چرا هوا گرمتر شده است

اکوبورس: در سالهای اخیر تغییرات اقیلمی باعث شده است که سرما و گرما بیش از اندازه برای انسانها و حتی حیوانات به صورت محسوسی قابل لمس شود و همین امر باعث دردسر های فراوان برای موجودات مختلف شده است گزارش ذیل بررسی این تغییرات اقلیمی است.
به گزارش اکوبورس، پدیده افزایش متوسط دمای هوا در نزدیکی سطح زمین در دو قرن پیش بسیار قابل‌لمس بوده است. دانشمندان اقلیم‌شناسی از اواسط قرن بیستم در حال جمع‌آوری مشاهدات دقیقی از پدیده‌های مختلف آب‌وهوایی (مانند دما، بارش و طوفان) و تأثیرات مرتبط با آب هوا (مانند جریان‌های آبی و هوایی اقیانوس و ترکیب شیمیایی جو) بوده‌اند. شورای بین‌المللی تغییر آب‌وهوا (IPCC) در گزارشی که در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده است اعلام کرده که با توجه به اینکه انسان‌ها و فعالیت‌های انسانی مسئول افزایش دمای متوسط زمین هستند پیش‌بینی می‌کند که دمای متوسط جهانی تا سال ۲۱۰۰ میلادی رقمی در حدود ۳ تا ۴ درجه سانتی‌گراد افزایش داشته باشد. طبق اطلاعات ناسا، ازآنجاکه سابقه دمای جهان از سال ۱۸۹۵ میلادی ثبت‌شده، ۲۰۱۶ میلادی گرم‌ترین سال در سراسر این تاریخچه بوده است؛ به‌عبارت‌دیگر در این سال دمای سطح زمین ۱.۷۸ درجه فارنهایت (۰.۹۹ درجه سانتی‌گراد) گرم‌تر از متوسط دما در کل قرن بیستم بوده است. طبق آمار ناسا قبل از ۲۰۱۶ نیز سال ۲۰۱۵ میلادی رکورددار گرم‌ترین سال جهان بود. این روند درباره سال‌های قبل نیز تکرار شده است. در حقیقت ۱۶ مورد از ۱۷ سال گرم جهان در رکورد‌های ثبت‌شده پس از ۲۰۰۱ میلادی بوده‌اند. این تحقیقات نشان می‌دهد که آب‌وهوای زمین از زمان آغاز دوره‌های ابتدایی زمین‌شناسی تقریباً در هر دوره مشخص تغییر کرده است. تأثیر فعالیت‌های انسانی از زمان آغاز انقلاب صنعتی به‌شدت با تغییرات اقلیمی دارای ارتباطی تنگاتنگ است. “بهلول علی جانی” استاد دانشگاه خوارزمی نیز با تائید وقوع بی‌نظمی‌های اقلیمی در ایران، به حالت‌های غیرعادی آب‌وهواییِ به وجود آمده در کشور‌های پاکستان و روسیه نیز اشاره کرد و گفت: بی‌نظمی‌های اقلیم به معنای خارج شدن وضعیت آب‌وهوایی از حالت عادی به معنای سرما، بارش، گرما یا خشک‌سالی‌های شدید است. برای مثال چند سال پیش سیلی بزرگ پاکستان را در برگرفت و درست در همان موقع برخی جنگل‌های مسکو آتش گرفت. همچنین در سال‌های گذشته در مواردی شاهد زمستان‌های سخت و ویرانگر در شهر‌های شمالی ایران یا تجربه‌ی دمای بیش از ۴۰ درجه در شهر‌های کوهستانی بوده‌ایم که این پدیده‌ها، پدیده‌ای «ترین» و «بی‌نظم» بودند و برای این کشور‌ها غیرعادی محسوب می‌شوند. “علیرضا مساح”، دانشیار پردیس ابوریحان دانشگاه تهران، نیز معتقد است که؛ تغییر اقلیم موضوعی نیست که یک‌ساله و ظرف یک سال اتفاق بیفتد بلکه خیلی تدریجی است، اما در مورد یک‌چیز برای آینده مطمئن هستیم و آن این است که بر مبنای تحقیقاتی که با بررسی ۱۶ مدل پیش‌بینی و سناریو‌های مختلف گاز‌های گلخانه‌ای انجام داده‌ایم، مشخص شد که دمای اکثر نقاط کشور تا سال ۲۰۳۰ بین یک‌دهم تا یک درجه با توجه به مکانه‌ای مختلف، افزایش پیدا خواهد کرد. با همه این تفاسیر در سال‌های گذشته، اما این تغییرات اقلیمی گریبان مناطق کوهستانی ایران را هم گرفته و استان کرمانشاه باوجود هوایی معتدل و چهارفصل دستخوش تغییراتی شده است که گاه تا پای خشک‌سالی عمیق رفته و گاه باران‌های سیل‌آسا را تجربه کرده و حتی وجود جنگل‌های بلوط و کوهه‌ای زاگرس و البته منطقه دشت ذهاب در این استان هم نتوانسته است کمکی به کمی این تغییرات داشته باشد. “محمد محمدی”، کارشناس اقلیم‌شناسی مرکز هواشناسی کرمانشاه نیز بابیان اینکه در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته خنک‌تر است افزود: بالاترین رکورد روز‌های گرم مربوط به سال ۷۷ است که ۳۶ روز دمای بیش از ۴۰ درجه در کرمانشاه به ثبت رسید بود، اما سال گذشته بعد از ۲۰ سال این رکورد شکسته و ۴ روزبه این روز‌ها اضافه شد و در تابستان امسال نیز تا دوم مردادماه، ۵ روز دمای بالای چهل درجه به ثبت رسیده است و بیشترین دمای ثبت‌شده در تابستان امسال نیز ۲/۴۳ درجه سانتی‌گراد بوده است که در ۲۹ تیرماه شاهد آن بوده‌ایم. محمدی در ادامه ابراز امیدواری کرد که در روز‌های باقیمانده تابستان امسال روز‌های خنک‌تری در انتظار استان کرمانشاه باشد البته این نکته را نیز یادآور شد که ممکن است به علت نوسانات دمایی، در بعضی روز‌ها شاهد روز‌های گرم دیگری نیز باشیم. دلایل افزایش دمای هوا “جهانگیر پر همت”، عضو ستاد توسعه فناوری آب، خشک‌سالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری: فعالیت‌های انسانی، نوسانات اقلیمی و انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را دلیل اصلی آلودگی و گرم شدن زمین می‌داند که شرایط جو کره زمین را دچار تغییراتی کرده است. ورود گازکربنیک زیاد به لایه‌های زمین و گرمای حاصل از سوخت‌های فسیلی در ضخامت ۱۰ کیلومتر جو اصلی زمین دلیل گرمی هوا در این فصل هستند. گاز‌های گلخانه‌ای که از عوامل اصلی گرمایش زمین است به گاز‌هایی گفته می‌شود که از طریق سوختن سوخت‌های فسیلی برای صنعت، حمل‌ونقل و صنایع ساختمانی ایجاد می‌شوند. این گاز‌ها مانند یک پوشش گرم زمین را در برمی‌گردد که به آن اثر گلخانه‌ای می‌گویند. مطالعه محققان دانشگاه هاوایی آمریکا نشان می‌دهد که اگر انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به میزان فعلی ادامه یابد، موج‌های گرمایی شدید ۷۴ درصد جمعیت کره زمین را تا پایان عصر حاضر تهدید می‌کند و حتی در صورت کاهش انتشار این گازها، به‌هرحال نیمی از جمعیت جهان تا سال ۲۱۰۰ در معرض دمای کشنده قرار می‌گیرند. طبق گزارش پروژه جهانی کربن در خرداد ۱۳۹۶ چین با تولید سالانه ۱۰۳۵۷ میلیون تن دی‌اکسید کربن بزرگ‌ترین کشور آلوده‌کننده هوا و آمریکا با تولید سالانه ۵۴۱۴ میلیون تن در ردیف دوم و هند با تولید سالانه ۲۲۷۴ سوم و روسیه با تولید سالانه ۱۶۱۷ میلیون تن چهارم و ژاپن با تولید سالانه ۱۲۳۷ میلیون تن پنجم و آلمان با تولید سالانه ۷۹۸ میلیون تن ششم و ایران با تولید سالانه ۶۴۸ میلیون تن گاز دی‌اکسید کربن در ردیف هفتم قرار دارد. در کنار عواملی، چون افزایش گاز‌های گلخانه‌ای و نوسانات اقلیمی، مسئله‌ای، چون افزایش ریز گرد‌ها در ایران به‌خصوص مناطق غربی و جنوبی و به‌ویژه استان کرمانشاه مزید بر علت شده که افزایش دمای هوا در این منطقه تشدید شود. برخی از تحلیلگران محیط‌زیست، سدسازی بی‌رویه و به دنبال آن خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، از بین بردن پوشش گیاهی و قلع‌وقمع جنگل‌های بلوط زاگرس برای پروژه‌های مختلف صنعتی، توسعهٔ شهر‌ها یا ایجاد مزرعه‌های کشاورزی و همچنین طرح‌های انتقال آب از غرب ایران به مرکز و شرق ایران را از دلایل بروز بحران ریز گرد‌ها در ایران و در استان کرمانشاه دانسته‌اند. “جاسپر کوک (Jasper Kok) “استاد محیط‌زیست و علوم جوی و اقیانوسی در دانشگاه UCLA آمریکا در مقاله‌ای اعلام کرده است که ریز گرد‌ها می‌توانند با توجه به‌اندازه‌شان در تغییر دمای جو و درنتیجه در تغییر اقلیم نقش داشته باشند و نکته قابل‌توجه این است که این تغییرات غیرقابل‌پیش‌بینی است. این ذرات می‌توانند در جذب نور و همچنین گاز‌های گلخانه‌ای مؤثر باشند و به همین دلیل باید نقشی حیاتی برای آن‌ها در مدل‌سازی‌های تغییر اقلیم قائل شد. در مباحث علمی به ذرات گردوغبار «آئروسل» گفته می‌شود و این ذرات می‌توانند به ابر‌ها متصل شوند. آنچه واضح است این است که ابر‌ها نقش اساسی در تنظیم حرارت جو، جلوگیری از افزایش دما و فرار حرارت از زمین به فضا دارند و به همین دلیل زمانی که آئروسل‌ها با ابر‌ها مخلوط شوند، این عملکرد دچار اختلال می‌شود. آسیب‌های افزایش دمای هوا برای حیات در کره زمین   انسان‌ها، جانوران، گیاهان، اقلیم، زمین … و هر آنچه که تصور می‌کنید، تحت تأثیر گرمایش جهانی قرار می‌گیرند. درواقع، هم‌اکنون برخی از گونه‌های گیاهان و حیوانات در آستانه انقراض قرار دارند. مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۳۷-۱۵ درصد از گونه‌های گیاهی و جانوری تا سال ۲۰۵۰ از این سیاره محو خواهند شد. تعداد زیادی از گونه‌های جانوری درنتیجه‌ی از دست دادن زیستگاه ناشی از گرم شدن کره‌ی زمین، از این سیاره محو خواهند شد. درواقع، وحشت‌آور است که دیر یا زود انقراض وسیعی آغاز خواهد شد و یک‌سوم گونه‌ها تا سال ۲۰۵۰ منقرض خواهند شد. “آلبرت ریزم”، مشاور ارشد پزشکی در انجمن ریه آمریکا می‌گوید: زمانی که دمای بدن از ۴۰ درجه می‌گذرد، آسیب اعضا شروع می‌شود. حساس‌ترین جزء بدن به گرما دستگاه عصبی است. رفتار‌های عجیب از فرد سر می‌زند، پرخاشگر و بی‌قرار می‌شود. گاهی توهم بروز می‌کند. افت در سطح هوشیاری بروز کرده و حتی ممکن است هوشیاری افت کند. عدم تعادل، کاهش کارایی سیستم اعصاب، اختلال در عملکرد ارگان‌های مختلف و تشنج می‌شود و بر قلب فشار بالایی تحمیل می‌شود از دیگر یافته‌هایی است که در فرد گرمازده در این مرحله ممکن است دیده شود. راه‌های مقابله با افزایش جهانی دمای هوا کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای و حفظ آن در سطوح پایین‌تر از گاز‌های گلخانه‌ای در جو، سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی موجود در دنیا، با توجه به تغییرات آب‌وهوایی، نیاز به راه‌حل‌های بسیاری خواهد بود. هیچ راه‌حل جادویی وجود ندارد. بااین‌حال، تقریباً تمام این راه‌حل‌ها امروزه به تغییر رفتار ما ختم می‌شود. انجام کار‌های مانند تولید کمتر زباله‌ها، بهبود بهره‌وری از انرژی و مصرف کمتر سوخت خودرو، افزایش کاربرد انرژی باد و خورشید، تولید سوخت‌های زیستی از زباله‌های زیست‌محیطی، حفاظت از جنگل‌ها، راه‌های قوی برای کاهش میزان دی‌اکسید کربن و سایر گاز‌هایی است که در حیات سیاره ما را در معرض خطر قرار داده‌اند. کاشت درختان، احیای گیاهان زینتی و افزایش استفاده از محصولات پوشش‌دهنده کشاورزی می‌تواند به از بین بردن مقدار قابل‌توجهی از دی‌اکسید کربن کمک کند. توصیه‌های کاربردی برای جلوگیری از گرمازدگی در ادامه چند راهکار مؤثر برای جلوگیری از گرمازدگی و کاهش آسیب‌های وارده به بدن و همچنین کاهش مصرف انرژی در تابستان ارائه‌شده است تا بتوانید تابستان بهتری داشته باشد: سعی کنید صبح زود یا پس از غروب از خانه خارج شوید و در ساعت اوج گرما و تابش خورشید در سایه و مکان خنک به فعالیت بپردازید. استفاده از کرم ضد آفتاب، عینک آفتابی، کلاه، لباس‌های رنگ روشن و نخی و کفش صندل، بستن در و پنجره‌ها در زمان روشن بودن تجهیزات تهویه هوا، کشیدن پرده‌ها برای جلوگیری از ورود مستقیم نور خورشید به داخل خانه، خاموش کردن وسایل برقی و موتوری غیرضروری، استفاده از یخ در کولرآبی در صورت افزایش ناگهانی دمای هوا، راه‌های مناسبی برای کاهش آسیب‌های افزایش دمای هوا است. همچنین خودداری از مصرف غذای چرب، پرنمک و فست فود، برای مقابله با گرمی هوا مؤثر است چراکه این غذا‌ها باعث کاهش آب بدن، تشنگی و افزایش دمای درونی بدن می‌شوند.     نوشته و تدوین: علی خزلی    منبع: خبرگزاری صداوسیما