جمعی از مهمانداران قطارهای مسافربری زیرمجموعه شرکت رجا، در اعتراض به پایمال شدن حقوق صنفی خود، با تشکیل کارزاری خطاب به رییس سازمان بازرسی کل کشور خواستار رسیدگی دستگاه قضایی به خواسته‌های‌شان شدند.
در متن این کارزار که 8 خرداد امسال و با عنوان «اعتراض به تبعیض و بی‌عدالتی در حق مهمانداران قطار شرکت رجا» ایجاد شده و تا 7 تیر ماه مهلت جمع‌آوری امضا دارد و تا ظهر دیروز هم بیش از 1400 نفر به این کارزار ملحق شده‌اند، آمده است: «ما کارکنان قطار شرکت حملونقل ریلی رجا به وضعیت موجود شکایت داریم. با توجه به اینکه شغل مهمانداری، سرمهماندار، آشپزی و خدمات سیر با دوره‌های آموزشی و تخصصی می‌باشد، ولی متاسفانه سال‌هاست که شرکت‌های پیمانکاری زیرمجموعه شرکت رجا لیست کارگران ساده را به بیمه تامین اجتماعی ارسال می‌نمایند و همچنین با توجه به اینکه طرح طبقه‌بندی مشاغل به تصویب هیات دولت رسیده و ابلاغ گردیده، هیچ اقدامی در شرکت رجا صورت نگرفته و حداقل حقوق بعد از سال‌ها سابقه در سازمان به کارکنان پرداخت می‌شود. دیگر توانایی یک زندگی معمولی را نداریم.»
همزمان با ایجاد این کارزار، پویش دیگری هم با عنوان «درخواست احقاق حقوق عادلانه و امنیت شغلی و بررسی سختی کار مهماندار قطار» در فضای مجازی شکل گرفته بود و امضاکنندگان، خطاب به رییس دفتر رهبری، رییس مجلس، رییس سازمان بازرسی کل کشور، مدیرعامل شستا، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی و وزیر تعاون، مطالباتی از جمله پایان دادن به روند غیرقانونی عقد قراردادهای سفید امضا و برقراری امنیت شغلی برای 2500 مهماندار قطارهای مسافربری تحت مسوولیت پیمانکاران همکار با شرکت رجا را مطرح کرده بودند اما این پویش متوقف شد.
کارزاری که مهمانداران قطارهای مسافربری خطاب به رییس سازمان بازرسی کل کشور ایجاد کرده‌اند، دومین مطالبه‌گری این قشر از کارگران از مسیر قضایی است. مرداد 1400، صدها مهماندار با امضای نامه‌ای خطاب به مسوولان سازمان بازرسی کل کشور، خواستار رسیدگی به مشکلات و مطالبات صنفی خود شدند. این نامه حدود 14 ماه بعد از تعدیل و بلاتکلیفی شغلی بیش از 1000 مهمانداری که به دنبال شیوع کرونا و اجرای دستورالعمل‌های ابلاغی ستاد ملی مبارزه با کرونا و کاهش سفرهای ریلی، شغل خود را از دست دادند نوشته شد.
در متن این نامه آمده بود: «اغلب پرسنل مشغول در شرکت‌های پیمانکاری و راهبری که تعداد آنها قریب به دوهزار نفر است، با سوابق کار بالای 10، 15 و 20 سال، همچنان با قراردادهای یک‌ماهه، دو ماهه و سه‌ماهه و بعضا سفید امضا، کار می‌کنند و امنیت شغلی خیلی پایین است و پرسنل، مدام از سوی کارفرمایان تهدید به بیکار شدن و اخراج می‌شوند. بیمه اغلب پرسنل با سمت کارگر صفر و با حداقل حقوق پایه رد شده و هیچ‌گونه سمت در لیست‌های بیمه درج نمی‌شود در صورتی که پرسنلی که با قطارها اعزام می‌شوند با سمت‌هایی از قبیل مهماندار، سرمهماندار، خدمات سیر، آشپز، پذیرایی، مامور فنی و مامور برق و رییس قطار و … هستند. طرح طبقه‌بندی مشاغل در همه شرکت‌های راهبری قطارهای مسافربری اجرا نشده و به اغلب پرسنل، فقط پایه حقوق و حداقل حقوق کارگر ساده صفر را پرداخت می‌کنند و به سوابق و مدارک، تحصیلات، تجارب، مهارت و سمت پرسنل هیچ‌گونه توجهی نشده و حتی هیچ‌گونه پایه سنواتی به پرسنل داده نمی‌شود. بعد از شیوع بیماری نفسگیر کرونا که تعدادی از همکاران، تعدیل و بیکار شدند و حتی بعضی‌ها نتوانستند بیمه بیکاری هم بگیرند، شرکت‌های پیمانکاری با شرایط همان قرارداد قبلی با حداقل نیرو همچنان ادامه می‌دهند و استراحت اغلب نیروها کم شده و فشار کار هم زیاد و مضاعف شده ولی درنهایت، دریافتی‌ها کمتر و استراحت هم از استاندارد کمتر شده است. به عنوان مثال، یکی از شرکت‌ها، نیروها را بدون استراحت و به اجبار، به سیر اعزام می‌کند بدون اینکه در حق و حقوق آنها تغییری ایجاد کند. همچنین نیروها به مدت دوماه عیدی و سه سال سنوات و یک ماه حق بهره‌وری شروع به کار را طلبکار هستند….»
یک دهه اعتراض بعد از خصوصی‌سازی حملونقل ریلی
بررسی «اعتماد» بر اخبار اعتراضات صنفی مهمانداران قطارهای مسافربری نشان می‌دهد که پس از تاسیس شرکت قطارهای مسافری رجا (آبان 1375) و واگذاری حملونقل مسافری به بخش خصوصی، از ابتدای دهه 1390 و پس از آنکه خدمات مهمانداری قطارهای مسافربری به شرکت‌های پیمانکاری سپرده شد (از اسفند 1388 و به دنبال تصویب آیین‌نامه تاسیس و فعالیت شرکت‌های حملونقل ریلی در آبان سال ۱۳۸۹) اعتراضات صنفی این قشر از کارگران که تحت مسوولیت پیمانکاران رده سوم (ارکان ثالث) هستند هم رو به افزایش بوده و البته محور اصلی اعتراضات بیش از 2 هزار مهماندار قطارهای مسافربری تحت تملک شرکت رجا، بر معوقات مزدی و بیمه‌ای متمرکز شده که به نظر می‌رسد باید ریشه این اعتراضات را در مدل عجیب برون‌سپاری حمل مسافر توسط کارفرمای اصلی (شرکت رجا) به خرده‌پیمانکاران مرتبط دانست به این معنا که پیمانکاران ارکان ثالث که از طریق شرکت در مناقصه‌ها و با قراردادهای کوتاه‌مدت مشغول به همکاری با شرکت رجا شده‌اند، چنان بابت تاخیر یا توقف تسویه معادل ریالی تعهدات خود نگرانند که از هرگونه اعتراض و مطالبه‌گری از پیمانکار مادر خودداری می‌کنند و بنابراین، از آنجا که با وجود فعالیت 4 شرکت دارای ناوگان ملکی و با قراردادهای مالکیت طولانی‌مدت، بیش از نیمی از ناوگان مسافری ریلی، همچنان متعلق به شرکت رجاست، پیمانکاران طرف قرارداد با کارفرمای ثانی (شرکت رجا) به جای سهم‌خواهی، تا پایان قرارداد همکاری سکوت اختیار می‌کند و به همین دلیل، طی دهه اخیر، اغلب مهماندارانی که کارگر پیمانکاری شرکت‌های حملونقل ریلی طرف قرارداد با شرکت رجا هستند، همواره اعلام کرده‌اند که با هر بار اعتراض صنفی برای دریافت مطالبات، به اخراج و تعدیل و بیکاری تهدید شده‌اند چون اعتراضات این قشر، خطر بالقوه قطع همکاری رجا با پیمانکار ارکان ثالث محسوب می‌شود.
تیر 1395 خبری درباره معوقات 3 ماهه مزد مهمانداران خط ریلی گرگان به تهران منتشر شد. معترضان می‌گفتند بهانه پیمانکار برای پرداخت نکردن حقوق کارگران، کمبود نقدینگی بوده و در جواب معترضان اعلام شده: «اگر نمی‌توانید با این شرایط کار کنید، می‌توانید مجموعه را ترک کنید.» حدود یک ماه بعد از انتشار این خبر و مرداد همان سال، سیمین میزانی؛ مدیرکل اعزام و خدمات راهبری شرکت رجا، ادعای پرداخت و به‌روزرسانی دستمزد 1900 مهمانداری این شرکت را مطرح و اعلام کرد: «با وجود برون‌سپاری خدمات ریلی به پیمانکاران، شرکت رجا سعی کرده با تسریع در پرداخت‌ها، معوقات مزدی کارگران پیمانکاری پرداخت شود. کادر فنی قطارها دستمزد خرداد خود را دریافت کرده‌اند و به زودی مطالبات مزدی تیرماه آنها نیز پرداخت خواهد شد.»
فروردین 1397 صدها مهماندار که نیروی پیمانکاری بیش از 5 شرکت طرف قرارداد با شرکت رجا بودند اعلام کردند که معوقات مزدی 3 ماهه از بهمن 1396 دارند.
تیر 1397 جمعی از مهمانداران و ماموران فنی پشتیبانی شرکت رجا با برگزاری یک تجمع اعتراضی مقابل دفتر مدیریت این شرکت، خواهان دریافت معوقات 4 ماهه مزدی خود شدند.
مرداد 1397 مهمانداران یکی از شرکت‌های پیمانکاری در محور گرگان به زاهدان از معوقات 3ماهه مزد خبر دادند و بابت نحوه تمدید قراردادها اعتراض کردند.
تیرماه 1398 و به دنبال تعدیل 6 نفر از مهمانداران به بهانه پایان قرارداد شغلی، تعدادی از مهمانداران قطار تهران به خرمشهر، در محوطه ایستگاه اندیمشک در اعتراض به اخراج همکاران خود و همچنین معوقات مزدی تجمع کردند.
تیر 1399 خبری درباره اخراج بیش از 340 مهماندار در 4 شرکت پیمانکاری طرف قرارداد با شرکت رجا منتشر شد.
خرداد 1400، تعدادی از مهمانداران خط ریلی بندرعباس به شیراز از تعویق 3 ماهه مطالبات مزدی و سنوات سال 1398 و حق بیمه خود خبر دادند و گفتند استدلال پیمانکار برای این تعویق، کمبود نقدینگی بوده در حالی که طبق ادعای مسوولان شرکت رجا، پرداخت صورت وضعیت‌های این پیمانکار کاملا منظم و بدون تعویق بوده است.
اسفند 1400 مهمانداران در یک تجمع اعتراضی به دلیل معوقات 4 ماهه حقوق، به مدت چند ساعت دست از کار کشیدند.
دی‌ماه 1401 تعدادی از مهمانداران که نیروهای پیمانکاری شرکت‌های ارکان ثالث و طرف قرارداد با رجا بودند، در اعتراضات صنفی خواستار اجرای طرح طبقه‌بندی مشاغل و همسان‌سازی حقوق و مزایا شدند.
بهمن 1401، تعدادی از مهمانداران قطار تهران به تبریز و لرستان به اهواز، در اعتراض به تعویق پرداخت مزایای رفاهی و مناسبتی خود گفتند پیمانکار علت تعویق پرداخت‌ها را کمبود نقدینگی عنوان کرده است.
مرز قانونمندی و قانون‌شکنی
م. ت یکی از مهمانداران شرکت‌های حملونقل ریلی طرف قرارداد با رجا بود که خرداد پارسال به دنبال اعتراضات صنفی اخراج شد. م. ت در گفت‌وگو با «اعتماد» در شرح اخراجش توسط مسوولان شرکت رجا می‌گوید: «اسفند 1400، بعد از اینکه پرداخت نشدن حقوق‌مان به 4 ماه رسید، تجمع و تعطیلی چند ساعته برگزار کردیم. خرداد پارسال، شرکت رجا قطارهای مسیر اهواز را به بهانه اینکه 30 سال از عمر این قطارها گذشته و فرسوده شده، از خط خارج کرد. ما نسبت به این اقدام شرکت رجا معترض شدیم و نامه‌ای به وزیر راه وقت (مرحوم رستم قاسمی) نوشتیم و خواستار فعالیت مجدد این خطوط شدیم. به دنبال نامه‌نگاری مهمانداران با وزیر راه، وزیر دستور کتبی برای بازگشت این قطارها داد. مسوولان شرکت رجا هم بعد از دریافت این دستور وزیر، من و 14 نفر از مهمانداران را احضار و اعلام کردند که ما اغتشاشگر هستیم و با این اقدامات باعث برهم زدن نظم و اختلال در فعالیت قطارها شده‌ایم و ما را اخراج کردند در حالی که تنها دلیل ما برای این کار، تامین معاش خانواده‌های‌مان بود.»
م. ت بعد از اخراج از شرکت پیمانکاری طرف قرارداد با شرکت رجا، به مدت سه ماه بیکار بود و سپس در یکی از 4 شرکت حملونقل ریلی ملکی مشغول به کار شد. م. ت می‌گوید اگرچه دریافتی مهمانداران شاغل در این شرکت‌ها کمتر از دریافتی همکاران‌شان در شرکت‌های پیمانکاری زیرمجموعه رجاست اما قانونمندتر عمل می‌کنند و امنیت شغلی مهمانداران بالاتر است.
«آخرین دریافتی من بابت حقوق خردادماه، با 14 سال سابقه کار و با دو حق اولاد، 8 میلیون و 100 هزار تومان بوده در حالی که همکارم در شرکت پیمانکاری طرف قرارداد با رجا، بابت 7 اعزام در مسیر اهواز، 13 میلیون و 400 هزار تومان دریافت کرده است. حسن وضعیت ما این است که حقوق‌مان را سر وقت می‌گیریم در حالی که همکاران ما در شرکت‌های پیمانکاری طرف قرارداد با رجا چند ماه معوقه دارند. ما که کارگر شرکت‌های ملکی هستیم، قراردادهایی با آغاز و پایان کار مشخص امضا می‌کنیم در حالی که در شرکت‌های پیمانکاری طرف قرارداد با رجا، هنوز قراردادهای سفید امضا با اعتبار نامشخص جلوی همکاران‌مان می‌گذارند و پیمانکار حق فسخ یکطرفه دارد علاوه بر اینکه در قرارداد سفید امضا، کارفرما می‌تواند به هر میزان که خواست و بدون هیچ‌گونه اعلام قبلی، اضافه‌کاری و نوبت‌کاری و شب‌کاری به کارگر خود تحمیل کند.»
م. ت مطلع است که شرکت رجا بابت هر مهماندار به پیمانکاران طرف قراردادش که در مناقصه‌های کوتاه‌مدت برنده شده‌اند، ماهانه 25 میلیون تومان می‌پردازد و می‌گوید که ادعای تمام پیمانکاران بابت بی‌پولی و کمبود نقدینگی برای پرداخت به موقع حقوق و مزایای مهمانداران، بی‌مورد و غیرواقعی است.
م. ت می‌گوید به دنبال تغییرات مدیریتی در شرکت رجا، هم پرونده طرح طبقه‌بندی مشاغل بسته شده و هم اطلاق سخت و زیان‌آوری به شغل مهمانداری قطار.
«سه سال قبل خطاب به سازمان تامین اجتماعی نامه نوشتیم و درخواست اعمال مزایای سخت و زیان‌آوری دادیم. یک ماه قبل، بازرسی از سازمان تامین اجتماعی به بازدید مهمانداران آمد و اعلام کرد که سخت و زیان‌آوری فقط برای مهمانداران فعال در سالن‌های اول و آخر هر قطار اعمال خواهد شد.»
منبع: اعتماد