌های گذشته شبکه‌های اجتماعی به عنوان تهدیدی علیه دموکراسی در جلد نشریات بزرگ جهان القاء شده‌اند و یک حالت تهدیدی داشته است. بسیاری از نخبگان اعتقاد دارند که فضای عمومی رسانه‌های فارسی‌زبان در خدمت منافع عمومی مردم نیست و بعضی از مواقع،‌ اشکال را به رسانه ارجاع می‌دهیم و اینکه تا اقتصاد سیاسی بازآرایی نشود، رسانه‌ها در خدمت مردم قرار نخواهند گرفت.   کاهش سهم تلویزیون در مصرف رسانه ای مردم اکبر نصراللهی ـ رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه ـ در نشست بازآرایی رسانه‌ها اظهار کرد: وقتی می‌گوییم بازآرایی رسانه‌ای ضرورت دارد که وضع موجود تغییر پیدا کند. زمانی هم که می‌گوییم وضع موجود تغییر پیدا کند ابتدا باید اهداف و راهبرد مشخص شده باشد. بنابراین بازآرایی رسانه‌ای و بازسازی انقلابی یک راهبرد است، راهبردی برای رسیدن به اهداف. نصراللهی ادامه داد: اهداف این است که رسانه‌ای با تاب‌آوری بالا داشته باشیم. وی در همین زمینه توضیح داد: محیط رسانه‌ای به هر صورت بعد از سال ۱۹۹۰ به بعد با پدیده‌ای به نام ارتباط جمعی شخصی مواجه شده است که با پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی، هر فردی می‌تواند هر پیامی را از هر زمانی و منبعی تولید و توزیع کند. برخلاف گذشته که مخاطبان مصرف‌کننده بودند الان دیگر توزیع‌کننده هم هستند و خودشان می‌توانند جریان رسانه‌ای راه بیندازند و حتی رسانه‌های رسمی را وادار کنند در دنیای رسانه‌های غیررسمی بازی کنند. در کشور ما در این خصوص مسائل مختلفی دیدیم که این شهروند خبرنگار و سوشال مدیاها (social media) بودند که رسانه‌های رسمی را وادار کردند که در زمین آنها بازی کنند. نکته اینجاست که پس از تغییرات نقشی رسانه‌های رسمی، شبکه های اجتماعی اثرگذاری‌شان بیشتر شد و مصرف رسانه‌ای مردم از این رسانه‌ها بیشتر شد و از آن طرف نقش رسانه‌های رسمی کاهش پیدا کرد. رئیس دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه واحد تهران مرکز در ادامه یادآور شد: بر اساس آمارها از میزان هفت ساعت مصرف رسانه‌ای، پنج ساعت از آن سهم social media است و تلویزیون که زمانی ابرقدرتمند بود سهمش کاهش پیدا کرده و به دو ساعت رسیده است. اکبر نصراللهی وی با تاکید بر اینکه ما باید رسانه‌ای داشته باشیم که بازدارنده باشد و بتواند در قبال تعرضات رسانه‌ای رقبا و دشمن از خود دفاع کند، اظهار کرد: دیگر مثل گذشته نیست که مخاطبان فقط مصرف‌کننده باشند و از آن طرف با معدودی از رسانه‌های دنیا سروکار داشته باشند که تولید و توزیع خبر را در انحصار دارد. نصراللهی گفت: تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که رسانه‌های ما نقش بازدارنده را هم ندارند و نمی‌توانند در قبال تعرض رسانه‌ها عملکرد بازدارنده داشته باشد. در حالی که رسانه‌های رقیب و دشمن هر روز رسانه‌های جدیدی را راه‌اندازی و روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند. وی گفت: هدف باید احیای مرجعیت رسانه‌ای باشد. چابک‌سازی و بلوک‌سازی رسانه‌ای ایجاد کنیم که از سال ۱۹۸۰ در رسانه‌های دنیا ایجاد شده است. مثل رسانه‌هایی از جمله سی‌ان‌ان، بی‌بی‌سی و سایر رسانه‌هایی که تحت یک برند محصولات مختلفی را تولید می‌کنند. ما در کشورمان رسانه‌های بسیار زیادی داریم که این کارایی را ندارند. به عنوان مثال همین صداوسیما اسامی مختلفی دارد اما برای اقتصاد و جریان‌سازی کارایی لازم را ندارد. تغییر زمین بازی و روی بازی مهم است که هیچ‌کدام در اختیار ما نیست که بتوانیم مستقل زمین بازی را تغییر دهیم. وی در ادامه گفت: دانش پیوست رسانه‌ای در همه حوزه‌ها مهم است که پیش از این هم مطرح شدن موضوعاتی مثل طرح صیانت، آلودگی و غیره و همچنین در طرح موضوعات قابل پیش‌بینی و موضوعات غیرقابل پیش‌بینی پیوست رسانه‌ای را نداشته و نداریم. به عنوان مثال در سند همکاری ایران و چین چون پیوست رسانه‌ای نداشتیم زمین بازی را به رسانه های دشمن واگذار کردیم. هدف ما باید این باشد رسانه‌های ما تاب‌آوری بالایی داشته باشند؛ در حالی که رسانه‌های ما درک ناکافی از آرایش جدید رسانه‌ای دارند. امروز دیگر کنشگری از انحصار مقامات رسمی خارج شده است و در بین مردم توزیع شده است. او تصریح کرد: مشکل تولید و محتوا، نداشتن سهم اختصاصی و عقب ماندن محسوس از فضای مجازی، از دیگر مواردی است که در بازآرایی رسانه‌ها باید به آن توجه کنیم. نصراللهی در بخش پایانی یادآور شد: درخصوص خبرهایی از جمله حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت، رسانه‌های ما و به ویژه صداوسیما توانستند زمان را کمتر کنند و این روند خوشحال کننده بود و دیدید که چه فوایدی داشت و جلوی تعرض رسانه‌ای را گرفت. متاسفانه ما در موضوعات راهبردی از فضای مجازی عقب هستیم. تعجیل در استارت، ناتوانی در طرح مخاطرات در بحران‌ها و ارائه راه‌حل، از دیگر مشکلاتی هستند که رسانه ها با آن مواجه هستند. بحث اعتماد مخاطب، تیراژ و غفلت از تحلیل‌محوری از دیگر مواردی است که رسانه‌های ما با آن مواجه هستند.