اکوبورس: عرضه اولیه سهام شرکت‌ها یکی از گزینه‌های بسیار جذاب برای سرمایه گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس به شمار می‌رو،. چون سهام‌هایی که در این عرضه به فروش می‌رسند در بیشتر مواقع سودآور هستند و به همین دلیل طرفداران زیادی دارند.
به گزارش اکوبورس،این اصطلاح که ترجمه عبارت «Initial Public Offering (IPO)» است به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره می‌کند که در آن، درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه می‌شود. تجربه نشان داده که بیش از ۹۰% از عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام میشوند سودآور هستند. توجه داشته باشید که عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، تازه کار خودش را شروع کرده است. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. حتی گاهی شرکت‌های دولتی با سال‌ها سابقه کار در این عرضه شرکت کنند. شرایط خرید و فروش سهام در عرضه‌های اولیه کمی با سهام‌های عادی متفاوت است. حالا سوال درست این است که چگونه می‌توان سهام‌های این چنینی را خریداری کرد؟ ✔ چگونه عرضه اولیه بخریم؟ روش‌های گوناگونی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارند. اما در این مقاله فقط به روش‌هایی که در بورس تهران مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌پردازیم. تا همین چند وقت پیش، عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شدند به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفتند. به این ترتیب که سهم‌ها طی فرآیندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن نقشی نداشتند، ابتدا کشف قیمت می‌شد؛ یعنی قیمتی که سرمایه گذاران برای اولین بار می‌توانستند آن سهام را خریداری کنند، مشخص می‌گشت. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود، سهمیه هر فرد برای خرید سهام عرضه اولیه مشخص و ساعت سفارش گذاری تعیین می‌گردید. مثلا بورس اعلام می‌کرد که عرضه سهام شرکت «a» در ساعت ۱۲:۳۰ آغاز می‌شود و هر سرمایه گذار می‌تواند ۱۰۰۰ سهم را در قیمت ۱۰۰ تومان سفارش بگذارد. پس در این روش، قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص می‌شد و شما باید در ساعت مشخص شده سفارش خود را در سیستم ثبت می‌کردید. اگر هم تعداد سهم‌های تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند. اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است. ✔ چگونه از عرضه اولیه سود کنیم؟ بر اساس یک باور قدیمی در میان فعالان بازار، خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز بر این باور مُهر تایید می‌زند. چون تاکنون بیش از ۹۰% عرضه‌های اولیه بورس حداقل بین ۲۰-۳۰% سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده‌اند. حتی در برخی موارد این سود به بیش از ۱۰۰% نیز رسیده است. این موضوع باعث شده که تقاضا برای سهم‌هایی که برای اولین بار عرضه میشوند افزایش پیدا کند. این افزایش تقاضا در کنار محدودیت‌های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارند، باعث می‌شود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار عرضه می‌شود، بیشتر باشد. در نتیجه، اگر سهام ارائه شده در زمان اولین عرضه را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چند روزی شاهد صف خرید در سهمتان خواهید بود. البته همان‌طور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می‌دهد و همیشگی نیست. پس نمی‌توان از قبل با اطمینان گفت که قیمت آن سهم حتما در روزهای آینده رشد می‌کند. ✔ چرا قیمت سهام شرکت‌ها بعد از اولین عرضه رشد می‌کند؟ یکی از علت‌های رشد قیمت سهم بعد از اولین عرضه، وجود دو محدودیت است؛ محدودیت در تعداد سهام قابل خریداری و محدودیت در تعداد سهام عرضه شده. گذشته از این‌ها معمولا در این جور مواقع، سهام شرکت کمی ارزان‌تر از ارزش ذاتی که توسط تحلیل‌گران برآورد شده، عرضه می‌شود تا برای سرمایه گذاران جذابیت بیشتری داشته باشد. این کار باعث افزایش تقاضا برای آن سهم می‌شود. این جذابیت قیمتی در کنار عواملی که توضیح داده شد، باعث می‌شود تا قیمت سهام شرکت‌ها بعد از عرضه اولیه رشد کند. بعد از مدتی با افزایش قیمت سهم و هم چنین عرضه سهامداران عمده و سرمایه گذارانی که در ابتدا سهم را خریداری کرده‌اند کم‌کم تقاضا برای سهم کاهش پیدا می‌کند. در این هنگام می‌گویند که سهم، متعادل شده است. پس از این ماجرا، سرمایه گذاران با آن سهم نیز مثل سایر سهم‌های بازار برخورد می‌کنند. از این به بعد رشد و افت قیمت سهم به عملکرد آن شرکت بستگی پیدا می‌کند. حتی اگر آن سهم به شکل هیجانی رشد کرده باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که افت زیادی را تجربه کند. چه زمانی بهترین وقت برای فروش سهام عرضه اولیه است؟ عرضه اولیه سهام با حفظ منافع سرمایه گذاران باعث رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی می‌شود. در واقع این عرضه، یک رابطه برد–برد را ایجاد می‌کند. البته این بدان معنا نیست که سرمایه گذاران باید سهام تازه عرضه شده را برای مدت نامشخصی در سبد سرمایه گذاری خود داشته باشند. از نظر تئوریک و بر اساس آنچه در دنیا رایج است قیمت فروش عرضه اولیه سهام را به گونه‌ای تعیین می‌کنند تا شرکت‌کنندگان بتوانند از بازدهی ۱۰ تا ۲۰ درصدی بهره‌مند شوند. در حقیقت، نمی‌توان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد. چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه‌حساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد. سهامداران می‌توانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید: ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بازار بورس توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاریها بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه بررسی روند فعلی بازار بورس بازار سهام مانند هر فعالیت اقتصادی دیگر، دوره‌های متفاوتی از رکود، رشد، رونق و در نهایت نزول را تجربه می‌کند. این سیکل در طول زمان به صورت متوالی اتفاق می‌افتد. اگر سهام یک شرکت در زمان رکود یا نزول بازار عرضه شود معمولا به دلیل خروج سرمایه، حجم تقاضا برای اولین عرضه افت پیدا می‌کند. در چنین شرایطی به دلیل جو منفی حاکم بر بازار، تعداد روزهای مثبت در سهام عرضه اولیه پایین‌تر از دوران رونق خواهد بود. ولی در دوران رونق و صعود شدید بازار، قضیه برعکس است. از آنجایی که حجم نقدینگی بزرگی در بازار در جریان دارد معمولا تقاضای سنگینی برای سهام ایجاد می‌شود. در نهایت، این موضوع می‌تواند برای مدتی باعث تشکیل صف‌های خرید سنگین در آن سهم شود. یکی از مهمترین نشانه‌های خروج از سهم تازه‌وارد به بازار، برچیدن صف‌های خرید است. از آنجا که در روز نخست عرضه، تعداد بالایی از سهامداران برای خرید اقدام می‌کنند، تعداد سهم محدودی نصیب هر کد معاملاتی می‌شود. بنابراین سهامداران در روزهای آتی به خرید سهم اقدام می‌کنند. این ماجرا باعث می‌شود که تشکیل صف خرید به صورت روزانه انجام شود. شاید سهامدار عمده شرکت با عرضه سهم بتواند صف خرید را کوتاه‌تر کند اما این صف دوباره تشکیل می‌شود. هنگامی که دیگر صف خریدی برای سهم باقی نماند و به تعادل برسد، می‌توان آن را نشانه‌ای برای فروش در نظر گرفت. ✔ اولین عرضه، همیشه سودآور نیست! با هم گفتیم که در بیشتر موارد، اولین عرضه برای سرمایه گذاران سودآور است. اما گاهی هم خرید سهم در عرضه اولیه می‌تواند به ضرر شما تمام شود. بازار بورس شاهد چندین نمونه از عرضه‌های اولیه بوده است که بعد از عرضه، نه تنها رشد زیادی نکردند بلکه دچار افت قیمت هم شده‌اند. این افت قیمت دلیل‌های گوناگونی دارد. مثلا قیمت سهم در هنگام اولین عرضه، تفاوت چندانی با ارزش واقعی آن سهم نداشته یا سهم هنگامی عرضه شده که شرایط کلی بازار مناسب نبوده است. پس اجازه ندهید باور سودآور بودن این سهم‌ها مانع از بررسی دقیق قبل از خرید شود. ✔ منظور روش بوک بیلدینگ چیست؟ به تازگی در بورس تهران از روش جدیدی به نام «بوک بیلدینگ» برای خرید عرضه اولیه رونمایی شده است. مهمترین مزیت این روش، امکان ثبت سفارش به قیمت‌های متفاوت است. در روش بوک بیلدینگ، هر سفارش با توجه به حداکثر حجم مشخص شده و در قیمتی که خریدار تعیین می‌کند در سامانه معاملات ثبت خواهد شد. به این ترتیب، در تخصیص سهام، بی‌عدالتی ایجاد نمی‌شود. در روش بوک بیلدینگ هر خریدار با توجه به تحلیل و بررسی‌های خود، درخواست خرید سهام را در ساعتی مشخص که از قبل توسط ناظر بازار اعلام می‌شود، در سیستم معاملاتی ثبت می‌کند. یکی از معایب روش بوک بیلدینگ، قیمت و محدودیت مثبت و منفی ۱۰ درصد است. با وجود آن که نهاد عرضه کننده، یک قیمت را به عنوان کف قیمت سهم مشخص می‌کند. اما سرمایه گذاران می‌توانند سفارش خرید خود را در بازه‌ای بین این قیمت کف و ۱۰% بالاتر از آن قرار دهند. مشکل این است که به احتمال زیاد چنین کاری باعث می‌شود تا افراد در سقف قیمتی ثبت سفارش و خرید سهام را انجام دهند که ممکن است باعث ایجاد صف خرید در عرضه اولیه شود. اما به صورت کلی، شما در این روش راحت‌تر از روش حراج، خرید خواهید کرد. هم چنین دیگر اولویت با سفارش زودتر نیست و شما نباید خیلی سریع سفارش خود را ثبت کنید. بلکه بر اساس تحلیل خود آن قیمتی را که در بازه مشخص شده انتخاب کرده و در آن قیمت، سفارش خود را ثبت می‌کنید. ✔ خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ عرضه اولیه در روش بوک بیلدینگ به این صورت اجرا می‌شود: شرکتی که شرایط پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را دارد و به اصطلاح در بازار «درج نماد» شده است توسط یکی از شرکت‌های مشاور سرمایه گذاری یا تامین سرمایه، ارزش گذاری می‌شود. این تعیین ارزش پس از بررسی کامل بنیادی شرکت، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایه گذار و استفاده از روش‌های ارزش‌گذاری همچون تنزیل جریانات نقدی انجام می‌شود. با توجه به ماهیت روش بوک بیلدینگ، قیمتی به عنوان حداقل قیمت مورد تایید قرار می‌گیرد و سقف قیمتی که معمولا ۱۰ درصد بیشتر از حداقل قیمت است تعیین می‌گردد تا تمام سرمایه گذاران علاقه‌مند به شرکت در اولین عرضه، متناسب با تحلیلشان درخواست قیمتی خود را ثبت کنند. اما در ادامه چه اتفاقی می‌افتد؟ برایتان خواهیم گفت. حداقل ۴۸ ساعت کاری قبل از انجام اولین عرضه، اطلاعیه آن در سایت سازمان بورس یا فرابورس منتشر می‌شود. در آن اطلاعیه حداکثر تعداد سهام قابل سفارش، تاریخ انجام اولین عرضه و دامنه قیمت مجاز تعیین می‌گردد. در روز مشخص شده برای عرضه، اطلاعیه شروع دوره معاملات عرضه اولیه در سایت سازمان بورس و توسط ناظر بازار اعلام می‌شود. پس از آن، شما به مدت ۲ ساعت فرصت دارید تا درخواست خود را ثبت کنید. پس از پایان دوره سفارش سرمایه گذاران، سازمان بورس متناسب با تعداد متقاضیان و سقف تعداد سهام قابل عرضه، شروع به تخصیص سهام به تمام متقاضیان می‌کند. فرض کنید کل تعداد سهام قابل عرضه ۵۰ میلیون سهم و تعداد سرمایه گذارانی که درخواست خود را ثبت کرده‌اند ۵۰ هزار نفر باشد. از طرفی هر سرمایه گذار تا سقف ۲۰۰۰ سهم اجازه درخواست خرید داشته است. با وجود اینکه کل سرمایه گذاران ۲۰۰۰ سهم را درخواست داده‌اند اما به هر سرمایه گذار هزار سهم تخصیص داده خواهد شد. از زمان آغاز عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تا اکنون، بیشتر عرضه‌های اولیه در سقف قیمتی انجام شده‌اند. بنابراین به خریداران توصیه می‌شود که درخواست خرید خود را نیز روی سقف قیمتی ثبت کنند تا سهام به آنها تخصیص داده شود. برای خرید عرضه‌های اولیه توجه به اطلاعیه ناظر در روز عرضه بسیار مهم است. زیرا این اطلاعیه شامل موارد مهمی از جمله بازه قیمت سهمیه مجاز هر فرد و زمان مجاز ارسال سفارش است. در روزهایی که شرکت‌ها اولین عرضه خود را انجام می‌دهند، ترافیک بالایی در سایت کارگزاریها ایجاد می‌شود. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم که از قبل حساب کاربری خود را شارژ کنید تا در روز عرضه با مشکل روبه‌رو نشوید. در روش بوک بیلدینگ هر کد بورسی (هر فرد) تنها از طریق یک کارگزاری و از طریق یک درخواست می‌تواند در اولین عرضه شرکت کند. یعنی نمی‌توانید در یک سفارش ۲۵۰ سهم و در سفارش دوم ۱۵۰ سهم را ثبت کنید. بلکه باید در یک سفارش ۴۰۰ سهم را سفارش بدهید. در روش قبلی، افراد از طریق چندین کارگزاری سفارش خود را ثبت می‌کردند تا بالاخره یکی از کارگزاریها سفارش آنها را ثبت کند. ولی در روش بوک بیلدینگ با توجه به وجود زمان دو ساعته جهت ارسال سفارش این مشکل برطرف شده است. افزایش قیمت سهم در روز پس از اولین عرضه، به حمایت سهم از سوی سهامدار عمده و وجود تقاضای مناسب از سوی سرمایه گذاران بستگی دارد. این موضوع به جز چند مورد محدود، انجام شده و در نتیجه حداقل بازدهی ۱۵ درصدی را محقق کرده است. چگونه می‌توان بدون نقدینگی، سهام اولین عرضه را خریداری کرد؟ برخی از کارگزاریها با هدف جذب مشتری، بدون داشتن موجودی ریالی از سوی سرمایه گذار و به نمایندگی از او عرضه اولیه را خریداری می‌کنند. در واقع، آنها با این کار به سرمایه گذار اعتبار می‌دهند. معمولا اگر سرمایه گذار پس از چند روز کاری با کارگزاری تسویه حساب کند، صاحب سهام خواهد شد. در غیر این صورت کارگزاری، سهام را می‌فروشد تا بدهی سرمایه گذار را تسویه کند. بررسی یک نمونه آگهی اولین عرضه در ادامه می‌توانید آگهی اولین عرضه نماد «تاصیکو» را مشاهده کنید. در این اطلاعیه موارد زیر آورده شده است: تاریخ عرضه تعداد سهام و معادل درصد از سهام کل شرکت بخش، گروه و طبقه سهام نماد کف و سقف قیمتی مدیر و متعهد عرضه حداکثر سقف خرید حقیقی و حقوقی برای اطلاع از اولین عرضه شرکت‌ها باید اخبار سایت‌های بورسی و کانال‌های خبری را پیگیری کنید. بیشتر کارگزاریها نیز این عرضه‌ها را به مشتریان خود اطلاع می‌دهند. پس از اینکه از تاریخ اولین عرضه اطلاع پیدا کردید، حوالی ساعت ۱۰ صبح همان روز سایت «tsetmc» را باز کرده و اطلاع‌رسانی‌های ناظر بازار را دنبال کنید. بورس ،